Onteigening: hoe zit dat
eigenlijk?
Ondernemer zijn
en worden
w
O
M
i
K,
Landbouwschap kritisch over wijziging
Onteigeningswet
B
H,
I n Nederland is de tijd allang voorbij, dat een weg met een grote bocht
om een partikulier landgoed heen moest worden gelegd, omdat de
baron geen meter grond aan de gemeente wilde afstaan. Sinds 1851
namelijk kan partikulier onroerend goed onteigend worden ten behoeve
van de gemeenschap.
H,
Achterkant
markering 1 april
verplicht
Beste nieuwe
Braks
Landbouwschap verdeeld over wetswijziging
Waardedaling
Verkeerswaarde
Meerwaarde
Verdeeld
Bijdrage
Als eerste vereiste moet vaststaan dat bijvoorbeeld agrarische grond in
het algemeen belang beschikbaar behoort te komen voor woningbouw,
wegenaanleg, en dergelijke. Veelal zal dit blijken uit een goedgekeurd
bestemmingsplan. Op de tweede plaats moet de overheid een reële
poging hebben gedaan om de benodigde gronden in minnelijk overleg in
handen te krijgen. Meer dan 90% van de overheidsaankopen komt op
deze manier tot stand.
oeren en tuinders worden in de
onderhandelingen over de verkoop
van agrarische grond bijgestaan door
deskundigen, die vaak in dienst zijn
van hun eigen standsorganisatie.
Uiteraard kijken beide partijen over
hun schouder heen naar de recht
bank: zou de rechter bij een even
tuele onteigening een hogere ver
goeding toekennen dan in het min
nelijk overleg wordt aangeboden, of
misschien een lagere?
Met andere woorden: op basis van
de Onteigeningswet moet de ge
meente eerst trachten in onderling
overleg met de partikulier tot een
akkoord te komen.
at komt er zoal kijken bij de
onderhandelinqen die kunnen voor
komen, dat het tot onteigening
komt?
Allereerst gaat het om de waardebe
paling van de grond en de gebouwen.
Het gaat vaak ook om een waarde
daling van de niet te onteigenen za
ken, bijvoorbeeld bij de aanleg van
een weg dwars door het bedrijf of de
bedrijfsgebouwen die - wanneer ze
niet aangekocht worden - veel te
groot worden voor het verkleinde
bedrijf.
Heel belangrijk is verder de inko-
mensschade-vergoeding: zonder on
teigening had de eigenaar-gebruiker
of de pachter nog jarenlang inkomen
kunnen verwerven op de grond in
kwestie. Het kan ook zijn, dat het
resterende bedrijf slechter te exploi
teren is, bijvoorbeeld doordat bepaal
de percelen slechts via een grote om
weg bereikt kunnen worden.
Als de bedrijfswoning ook moet ver
dwijnen komen er nog eens verhuis
kosten bij, aankoop- of bouwkosten
voor een andere woning of hogere
woonkosten voor een huurwoning.
Het komt bij dit alles neer op werk
van echte deskundigen. Zij baseren
zich op de regels die in meer dan
honderd jaar rechtspraak zijn ont
wikkeld.
ver de Onteigeningswet is reeds
lang een maatschappelijke diskussie
aan de gang. Wanneer agrarische
grond die bijvoorbeeld voor wo
ningbouw bestemd is, wordt ontei
gend, wordt de waarde van de grond
vastgesteld op basis van de verkeers
waarde: wat zou een redelijk hande
lende koper voor deze grond bieden
gelet op de kwaliteit, ligging en ge
bruiksmogelijkheden voor andere
doeleinden?
Uiteraard zal een bouwondernemer
voor gronden met een bestemming
woningbouw, vaak een hoger bedrag
willen betalen dan voor gronden, die
slechts voor agrarisch gebruik zijn
aangewezen. De gronden die be
stemd zijn voor woningbouw doen
een zekere meerwaarde.
Juist deze meerwaarde is volop in
diskussie.
- et huidige Kabinet heeft eind
vorig jaar een eigen ontwerp tot wij
ziging van de Onteigeningswet inge
diend. Het uitgangspunt van de vrije
verkeerswaarde blijft daarin ge
handhaafd, doch er worden diverse
korrekties voorgesteld om de in
vloed, die de overheid op de ver
keerswaarde kan hebben gehad, uit
te schakelen.
Het Landbouwschap is verdeeld
over de vraag of wetswijziging wel
nodig is en of uitgegaan moet wor
den van de verkeerswaarde of van de
gebruikswaarde. Wel is er overeen
stemming binnen het Landbouw
schap over het beginsel, dat zowel
voordelige als nadelige overheidsin
vloeden bij de waardebepaling bui
ten beschouwing moeten blijven. Er
is kritiek op de wijze, waarop dit be
ginsel in het wetsontwerp is uitge
werkt.
