Mechanisatie van de vlasoogst
D e vlasteelt is in ons land zo beperkt van omvang dat kan worden
gesproken van een klein produkt. Vorig jaar was het areaal 3800 ha en
dit jaar 4100 ha. In 't verleden bedroeg de oppervlakte een veelvoud van
deze cijfers, maar die tijd is voorbij. Dat de teelt zich op het huidige
niveau nog redelijk tot goed kan handhaven is vooral te danken aan de
betekenis van de zaadwinning. De Nederlandse vlastelers zorgen voor
kwalitatief hoogwaardig zaailijnzaad. Hiernaar bestaat een goede
vraag tegen een niet onbevredigende prijs.
D e demonstratie te Zaamslag was
georganiseerd door Dieleman's
Graanhandel te Axel. Deze heeft
door de firma L. Herwegh en Zn. te
St. Jansteen een machine laten bou
wen, die het op zwad geplukte vlas
opraapt, opbindt en in schelven zet.
De machine is in wezen niet erg in
gewikkeld. Wellicht dat hij daarom
vlot werk leverde, goed en zonder
haperingen. Eenvoud bleek dus eens
te meer kenmerk van het ware.
De bouwer verdient een extra kom-
pliment omdat zonder konstruktie-
tekeningen, naar eigen inzicht werd
gewerkt. Als men dan een produkt
aflevert dat direkt bruikbaar is mag
dit opmerkelijk worden genoemd.
De machine vraagt in zijn huidige
vorm 3 man voor de bediening. Eén
chauffeur en twee man die het ge
boste vlas zodanig stapelen, dat de
machine met regelmatige tussenpo
zen kant en klaar een schelf aflevert.
Het op zwad liggende vlas wordt dus
opgeraapt, met 2 transportbanden,
naar boven vervoerd, gebost en met
de hand vervolgens opgetast. Is de
tas hoog genoeg dan staat de machi
ne heel even stil, rijdt iets achteruit
om het gestapelde vlas wat extra in
elkaar te drukken en baart dan een
vlasmijt in de vorm van een klein
huisje.
D e machine te Zaamslag mecha
niseert slechts een beperkt deel van
Vlas wordt al vele jaren machinaal
geplukt, maar daarna vroeg het pro
dukt nog vrij veel handwerk bij het
drogen, opbinden, in schelven zet
ten, opladen, enz.
Uiteraard wordt getracht genoemde
werkzaamheden ook verder zoveel
mogelijk met machines te verrichten
en daarin slaagt men in toenemende
mate. De vooruitgang werd kortge
leden te Zaamslag en op Noord Be
veland gedemonstreerd.
Eenvoudig maar goed werkend
Het voordeel moet men vooral zoe
ken in de arbeidsbesparing. De ma
chine verwerkt ca. 1 ha per uur met 3
man. Op de "gewone" wijze met
handwerk zou dit ca. 9 mannen vra
gen, zodat omgerekend per man met
de machine ongeveer 3 maal zo snel
wordt gewerkt als met de hand.
Eventueel zou een verdere besparing
mogelijk kunnen zijn door gebruik te
maken van naaimachines, maar dan
wordt de machine waarschijnlijk
heel wat duurder.
Nu wordt gesproken over een be
taalbare prijs, die zou liggen tussen
50.000,- en 100.000,-
De heer Dieleman noemde nog als
andere voordelen:
minder risiko van kwaliteitsver
mindering doordat het vlas in een
vroeger stadium kan worden ge-
schelfd;
betere kwaliteit doordat het vlas
gelijkmatiger bleekt;
verbetering van de arbeidsom
standigheden.
Al met al een goed bruikbare ma
chine, die als voorbeeld kan gelden
voor een prijzenswaardig partikulier
initiatief. De heer Dieleman sprak
van een prototype, waarin afgeleid
kan worden dat hij mogelijkheden
ziet voor verdere verbeteringen.
Maar zoals gezegd: de machine deed
het gewoon goed.
Volledige mechanisatie
de oogst en verdere verwerking. Op
Noord Beveland spit men veel die
per. Daar streeft men naar volledige
mechanisatie. En dit doel is thans in
zicht.
