Schotgevoeligheid in de
huidige graanteelt
N og maar enkele weken en de graanoogst staat weer voor de deur.
Zullen de telers er ook dit jaar weer in slagen om de granen veilig
binnen te halen, en zo ja, wat zal de opbrengst zijn? Veel hangt hierbij af
van de weersomstandigheden vóór en tijdens de oogst.
N,
D e korrelopbrengst van granen is
de laatste jaren sterk toegenomen. In
tabel 2 is de toename van de korre
lopbrengst in de laatste 10 jaar
weergegeven. Met name de op
brengst van wintertarwe en winter-
gerst nam sterk toe; de zomergranen
bleven er aanzienlijk bij achter. Ge
middeld komt de opbrengststijging
bij wintergranen neer op 2 a 3% per
jaar. De gewijzigde teeltwijze zal
hiertoe in belangrijke mate hebben
bijgedragen. Verlenging van de pe
riode van korrelvulling heeft in de
laatste paar jaren zeer hoge op
brengsten mogelijk gemaakt. Daar
bij zullen met name een gedeelde
stikstofbemesting en een afdoende
bestrijding van ziekten en plagen een
Je oogst staat weer voor de deur
Schade door schot
Rasgevoeligheid
Huidige graanteelt
Somber weer: stemming gedrukt
Nu regen genoeg
In WEST ZEEUWS-VLAANDE-
REN wordt vanouds een grote ver
scheidenheid aan gewassen geteeld.
Het voordeel hiervan is meer ar-
beidsspreiding en minder inkomens-
risiko. Een nadeel is toch wel de gro
tere kennis die nodig is om de teelt
techniek van al die gewassen goed ten
uitvoer te brengen. Wanneer men dus
enige jaren een bepaald géwas niet
meer heeft geteeld blijkt het vaak niet
mee te vallen zonder tegenvallers dit
gewas te telen. De praktijk bewijst dit
ook dit jaar weer.
Moesten we het voor half juni zonder
regen stellen, nu heeft het intussen al
weer veel te veel geregend. In 2 a 3
weken tijds plaatselijk zelfs zo'n 120
mm. Daardoor dreigen bepaalde
bespuitingen in het gedrang te ko
men, zoals de aardappelziektebes-
trijding, afrijpingsziekte in granen en
bestrijding van luis in enkele gewas
sen. Het is te nat om over het land te
rijden. Ook het zaaien van ongeveer
25% van de oppervlakte stamslabo-
nen moet steeds maar worden uit
gesteld, wat voor de opbrengst niet
bevorderlijk is.
Overigens regent het ook voor de
bruine boon veel te veel. Het is een
gewas wat slecht tegen veel neerslag
kan. Veel kollega-'s zitten onver
wachts flink in het onkruid. De regen
heeft het onkruid wat anders nor
maal vroeger kiemt en door de bo
demherbiciden wordt bestreden, pas
nu doen kiemen. Voor het gebruik
van herbiciden is het nu meestal te
laat, omdat het gewas (de bloei) te
gevoelig is, of omdat het onkruid
onvoldoende geraakt wordt.
Extta kosten
Zo te zien moeten nog veel wieduren
in handwerk worden uitgevoerd. Zo
hier en daar zijn zelfs weer de vroe
gere "krooien volk" in het veld te
zien. Dit alles brengt weer extra kos
ten mee. Extra kosten hebben we dit
voorjaar ook al moeten verwerken in
de hoek van dé chemische onkruid-
bestrijding, de kunstmest, brandstof
enz. Het lei heeft pas onlangs nog de
weerom verslechterde uitkomenspo-
sitie van de boer en tuinder bekend
gemaakt. Dit kan echt zo niet langer
meer doorgaan!!!