L et is een goede zaak, dat de re
gering in de wet het recht wil opne
men om de zogenaamde negatieve
ontwikkelingschade te vergoeden.
Dit is de schade die bedrijven hebben
geleden doordat zij zich in afwachting
van de onteigening niet hebben kun
nen ontwikkelen en achterop zijn ge
raakt.
Helaas hebben de bij onteigening be
trokken agrarische werknemers nog
geen plaats in de wet gekregen: dit
wordt door het Landbouwschap met
kracht bij de Tweede Kamer bepleit.
Een beeld dat we steeds meer in ons gehele land zien: stadsuitbreiding ten
koste van agrarisch gebied.
hij zo maar in de schoot geworpen.
De bezwaren richten zich het sterkst
tegen een hogere dan de agrarische
waarde, die louter en alleen is ont
staan doordat de overheid een plaats
heeft aangewezen waar ze wil bou
wen. Meestal sluit de bestemming
van de overheid wel aan op de na
tuurlijke ligging: die gronden komen
logischerwijze voor bebouwing in
aanmerking. Tegenwoordig komt
het echter steeds meer voor dat een
gemeente of provincie een bebou
wing projekteert op een plek waar
niemand dat verwacht had.
De laatste jaren zijn verschillende
wetsontwerpen ingediend tot wijzi
ging van de Onteigeningswet. Het
wetsontwerp-Samkalden (1966)
beoogde de onteigende slechts dié
meerwaarde te vergoeden die niet
aan de invloed van de overheid te
danken was. Het initiatief wetsont-
werp-Vondeling wilde slechts de
waarde vergoeden als bouwland,
grasland. Géén meerwaarde dus.
Ook het kabinet Den-Uyl diende een
wetsontwerp in op basis van de zo
genaamde gebruikswaarde' met en
kele verzachtende bepalingen. De
uitwerking hiervan leidde tot one
nigheid binnen het Kabinet, waar
door dit begin 1977 viel.
n deze tijd hoort men vaak spreken over ondernemer en onderne
merschap. De een beweert dat dit ondernemerschap aangeboren is,
terwijl de ander meent dat dit valt te leren.
Wij dachten dat in de praktijk beide vormen zich voordoen. Wat is
eigenlijk een ondernemer? De ekonomie zegt hiervan: "een vernieu
wer". Het vernieuwen dus van de kombinatie grond, arbeid en kapitaal.
Naast dit kombineren hebben we te maken met de afzet. De vraag moet
gesteld worden of bij dit ondernemer zijn, dit ondernemen de afzet niet
opnieuw bekeken moet worden, meer gezamenlijk, wellicht vernieuwen.
Een vraag die de landbouw zal moeten beantwoorden, anders zullen
anderen het voor hen doen. Kontrakten afsluiten beneden of voor de
kostprijs getuigt niet van ondernemerschap.
unnen de ouders ook bijdragen
tot het ondernemerschap van hun
zoon? Wij dachten, van wel! Wat
dacht U ervan?
Uw zoon eens een jaar bij een andere
ondernemer te laten zijn. Met uw
zoon bespreken dat het volgen van
kursussen de kwaliteit van het on
dernemerschap kan bevorderen
Uw zoon eens een bouwplan op laten
stellen, dat gezamenlijk te bespre
ken, de voor- en nadelen te bekijken
en zo gezamenlijk tot een konklusie
te komen.
Hetzelfde kan gezegd worden van
een financierings begroting en een
bedrijfsverandering, een afzetten
van de produkten.
Indien de fiskale beschikking be
sproken wordt (gebeurt dit niet te
weinig) dan mag naar mijn mening
de zoon daar best bij zijn er erover
mee praten.
Hij kan de grondslagen, wellicht
meer ekonomisch dan financieel,
helpen toepassen.
Is het zo gek hem eens een paar stuks
vee te laten kopen of verkopen. Mag
hij de organisatie van het bedrijf eens
een paar weken ter hand nemen.
Kunnen de fouten die hij wellicht zal
maken op een opbouwende manier
worden besproken.
Door deze zaken te doen zullen veel
toekomstige jonge ondernemers een
betere kijk krijgen op het onderne
mer zijn, op het reilen en zeilen van
een bedrijf, een onderneming en dat
is een landbouw- veeteelt- fruitteelt-
tuinbouw- varkens- kippenbedrijf.
Als u zegt "Maar dat doen wij al op
ons bedrijf' dan van harte gefelici
teerd.
