lj\ -H f
A
111 1
<x i w
M et de huidige tarwerassen is men bij toepassing van de juiste teelttechnieken in staat om hoge op
brengsten te behalen. Weersomstandigheden, ziekten en plagen kunnen het opbrengstniveau echter wel
ingrijpend beïnvloeden.
s,
D e aanwezigheid van een schim
melziekte kan veelal worden ver
klaard uit het feit dat gedurende een
bepaalde tijd zich optimale mi
lieuomstandigheden voor de schim
mel hebben voorgedaan.
Met betrekking tot Fusarium is het
belangrijk te weten dat Fusarium ni
vale zich het snelst bij koele en
vochtige omstandigheden ontwik
kelt, de andere Fusariumsoorten
daarentegen bij warme en droge
omstandigheden. Voor het slagen
van infekties is voor alle Fusarium
soorten een vochtige periode nodig.
De eerste maanden van 1979 lag op
de meeste plaatsen in Nederland een
langdurig sneeuwdek. De omstan
digheden onder dit sneeuwdek wa
ren dusdanig dat de kiemplanten van
de wintertarwe door Fusarium nivale
konden worden aangetast. Het ver
dere koele natte voorjaar was ideaal
voor de schimmel om zich verder uit
te breiden. Het koele weer in juni en
juli was gunstig voor een aarinfektie.
Dit jaar heeft de zeer langdurige re
genperiode van half juni tot half juli
een erg belangrijke rol gespeeld voor
de Fusariumaantasting. Deze koele
vochtige periode viel samen met de
tijd dat de tarweplanten het meest
gevoelig zijn voor een Fusariumin-
fektie van de aar (voor en na de
bloei). Dergelijke omstandigheden
gaven ook in het verleden veelal
aanleiding tot een ernstige Fusariu
maantasting.
F llS
>ariun
li
111 T
Q fUl/p
IJ it proeven is gebleken dat bij een
zeer ernstige Fusariumaantasting in
de aar de schade kan oplopen tot
tientallen procenten van de op
brengst. Deze vermindering van de
opbrengst wordt, zoals het boven
staande duidelijk heeft gemaakt, ve
roorzaakt door een afname van het
aantal korrels per aar en door een
verlaging van het duizendkorrelge-
wicht. Bij de oogst gaat een groot
deel van de kleinste korrel verloren.
Naast het opbrengstverlies betekent
een verlaging van het duizendkorrel-
gewicht met name voor de maalin-
dustrie een kwaliteitsvermindering.
Indien een bepaalde partij voor zaai
zaad is bestemd kan de aanwezigheid
van korrels die alleen besmet zijn met
Fusarium, ook als een slechte kwali
teitseigenschap worden beschouwd.
D e omstandigheden voor het ontwikkelen van een Fusariume-
pidemie waren dit jaar evenals in 1979 erg gunstig. Afhankelijk
van de aantastingsgraad kan hiervan een opbrengstvermindering
worden verwacht. Zolang goede schimmelbestrijdingsmiddelen
voor aanwending in het gewas blijven ontbreken zal het geheel
voorkomen van Fusarium ook in de nabije toekomst onmogelijk
blijven.
1 n HI 11 tl
Ir. G.E.L. Borm
Stichting Nederlands
Graan-Centrüm
Wageningen
Algemeen
Schadebeeld
Ekonomische betekenis
van de aantasting
Verklaring voor het
optreden van Fusarium
in 1979 en 1980
Bestrijdings
mogelijkheden
Konklusies
Een voorbeeld van een ziekte die het vorige groeiseizoen een opbrengstdepressie teweeg bracht was Fusa-
rium. Met name in het Oldambt en in wat mindere mate in de Noordoostpolder, O. Flevoland en Wierin-
germeer gaf deze ziekte aanzienlijke schade.
Dit jaar was de ziektesituatie in de tarwepercelen tot eind juni in het algemeen vrij gunstig. De stand van het
gewas was goed en opnieuw waren de oogstverwachtingen hoog gespannen.
Voor het tweede achtereenvolgende jaar lijkt Fusarium in de aar in veel percelen voor te komen zodat,
afhankelijk van de aantastingsgraad, opnieuw als gevolg van deze ziekte opbrengstderving kan worden
verwacht.