De oogst van enkele gewassen staat
weer voor de deur. Met het slechte
weer van de laatste tijd in gedachte
dr. B. Belderok, igmb - Wageningen
dr. A. Darwinkel. pagv - Lelystad
Als het bij de oogst verschillende dagen gaat regenen, is de kans groot
dat de korrels van bepaalde rassen al op de halm beginnen te kiemen
gaan "schieten". Dit is om verschillende redenen ongewenst. De meest
gevaarlijke situatie ontstaat, indien dan bovendien door aanhoudende
regen de oogst een week of meer moet worden uitgesteld.
rol hebben gespeeld.
Door deze teeltmaatregelen wordt
thans een duidelijk andere wijze van
afrijping waargenomen dan voor
heen. Vroeger begon de afrijping van
het gewas met het geel worden van
het stro (bladeren stengel) en pas
daarna kleurde de aar geel; tegen
woordig is het stro nogal eens onvol
doende afgestorven op het moment
>3 chot is in de eerste plaats een
schadepost voor de telers. Bij het
dorsen worden worteltjes en kiemp
jes van de uitgelopen korrels afge
broken, en tezamen met een deel van
de uitgelopen korrels verwijderd.
Het hierdoor ontstane opbrengstver-
lies kan tot wel 10% oplopen.
Maar het blijft niet bij opbrengst-
verliezen alleen, fjet gedorste pro-
dukt is nl. ook in kwaliteit achteruit
gegaan en heeft daardoor voor de
brouwers (gerst) en voor de meelfa
brikanten (tarwe, rogge) een gerin
gere waarde dan normaal. De indus
trie zal partijen met schot dan ook
weigeren of tegen een lagere prijs
dan normaal kopen.
Veevoederfabrikanten kunnen
schottige granen wèl gebruiken, mits
deze vrij zijn van schimmelaantas
ting en/of broei. Bij kieming vindt
nl. een omzetting plaats van het zet
meel in de korrels tot suikers en van
het eiwit tot amiden en aminozuren.
Voor het dier maakt het weinig ver
schil in welke vorm deze voedings
bestanddelen worden opgenomen.
De achteruitgang in energiewaarde
en in verteerbaarheid ten gevolge
van schot is dan ook gering. Men kan
aan kippen en biggen zonder be
zwaar tot 10% graan met schot in de
graanfraktie voeren; bij rundvee en
schapen kan men tot 25% graan met
schot in de graanfraktie gaan. Voor
jonge dieren is graan met schot min
der geschikt.
iet alle granen zijn in dezelfde
mate gevoelig voor het optreden van
schot. Rogge en haver gaan bij slecht
weer tijdens de oogst al gauw tot
kieming over; gerstrassen daarente
gen zijn zeer resistent tegen schot.
Tarwe neemt een middenpositie in:
sommige rassen zijn nagenoeg resis
tent tegen schot, andere rassen zijn
matig of zeer gevoelig. In bijgevoeg
de tabel 1 zijn de huidige tarwerassen
naar hun schotneiging ingedeeld.
Uit eigen onderzoek is bovendien
gebleken dat de schotneiging van
granen - behalve van raseigenschap
pen - ook afhankelijk is van het weer
tijdens de laatste rij pingsfase vóór de
oogst, d.i. de periode van deegrijp
heid. Warm weer tijdens de deegrij-
pe fase bevordert het optreden van
schot bij slecht weer tijdens de daar
opvolgende oogstperiode, koel weer
daarentegen vermindert de kans op
schot sterk.
dat de aar rijp is en de korrel geoogst
kan worden.
De aar begint vaak zelfs eerder af te
rijpen dan het blad; dit extra lang
groen blijven van het blad wordt
vaak als gunstig gezien voor de op
brengst, maar met het geel worden
van de aar zet ook de afrij ping in en
als de aar geel verkleurd is, is het met
de korrelproduktie afgelopen; ook
als er nog groen blad aanwezig is! In
zo'n situatie is dit groene blad onge
wenst, omdat daardoor het oogsten
wordt vertraagd. Met de oogst moet
dan gewacht worden tot het stro vol
doende is afgestorven. Een vertra
ging van de oogst komt de oogstze-
kerheid niet ten goede, maar boven
dien is het uit oogpunt van schotnei
ging minder gunstig. Immers, de pe
riode tussen hinderrijpheid en de
oogst (met maaidorser) is langer en
mede als gevolg daarvan neemt de
kans op het optreden van schot aan
zienlijk toe. Het sterkst zal dit gelden
voor de schotgevoelige rassen (zie
tabel 1), maar ook de matig schotge
voelige rassen lopen dan meer ge-,
vaar.
