Bestraling van aardappels met lage doses niet gevaarlijk
v
Ss
Wenken voor de bestrijding van zilver-
schurft en fusarium op (poot)aardappelen
D.
D rs. Bergers vindt dat het effekt
van voedselbestraling vergelijkbaar
is met het effekt van bijvoorbeeld
verhitting (koken, blancheren).
Voorheen behandelde men straling
echter als een additief, dus als een
chemische toevoeging aan het voed
sel, bijvoorbeeld als nitriet toege
voegd aan vlees.
H et beste kunnen deze middelen bij het vullen van de bewaarplaats
worden toegediend. Een toepassing op een later tijdstip (b.v. na het
sorteren) heeft nog wel effekt, maar de inmiddels opgetreden aantas
ting kan niet meer ongedaan worden gemaakt. Behalve zilverschurft en
Fusarium wordt ook de uitbreiding van izoctonia tijdens de bewaring
tegengegaan, maar de aangegeven doseringen zijn beslist te laag om
deze schimmel te inaktiveren. Voor een volledige bestrijding van Rhi-
zoctonia moeten dus aanvullende maatregelen genomen worden.
Volledigheidshalve zij nog opgemerkt dat met deze middelen ook Pho-
ma (gangreen) wordt bestreden.De toepassing van deze middelen heeft
in enkele jaren tijds een zeer grote vlucht genomen bij de bewaring van
pootgoed. Deze middelen mogen ook op konsumptie-aardappelen wor
den toegediend, maar mede in verband met de kosten (ca. 7,— per
ton) wordt dit nog maar op beperkte schaal gedaan b.v. bij langdurige
bewaring, bij heropslag na sorteren of als men weet dikwijls problemen
te hebben met Fusarium. Onderstaande wenken gelden zowel voor
poot- als konsumptie-aardappelen.
D e meest eenvoudige en goedkope
methode is het bespuiten van de
knollen met behulp van 2 spuitdop-
pen aan het einde van de boxenvul-
lerband. Daér zijn de knollen dan de
meeste grond kwijt en kan bespuiting
plaats hebben op een manier waarbij
de band niet vochtig wordt en de
spuitkegel het talud van de aardap-
pelhoop volgt. Wanneer de spuit-
doppen eerder in de losketen worden
opgesteld, bestaat de kans op aan
koeken van de grond aan de tran
sportband, waardoor deze kan bre
ken. Tot voor kort werd bij deze be
spuiting alleen de hoeveelheid van 2
L vloeistof per ton aardappelen aan
bevolen. Wanneer men zich houdt
aan deze hoeveelheid en de aardap-
Z ilverschurft en Fusarium kunnen zeer goed worden bestreden door toepassing van bepaalde chemische
middelen. Deze chemische middelen worden aangeduid met de naam benzimidazolen. In tabel 1 is aangege
ven welke middelen dit zijn en welke dosering wordt aanbevolen.
D,
N og minder vloeistof wordt ge
bruikt bij een schijfvernevelaar. De
Chemisch onderzoek wijst uit:
Natuurlijke gifstoffen
Koken
Nog niet op gang
Spuiten
Stuiven
Verneveling
Schijfvernevelaar
Samenvatting
V oedselbestraling is een recente methode om de houdbaarheid van
voedingsmiddelen te verlengen. De vraag of bestraald voedsel ook veilig
voedsel is, heeft hierbij tot nog toe steeds centraal gestaan. In dit
opzicht begint men voedselbestraling langzamerhand ook internatio
naal als een veilige methode te zien. De basis van deze gedachtengang
wordt gevormd door de uitkomsten van toxicologisch en chemisch
onderzoek van bestraald voedsel.
'oor behandeling met gammas-
tralen worden insekten, schimmels,
bakteriën en andere voedselbeder-
vers uitgeschakeld; tevens kan door
bestraling de ontkieming bij knolge
wassen, zoals aardappels en uien,
geremd worden. Tegelijk vinden er
echter chemische omzettingen
plaats. Drs. Bergers, die op 4 juni aan
de Landbouwhogeschool promo
veert, heeft het effekt van straling op
de aardappel onder de loep geno
men.