In dit artikel zal worden ingegaan op enkele aspekten van deze schimmelziekte en op mogelijke bestrij-
dingsmethoden.
I chimmels behorend tot het ge
slacht Fusarium kunnen een groot
aantal planten aantasten. Deze aan
tasting kan zowel boven- als onder
gronds plaatsvinden. Veelal worden
in eerste instantie zwakke of reeds
afstervende planten geïnfekteerd.
In de bodem treft men deze schim
mels ook aan op dood organisch
materiaal, bij voorkeur in goed
doorluchte grond; voor het overige
stellen de Fusariumschimmels wei
nig eisen aan het milieu.
Voor tarwe zijn de volgende Fusa-
riumsoorten van belang: F. grami-
nearm, F. culmorum, F. avenaceum
en de sneeuwschimmel F. nivale.
F usarium kan verschillende plaat
sen van de tarweplant infekteren. De
belangrijkste aantastingen, komen
voor op:
De kiemplant.
Vanuit de bodem of vanuit besmet
zaad kunnen de jonge kiemplanten
worden geïnfekteerd. De kans op een
dergelijke infektie is groter naarmate
de opkomst langer duurt.
Het gevolg van de kiemplantaantas-
ting kan zijn dat de opkomst geringer
is en dat er kiemplanten wegkwijnen.
De voet van de plant.
Ook de stengelvoet van de plant kan
worden aangetast. Dit verhoogt de
kans op legering. Daarnaast kan
door de infektie het watertransport
dusdanig worden belemmerd dat de
sterk aangetaste planten voortijdig
afsterven.
De bladeren en bladscheden
Vooral dit jaar waren als gevolg van
de aantasting door Fusarium nivale
ellipsvormige ontkleurde, bruinom-
rande vlekken op de bladeren waar
neembaar. Op de bladscheden kon
den kleine zwarte vruchtlichamen
van deze schimmel worden waarge
nomen. In het algemeen veroorzaakt
deze vorm van aantasting weinig di-
rekte schade.
De aar
Sporen, afkomstig van de bodem of
uit het gewas kunnen, meegevoerd
door regen, wind of insekten, de aar
besmetten.
Onder meer via restanten van de
bloei (meeldraden en stampers) kan
de schimmel de jonge zaadjes in de
pakjes bereiken en deze aantasten.
Bij Fusarium in de aar valt er een
voortijdige afsterving van pakjes of
zelfs van grote delen van de aar waar
te nemen. Dit veroorzaakt witte voze
stukken die sterk afsteken tegen de
nog groene "gezonde" aargedeelten.
Op de pakjes kan men veelvuldig
opvallende zalmrose- kleurige spo
ren aantreffen.
Bovenvermelde symptomen in de
aar waren helaas de laatste weken
veelvuldig waar te nemen.
Dat zelfs hele aargedeelten wit kleu
ren komt door het feit dat de schim
mel naast de korrel in een aangetast
pakje ook de aarspil kan aantasten.
Hierdoor kan de toevoer van water
en voedingsstoffen naar het deel van
de aar dat boven de aangetaste plek
zit dusdanig worden belemmerd dat
dit gedeelte afsterft.
Afhankelijk van de vroegheid van de
aantasting van de aarspil kan een
dergelijk aargedeelte geen of slechts
kleine korrels leveren. Wordt een
pakje pas laat geïnfekteerd dan hoeft
dit geen verlies aan korrelgewicht op
te leveren, wel wordt het zaad dan
door de schimmel besmet.
Door Fusarium aangetaste aren: voortijdige afsterving van pakjes of van grote
delen van de aar (foto IPO).
Naast de gunstige weersomstandig
heden, in het bijzonder voor Fusa
rium nivale, kan dit jaar ook de ge
brekkige werking van de zaaizaad
ontsmetting een rol hebben gespeeld,
veroorzaakt door het optreden van
resistente stammen bij deze schim
mel tegen een aantal veel gebruikte
zaaizaaiontsmettingsmiddelen.