De geestelijke vader van een en an
der is ir. J. Bom. Het IMAG te Wa-
geningen en NEVLAS verlenen me
dewerking en verder is de vlaskern
Noord Beveland sterk bij het projekt
betrokken. In feite is men al zo ver
dat de ononderbroken oogstketen
realiteit is. Alleen zitten er in die ke
ten nog wat zwakke schakels die nu
en dan voor stagnatie zorgen. Daar
bij speelt vooral een rol dat er per
jaar zoveel variatie in het gewas is.
Vorig jaar b.v. was het vlas lang en
slap. Bij de ontwikkeling van het
projekt moest men zich naar dit ge
was richten. Dit jaar is het vlas kort
en stevig en ook daar moeten de
machines weer op ingesteld worden.
Geleidelijk worden de machines
meer universeel, dus geschikt voor
alle typen vlas, doch het kost tijd.
Maar op de demonstratie bleek dat
men met het projekt nu toch een eind
gevorderd is. Vooral omdat het nu
mogelijk bleek het in hagen staande
vlas direkt te repelen.
Anders was het plukken (3 meter
breed), tegelijk in matten naaien, de
matten in hagen zetten met een
haagmachine, na drogen weer ma
chinaal onthagen, in balen persen en
pas dan repelen. Nu dus in principe
plukken, de matten in hagen te zet
ten en repelen.
Vorig jaar was er als proef ook al een
kleine oppervlakte direkt te velde
gerepeld, maar dit jaar gebeurde het
al op flinke schaal. Belangrijk is
daarbij dat via Wagenings onder
zoek is gebleken dat het aldus ver
kregen zaad volwaardig van kwali
teit is. Sceptici verwachten namelijk
dat het minder goed zou zijn.
Uniek in de hele wereld!
Een machine die direkt te velde
repelt is uniek in de hele wereld. In
dit verband moet een pluim gestoken
op de hoed van de technici van de
firma Leenpoel te Kamperland die
(evenals Herwegh te St. Jansteen) de
machine hebben gebouwd zonder
tekeningen!
Zo werd dus weer een belangrijke
stap gezet in de richting van een
aanzienlijke arbeidsbesparing. Het
streven is het aantal arbeidsuren van
80-90 per ha naar ongeveer 12 terug
te brengen en dat lijkt er in te zitten.
Het zal nog wel enkele jaren duren
voor het projekt voldoende bedrijfs-
zeker is en in alle opzichten klaar
voor seriebouw. Maar de aanhouder
wint en de heer Bom houdt aan.
Er wordt in deze moderne tijd vaak
gesproken over kleinschalig en
grootschalig. De machine Dieleman
kan men zien als kleinschalig, het
projekt Bom als grootschalig. Men
mag de systemen niet vergelijken,
omdat ze een ander doel en uit
gangspunt hebben. Vooral zolang
het systeem Bom nog in de ontwik
kelingsfase zit kan systeem Dieleman
een goed en betaalbaar alternatief
zijn. Eventueel is er voor beide sys
temen voorlopig een blijvende plaats
in verband met het prijsverschil.
Zoals er ook zowel voor de Mercedes
als voor de Lelijke Eend tevreden
afnemers zijn te vinden.
We hopen dat door de nieuwe ont
wikkelingen de vlasteelt nieuwe im
pulsen zal krijgen. Dat zou de groot
ste winst zijn.
De machine in werking van voren gezien.
Het achterste deel van de machine bestaat uit een kooi,
waarin 2 man het vlas stapelen tot een schelf.
Links een pas geloste schelf; globaal Vh m. x 1.75 m. bij
een hoogte van 2 m. Rechts een met zeil afgedekte vlas-
mijt; die eerder werd geoogst.
Zo ziet de Zeeuws Vlaamse machine eruit.
Op Noord Beveland wordt het vlas eerst in matten ge
naaid.
Met een speciaal ontworpen machine wordt het in hagen
staande vlas na drogen direkt op 't veld gerepeld.
Na het repelen kunnen de matten machinaal in balen
worden geperst.
De matten worden in hagen gezet.
11