Hij onderzocht of het gehalte van
bepaalde giftige stoffen, die norma
liter al in lage koncentraties in de
aardappel voorkomen, door bestra-
liftg verandert. Alleen bij hoge stra
lingsdosering vond hij een duidelijke
toename van de stof scopoline. Van*
de andere onderzochte toxische ver
bindingen bleek de koncentratie na
bestraling ongeveer gelijk gebleven
te zijn. Ook skoorden de bestraalde
aardappels negatief in de zoge
naamde Ames-test, een verken
ningstest met bakteriën voor de op
sporing van stoffen, die het erfelijk
materiaal beïnvloeden (mutagene
stoffen).
B estraling van aardappels is met
name van belang om het uitlopen
van spruiten te verhinderen. In de
aardappelknol bevinden zich stoffen
(diverse gluco-alkaloïden en couma-
rines, zoals scopoline) die in principe
giftig zijn voor de mens. In de sprui
ten en het loof van de aardappel zijn
de gehaltes (vooral van het alkaloid
solanine) zo hoog dat konsumptie
van deze plantedelen af te raden is.
Gewoonlijk zijn de koncentraties
van deze natuurlijke gifstoffen ech
ter onschuldig. Het zijn deze stoffen
waarvan Bergers onderzocht of hun
gehalte door bestraling zou verande
ren. Hij verrichtte deze studie bij het
Instituut voor Toepassing van
Atoomenergie in de Landbouw
(ITAL) te Wageningen.
Naast proeven waarbij aan dieren
bestraald voedsel gevoerd wordt, zijn
chemische analyses van het bestraal
de produkt volgens de promovendus
noodzakelijk om een helder beeld te
krijgen van de veranderingen in het
voedsel zélf. Een dergelijke opzet
vormt een betrouwbare basis voor de
volledige legalisatie van voedselbe
straling.
L n internationaal verband heeft men
regels opgesteld voor de dosering van
de straling en aangegeven voor welke
produkten bestraling toegestaan is.
In 1977 werd de bestraling van onder
meer tarwe, aardappels en aardbeien
onvoorwaardelijk goedgekeurd door
Type
Formulering
Merknaam
Dosering bij oogst
per ton aardappelen
aktieve stof
middel
Thiabendazole (TBZ)
vloeibaar
spuitpoeder
stuifpoeder
id. IPC/CIPC*
Lirotect Flowable
Lirotect-60
Lirotect-stuif
Germotect
30 gr
65 ml
50 gr
1,5 kg
1,5 kg
Carbendazim
spuitpoeder
vloeibaar
spuitpoeder
Derosal spuitp.
Derosal vloeibaar
Delsene spuitp.
30 gr
30 gr
25 gr
50 gr
50 ml
50 gr
Benomyl
spuitpoeder
BenLate
25 gr
50 gr
Thiofanaatmethyl
vloeibaar
spuitpoeder
Topsin M vloeibaar
Topsin M
70 gr
70 gr
140 ml
100 gr
uiteraard NIET voor pootaardappelen!
INSTITUUT VOOR BEWA
RING EN VERWERKING
VAN LANDBOUWPRO-
DUKTEN - IBVL
Bornsesteeg 59 - 6708 PD
Wageningen
door: ing. C.P. Meijers
pelen direkt na de behandeling goed
droog blaast, kunnen uitstekende re
sultaten worden verkregen. Als er
echter al wat natrot in de partij
voorkomt, wordt het risiko op meer
natrot door bespuiting met ongeveer
2 L per ton wat vergroot. Vandaar
dat vorig jaar is nagegaan of niet met
b.v. lA of 1 L vloeistof per ton kon
worden volstaan.
Zoals uit tabel 2 blijkt werden in een
Een kistje met kiemende aardappelen, bestraling kan kiemen sterk remmen.
de Wereld-Gezondheidsorganisatie
(WHO). In Japan is reeds enkele ja
ren een kommerciële bestralingsin
stallatie in bedrijf voor kiemremming
bij aardappels. Éen van de redenen
daarvoor is dat in dat land chemische
kiemremmingsmiddelen verboden
zijn (in Nederland nfet).