F r staan de telers wel enkele mid-
delen ter beschikking om de aantas
ting door Fusarium zoveel mogelijk
tegen te gaan. De belangrijkste maa
tregelen die de teler kan treffen zijn:
I. Het beperken van de hoeveelheid
infektiemateriaal.
Omdat de schimmel in staat is om op
gewasresten in de grond te overleven
kan ervan worden uitgegaan dat de
hoeveelheid infektiemateriaal in de
grond toeneemt naarmate men in
tensiever granen verbouwt. Een goe
de vruchtwisseling gaat dit tegen.
Daarnaast is het voor bovenvermeld
doel van belang zo goed mogelijk het
stro van het land te verwijderen en de
stoppel onder te ploegen.
Oppervlakkige grondbewerking
houdt het aanwezige infektiemate
riaal voortreffelijk in stand.
II Zaaizaadontsmetting
Met behulp van een zaaizaadonts
metting kunnen de op het zaad aan
wezige schimmels worden gedood.
Hiermee wordt een andere infektie-
bron uitgeschakeld. Tevens geeft de
zaaizaadontsmetting een tijdelijke
preventieve bescherming van de
jonge kiemplanten tegen infektie
vanuit de bodem.
Sterk door Fusarium aangetast pakje van een tarweaar met sporenmassa's
(foto IPO).
Afgelopen winter is in Wageningen
de werking van een aantal in de
handel zijnde zaaizaadontsmettings
middelen onderzocht. De resultaten
van dit onderzoek zijn in het onder
staande tabelletje in het kort weer
gegeven.
amiddelen met een goede werking
tegen Fusarium nivale
b. middelen die een goede werking
kunnen geven, maar waarbij re
kening dient te worden gehouden
met een verminderde werking als
gevolg van de aanwezigheid van
resistente stammen van Fusarium
nivale.
c. middelen met onvoldoende wer
king tegen Fusarium nivale
De onderstaande zaaizaadont
smettingsmiddelen hebben in het al
gemeen een goede werking tegen F.
graminearum, F. culmorum en F.
avenaceum. Gezien de werking van
de middelen tegen F. nivale verdient
het aanbeveling het zaaizaad met
Panoctine of Panoctine Plus te laten
ontsmetten.
III Rassenkeuze
In het bestaande rassenassortiment
komt geen absolute resistentie tegen
Fusarium voor. Wel lijken er ook dit
jaar weer grote verschillen in vat
baarheid te zijn. Met name de kort-
strorassen Donata, Durin en het nog
in beproeving zijnde ras Marksman
worden sterker aangetast dan de an
dere rassen.
IV Overige teeltmaatregelen
Met het oog op de aantasting van de
kiemplanten is het van belang dat de
opkomst zo vlot mogelijk verloopt.
Te. late zaai van wintertarwe of ex
treem vroege zaai van zomertarwe
dient men dan ook te vermijden.
Verder dient men te voorkomen dat
het tarwegewas voor de winter al een
te dichte stand krijgt. Hierdoor blijft
het gewas lang vochtig hetgeen het
optreden van Fusarium nivale be
vordert.
Onder de toegelaten bestrijdings
middelen zijn er geen middelen
waarmee men het gewas preventief
tegen Fusarium kan beschermen of
waarmee een Fusariumaantasting
kan worden tegengegaan.
Voorlopig zal dan ook getracht dienen te worden middels het
beperken van de hoeveelheid infektiemateriaal in de bodem, een zo
goed mogelijke zaaizaadohtsmetting, rassenkeuze en keuze van
teeltmaatregelen de aantasting en hiermee de schade zoveel mo
gelijk te beperken.
TABEL
aktieve stof
carboxin/koper
oxychinolaat
quazatine
quazatine/imazalil
koperoxychinolaat/
quintozeen
mancozeb
natrium-dimethyl
dithiocarbamaat/
fuberidazol
quintozeen/
carbendazim /imazil
handelsnaam
Quinolate V-4
Panoctine 35
Panoctine Plus
AAcunaat
AAcunaat AT
Duphar Dithane M
45 spuitpoeder
Duphar Dithane M-45
vloeibaar
Neo.Voronit
AAgrano-droog 77
werking tegen Fus. nivale
b
b
c
bevat tevens het vogelafweermiddel antrachinon
8