Aan de opzet van het waarschu
wingssysteem en het uitbrengen van
een schotwaarschuwing zal een
tweede artikel worden gewijd.
en de momenteel weinig goede
vooruitzichten zijn we geneigd enig
pessimisme ten toon te spreiden.
Veel graszaad ligt al gemaaid in natte
zwaden.
Koolzaad en karwij moeten binnen
kort eveneens gezwadmaaid worden.
Ook de oogst van droge erwten en de
wintergerst staat weer voor de deur.
Er is dus weer werk genoeg. Daarom
geven op veel bedrijven het onkruid
veel last. En voor de oogst van onze
produkten is goed weer een eerste
vereiste. Al zijn dan de prijzen die we
maken onvoldoende. Met een slechte
kwaliteit van geoogste produkten
gaan we helemaal de verkeerde kant
uit.
Op SCHOUWEN-DUIVELAND
hebben de sombere weersomstandig
heden van de laatste tijd een wat ge
drukte stemming tot gevolg. Het voor
de tijd van het jaar te koele en zonlo-
ze weer met af en toe regens met wind
is nu niet bepaald gunstig voor een
vlotte gang van zaken in de akker-
bouwsektor. Ook zeer nadelig voor de
hooiwinning (veel extra werk en
slechte kwaliteit).
De oogst van de plantuien is begon
nen, maar werd beïnvloed door on
gunstige weersomstandigheden.
T.a.v. de kg-opbrengst en kg-prijs
kunnen we evenmin optimistisch
zijn. Ér zijn meer percelen van 15
ton dan van 20 ton per ha en de kg-
prijs is nu ook niet bepaald om over
naar huis te schrijven. De oogst van
de vroege graszaadsoorten werd ook
nadelig beïnvloed door het slechte
weer. Verschillende percelen liggen
in zwad en andere staan nog vast. In
hoeverre het verlate oogsttijdstip van
invloed zal zijn op de kg-opbrengst
moeten we afwachten, maar schade
geeft het veelal wel als niet op tijd en
niet onder gunstige omstandigheden
geoogst kan worden.
Legering
De regens -I- wind hebben in vele
percelen tarwe wat legering veroor
zaakt, vooral in de wat bladrijke ras
sen. Veelal is het meer een hangen
van het gewas en bij verdere gunstige
afrijping zal men er niet veel schade
van ondervinden. Het gewas blijft
over het geheel tot nu toe vrij gezond.
T.a.v. de luizen in dit gewas kunnen
we nog niet spreken van een explo
sie. Ongeveer 80% van het areaal is
gespoten tegen afrijpingsziekten en
veelal is gemengd met luisdodend
middel. De zomergerst, die over het
geheel een toch lichte stand vertoon
de, is vrij goed overeind gebleven.
De haver en het korte vlas zijn even
eens goed blijven staan. De suiker
bieten geven een geweldige bladont
wikkeling te zien en vorming van een
mooie penwortel. De luisbezetting is
vermoedelijk over het geheel mee
gevallen. Er is minder tegen verge-
lingsziekte gespoten, hopelijk zonder
nadelige gevolgen. Momenteel ziet
dit gewas er t.a.v. vergelingsziekte
nog prima gezond uit.