In ons land is voedselbestraling nog
niet op gang gekomen. Tot nu toe is
bestraling van bijvoorbeeld aardap
pels duurder dan toepassing van che
mische kiemremmingsmiddelen. Ver
der is Nederlandse toestemming voor
bestraling nog niet voldoende om
produkten naar andere landen te mo
gen exporteren. Zo verbiedt de
Bondsrepubliek de invoer van be
straalde uien, hoewel in ons land be
straling toegelaten wordt, zij het met
een lage dosis. Hetzelfde geldt voor
aardappels. Een internationale ac
ceptatie zou hierin verandering kun
nen brengen.
TABEL 1 Typen benzimidazolen, formuleringen en doseringen
proef met konsumptie-aardappelen
met de toediening van A L vloeistof
per ton even goede resultaten ver
kregen als met 2 L
TABEL 2: Resultaten proef
1979/1980
Middel: Lirotect-flowable naar 30 gr
aktieve stof per ton
Behandeling Zilverschurft
2 L vloeistof/ton - 2 doppen 4
lA L vloeistof/ton - 2 doppen 3
A L vloeistof/ton - 4 doppen 3
onbehandeld 20
Opgemerkt moet worden dat de
proefpartij erg weinig grond bevatte,
wat het resultaat gunstig beinvloed
kan hebben. De pootaardappelen
komen echter ook vaak met weinig
grond in-de bewaarplaats, zodat ver
mindering van de hoeveelheid vloei
stof ons zeker verantwoord lijkt. De
koncentratie van de vloeistof moet
uiteraard aangepast worden: de
hoeveelheid middel per ton aardap
pelen blijft gelijk!
Wij vonden geen verschil tussen het
gebruik van 2 of 4 (2 onder en 2
schuin boven en voor de grondzeef
op de boxenvullerband) spuitdop-
pen. Het is het gemakkelijkste te
werken met 2 spuitdoppen, mede
ook omdat tijdens het transport de
werking van de 2 doppen die onder
de grondzeef zijn aangebracht, niet
zo gemakkelijk is te kontroleren. In
elk geval moet men deze doppen zo
nu en dan schoonmaken; ze willen
nog wel eens worden bedolven onder
grond en loofresten. Aan de verde
ling van de vloeistof over de knollen
moet grote aandacht worden be
steed. Wanneer men dan ook minder
vloeistof wilt gebruiken, moeten
speciale spuitdoppen aangeschaft
worden. Zowel de fa. Dubex, 2e Ex-
loërmond als Cebeco Handelsraad,
Steenwijk, kunnen deze leveren.
Men kan dan de gewone spuitset
blijven gebruiken; alleen de doppen
worden dus verwisseld. Bij gebruik
van de goede doppen geeft de wat
hogere koncentratie van de vloeistof
geen enkel probleem. Maak bij
voorkeur echter niet meer vloeistof
klaar dan op een dag gebruikt wordt.
De vloeistoffen die een nacht blijven
overstaan, zijn sterk ontmengd en
vaak moeilijk weer in een goede sus
pensie vorm te brengen.
ij toepassing van XA L vloeistof per
ton worden de aardappelen nauwe
lijks zichtbaar vochtig; bij 1 L/ton
iets meer. Toch adviseren wij drin
gend na behandeling de partij droog
te blazen, evenals bij gebruik van één
der onderstaande, nog "drogere"
toepassingen.
Nog een voorbeeld om te berekenen
hoeveel vloeistof per minuut door 2
doppen moet worden afgegeven om
aan A L vloeistof per ton te komen.
De kipper met 4 ton aardappelen
wordt in precies 5 minuten gelost.