Dan hadden we beter wat anders
kunnen schrijven. Toch ontmoeten
we het soms zo heel anders. Men zegt
dan: "Als hij maar goed met de
traktor om kan gaan dan
Oh zeker, erg belangrijk maar het is
een onderdeel. In veel gevallen
wordt de toekomstige- ondernemer
niet bij de zaken van belang voor het
bedrijf, ook bij het verlengstuk, de
afzet, betrokken.
et name is de vraag aan de orde
of de toevallige grondeigenaar daar
wel recht op heeft. Hij heeft daar zelf
niets voor hoeven te doen: dat krijgt
Het Landbouwschap heeft kritisch
gereageerd op de voorgenomen wijzi
ging van de Onteigeningswet. Het
wetsontwerp voor de wijziging is eind
vorig jaar ingediend. In een brief aan
de Tweede Kamer vraagt het Land
bouwschap bijzondere aandacht voor
een reeks opmerkingen over het ont
werp. Daarbij gaat het met name om
het beginsel, dat bij de vaststelling
van de schadevergoeding bij onteige
ning elke waardebepalende invloed
van de overheid dient te worden uit
geschakeld.
Overigens vindt de meerderheid van
het bestuur van het Landbouwschap
een principiële wijziging van de On
teigeningswet niet nodig.
Het Landbouwschap dringt er in de
brief op aan, dat agrarische werkne
mers die door onteigening hun baan
kwijtraken, schadeloos worden ge
steld. Dat gebeurt al bij de rekon-
struktiewetten voor Midden-Delf
land en Oostelijk Groningen. De
schadeloosstelling dient algemeen
geldend te zijn, waarbij ook de loon
werkers betrokken moeten worden.
Het Landbouwschap stemt in met
het principe dat bij de vaststelling
van de schadevergoeding bij ontei
gening wordt afgezien van zowel
waardevermeerderingen als waarde
verminderingen, die het gevolg zijn
van ingrijpen of plannen van de
overheid. Dit beginsel wordt in het
ontwerp echter niet konsequent toe
gepast. Als het namelijk gaat om de
bestemming van de grond of andere
planologische maatregelen, is--het
beginsel slechts eenzijdig uitgewerkt.
Positieve invloeden door bestem
ming van de grond worden wel ge-
korrigeerd en negatieve niet, waar
door de onteigende benadeeld kan
worden. Het Landbouwschap meent
dat het ontwerp daarom aanvulling
behoeft.
In het wetsontwerp staat dat de
waardebepalende invloed van over-
heidsaktiviteiten wordt uitgeschakeld
zonder ook maar enige beperking. Dit
betekent dat ook de invloed wordt
uitgeschakeld van overheidsaktivitei-
ten die geen verband houden met de
bestemming waarvoor onteigend
wordt. Het Landbouwschap stelt
daarbij nadrukkelijk dat het niet bil
lijk is dat bij de onteigening van
agrarische gronden de effekten van
waterschaps- en verkavelingswerkfng
die uitgevoerd zijn binnen drie jaar
voor de onteigening buiten beschou
wing worden gelaten.
Het Landbouwschap oordeelt posi
tief over het vastgelegde recht op de
vergoeding van de negatieve ont-
wikkelingsschade in de inkomens
sfeer.
O p welke leeftijd we hiermee moe
ten beginnen? Moeilijk te zeggen.
Iedere vader kent zijn zoon en omge
keerd. Toch zijn wij er van overtuigd
dat op vele bedrijven meegewerkt kan
worden om een bijdrage te leveren
aan het ondernemerschap en het on
dernemer zijn van de opvolger.
U vindt het misschien maar een klei
nigheid, probeer er dan iets groots
van te maken, want het gaat nu al om
ondernemer zijn in de landbouw en in
de toekomst zeker.
J. Markusse
Vanaf 1 april is markering van de
achterzijde van voertuigen boven de
3500 kilogram maximaal toegelaten
totaalgewicht wettelijk verplicht.
Van deze verplichting zijiuuitgezon-
derd kraanauto's, laddervoertuigen,
hoogwerkers (niet-geheven bak
achter voertuig), haspelwagens,
voertuigen met inrichting (door mid
del van kettingen) voor afzetbakken
(vuilvervoer), betonpompen, teer-
sproeiers, cartransporters, boottrai
lers, huisvuilauto's met laad/los-in-
richting aan achterzijde, (semi-
)diepladers, voertuigkombinaties met
draaischamel en volgdeel voor lange
lading, voertuigen nog zonder op
bouw (kale chassis).
De EVO, Algemene Verladers- en
Eigen Vervoer Organisatie vermeldt
e.e.a. in informatieblad 1128.
Ter opluistering van de mani
festatie had de ZLM een spe
ciaal protestlied gekompo-
neerd. Op de wijs van "Dat
gaat naar Den Bosch toe"
luidde de tekst:
Wij gaan naar Den Bosch toe
beste nieuwe Gerritje
Wij gaan naar Den Bosch toe
beste nieuwe Braks.
Wat willen wij weten
Hoeveel procent wij
krijgen
Ons geduld dat is ten einde
Wij zullen blijven strijden
Voor koeiemelk en suiker
Tot w'onze zin nog krijgen
Wie moet dat betalen
Niet d'eerste boer den beste
U moet en zal ons helpen
beste nieuwe Braks".