De erwten blijven het goed doen,
met zeer goed peulzetting en -ont
wikkeling. Algemeen wordt gespoten
tegen peulboorder. Ook de zaaiuien
doen het goed, hoewel veel percelen
met een te dunne stand en minder
ontwikkelde planten. Denk aan bes
trijding van de valse meeldauw. Bij
de konsumptieaardappelen hebben
we plaatselijk reeds doorwas ont
dekt. De temperatuur is vandaag
eindelijk eens aangenamer. We heb
ben nu vocht genoeg gehad en het
wisselvallige weer mag ook gestolen
worden. Hopelijk begint eindelijk de
zomer eens qua weertype, zodat de
noodzakelijke werkzaamheden on
der zo gunstig mogelijke omstandig
heden afgewerkt kunnen worden.
Wanneer het in de WESTHOEK nog
eens regent na de graanoogst dan
dunk, dat we wat ons betreft voor
1980 genoeg hebben. Maar ja we
hebben het niet voor het zeggen, dat
hebben we recentelijk weer gezien.
Alles bij elkaar is er nogal wat regen
gevallen en ook bleef de temperatuur
achter bij wat het eigenlijk op deze
tijd van het jaar moet zijn.
Niet alle gewassen hebben van de
regen geleden. Maar er zijn er toch
wel die dit langdurige koude natte
weer niet als prettig hebben ervaren.
Intussen zijn de eerste percelen gras
zaad reeds gemaaid en ligt de karwij
er allemaal reeds af. Hoewel moeilijk
voorspelbaar, lijkt het erop, dat deze
fewassen een redelijk tot goede op-
rengst gaan geven. De eerste poot-
uien zijn intussen ook al gerooid. De
prijzen zijn goed. In de Westhoek
liggen er heel wat van deze uien. De
aardappelen hebben na de regenval
een flinke loofontwikkeling gekre
gen. Wanneer we een bos uit de
grond trekken, ontdekken we echter,
dat de aanslag niet geweldig is. Hoe
wel de aardappelen er prima voor
staan hoeft dit helemaal niet te bete
kenen, dat we een rekordopbrengst
krijgen. Ook de bieten blijven het
goed doen. Het aantal schieters, dat
tevoorschijn komt valt erg mee en we
gaan de laatste ronde met de hak af
sluiten.
Schade aan bonenpercelen
Aan diverse bonenpercelen heeft de
regen wel schade aangebracht. Het
zijn met name de percelen, die met
Ivorin zijn bespoten. Wat precies de
oorzaak is, is nog niet bekend, maar
een te hoge dosering onder de afge
lopen weersomstandigheden zal wel
de hoofdoorzaak zijn. Sommigen
wijten het aan het opspatten van de
Ivorin op de bladeren en daardoor
zouden de verbrandingsverschijnse
len te verklaren zijn. Intussen zijn er
al verschillende percelen overge-
zaaid. Ondanks het feit dat de meeste
percelen tarwe wel met CCC zijn
bespoten zien we hier toch nog wel
liggende plekjes in de tarwe, ook di
verse percelen gerst, die aanvanke
lijk veel te licht leken, zijn nu nog
aan de zware kant geworden. Als
boer weetje het nooit; het weer is zo
bepalend in ons vak, en juist op dat
weer hebben we geen invloed en dat
is misschien maar goed ook!
Tabel 1. De schotneiging van tarwerassen (bepaald volgens de z.g. temperatuur-
sommethode
wintertarwe zomertarwe
nagenoeg resistent tegen schot
Adamant
Ar kas
Anouska
Bastion
Arminda
Kaspar
Caribo
Manella
Nautica
matig resistent tegen schot
Clement
Adonis
(meestal geen schot, maar na
Donata
Melchior
warm weer in de deegrijpe
Tumult
Selpek
fase schotgevoelig)
Toro
schotgevoelig
Durin
Okapi
Tundra
Sicco
Tabel 2. Toename van de korrelopbrengsten van
granen in de laatste
10 jaar
(CBS: 1975/1979 t.o.v. 1965/1969)
winter
tarwe
winter
gerst r0gge
zomer
tarwe
zomer
gerst
haver
gebied
zeeklei 11U0
1lU0 620
750
550
810
rivierklei löss 920
820 500
550
5U0
620
zand
1*20
-
370
800
dalgrond 13U0
1090 820
830
550
1»30
9