Dat betekent dat de kapaciteit van de
transportband 60 5 x 4 48 ton per
uur 0,8 ton/minuut. De hoeveel
heid vloeistof die dari door de beide
doppen moet worden afgegeven per
minuut is dan 0,8 x 500 ml 400 ml
(of 100 ml per dop per lA minuut). Ga
wel even na of beide doppen even
veel vloeistof afgeven. Zorg ook voor
een uniforme belading van de tran
sportband door de stortbak gelijk
matig gevuld te houden en zet de
spuit/vernevelapparatuur af wan
neer er geen aardappelen meer over
de band gaan.
fa. Mantis te Hamburg heeft zo'n
apparaat ontwikkeld, waarbij de
vloeibare middelen onverdund kun
nen worden verwerkt, wat neerkomt
op 50-140 ml/ton. Ook hierbij is een
scherm nodig om drift te voorkomen.
In Duitsland en Denemarken wor
den deze apparaten op de rooima-
chine toegepast. De kapaciteit is voor
Nederlandse omstandigheden in
doorsnee te laag (15-17 ton/uur).
Met een groter apparaat werden re
delijk goede resultaten verkregen
(kapaciteit tot 80 ton/uur). Het blijkt
echter dat deze apparaten nog niet
gegarandeerd bedrijfszeker werken.
Er treedt soms een verstopping op,
waardoor de vereiste hoeveelheid
middel niet wordt toegediend. Een
moeilijkheid is ook de plaats waar dit
apparaat moet worden opgesteld;
voor een goede verdeling moeten de
knollen ter plaatse rollen. Een ver
dere ontwikkeling voor gebruik on
der Nederlandse praktijkomstandig
heden is o.i. gewenst. Het zal duide
lijk zijn dat bij deze wijze van toe
passing hêt risiko voor meer rot uit
geschakeld is. Men kan vrijwel niet
zien of de knollen behandeld zijn.
'e firma Zijlstra en Bolhuis te
Veendam en Cebeco Handelsraad te
Steenwijk, hebben elk een apparaat
in de handel gebracht, waarmede een
sterk gekoncentreerde vloeistof (1
deel water op 1 deel vloeibaar middel)
via 4 speciale verneveldoppen op de
aardappelen wordt gebracht. De hoe
veelheid vloeistof bedraagt, afhanke
lijk van het middel 100-200 ml/ton.
De deeltjes zijn zo klein, dat gevaar
voor drift bestaat, zodat de ruimte
rond de verneveldoppen moet worden
afgeschermd. Aan de verdeling van
hef middel op de knollen moet de
uiterste zorg worden besteed. Het ri
siko van meer rot is bij deze appara
ten te verwaarlozen.
an TBZ is een 2-procentig stuif-
poeder in de handel, waarvan per ton
aardappelen VA kg moet worden
toegediend. Dit middel is in 1979 op
vrij grote schaal in de praktijk toe
gepast. De toediening gebeurde vrij
wel overal met behulp van een tril-
goot boven de transportband of
boxenvuller. De resultaten zijn bij
een goede verdeling van het middel
zonder meer goed. Bij het leeghalen
van de cellen heeft men hier en daar
stofproblemen gehad en daarvoor
kan nog geen afdoende oplossing
worden aangegeven. Bij deze me
thode is er uiteraard geen risiko voor
meer rot. Op konsumptie-aardappe
len kan eventueel een mengsel van
TBZ stuifpoeder met IPC/CIPC
worden gebruikt. Zeer dringend
wórdt echter aangeraden daarvoor
alleen werkelijk goed afgeharde par
tijen te gebruiken, daar anders kans
bestaat op verbranding (poeder-
brand) waardoor dergelijke partijen
zeer moeilijk zijn af te zetten.
Er is in Nederland een duidelijke
interesse voor "drogere" toepassing
van benzimidazolen merkbaar in
verband met het risiko voor meer
natrot bij veel vloeistof. Het spuiten
met V2-I L/ton bleek in 1979 succes
vol. Daarnaast zijn apparaten in de
handel gekomen, waarmede men
nog minder vloeistof gebruikt. De
toediening van het TBZ-bevattende
stuifpoeder vereist een zeer gelijk
matige verdeling van het poeder.. Dit
is nl. nodig omdat deze middelen
niet in dampvorm werken.
8
