Te veel van het goede in de krop
A,
I n West-Duitsland is de spreeuw de
grootste vernieler. In Groot-Brittan-
nië is dat de houtduif. "Hun aantal is
tot het eind van de zestiger jaren te
ruggelopen, maar thans volgt het
weer een stijgende lijn", zegt Ernst
Wright van het kontrolestation voor
verspreiding van schadelijke dieren
in Worplesdon, Engeland. "Dat
hangt nauw samen met het toene
men van de teelt van koolzaad".
Door het grote aanpassingsvermo
gen wat betreft nestelen en voeding,
komt de duif in alle soorten land-
schappen voor. Dit dier eet zo onge
veer alles. Het meest verontrustend is
de schade aangericht op pas inge
zaaide percelen, vooral bij erwten. In
Duitsland zijn bedrijven bekend, die
een schade hadden van 10.000 gul
den per jaar. Het is moeilijk te zeg
gen welk aandeel de huisduif hierin
heeft. Alles bij elkaar geteld beloopt
het jaarlijkse verlies volgens schat
tingen van het Biologisch Instituut te
Berlijn zö'n twee miljoen mark. In
heel veel gebieden was de aantasting
zo sterk, dat de boeren van de teelt
van winstgevende veldpeulvruchtge-
wassen af moesten zien.
V,
D,
D,
Toenemende
schade verwacht
van zaadetende
vogels
;v-.vir>X;yX'H:*.'-VA,v.i'
Jaarlijkse verliezen
Boeren, die zich met de afweer van vogels moeten bezighouden,
komen dikwijls tot de konklusie, dat de gevederde dieren evenveel
schade aanrichten als de gevaarlijkste insekten. Omtrent de totale
omvang van de schade zijn geen exakte gegevens bekend, maar alleen
de spreeuwen al richtten in West-Duitsland bij kersen en in wijngaar
den een schade aan van ongeveer tien miljoen mark. Dat is een zorge
lijke toestand, omdat men tot nu toe over weinig middelen beschikt om
het probleem van de afweer op te lossen.
l 11e vogelsoorten zijn in bepaalde
jaargetijden heel nuttig en vormen
belangrijke schakels in de voedsel
keten. Zouden ze totaal verdwijnen,
dan zou de natuur ernstig zijn ver
stoord. Bij de spreeuw is dat heel
duidelijk. Gedurende de broedtijd
en daarna is deze in het bos een be
langrijke hulpkracht van de hout
vester bij de bestrijding van schade
lijke organismen. Aan de andere
kant loopt de door deze vogel ver
oorzaakte schade aan druiven en
kersen in de miljoenen. In landen
waar dieren in zogenaamde "feed
lots" worden gehouden zoals in de
Verenigde Staten en.Engeland, vre
ten de spreeuwen de koeien tonnen
voer voor de neus weg. Wordt het bij
ons te koud voor de spreeuwen, dan
trekken ze naar hun overwinterings-
gebieden, waar vooral bij de olijfbo
men voor miljoenen schade wordt
aangericht.
roeger vormden kraaien het
grootste probleem bij de graanteelt.
Ze vraten de korrels van de opgezette
schoven. Met de invoering van de
maaidorser liep hun aantal terug, tot
de mais zijn intrede deed: Een nieu
we voedselbron voor roeken ert
zwarte kraaien, die zich ineens flink
vermeerderden. Behalve de boven
genoemde schade nam men bij deze
vogels nog waar, dat ze jonge planten
uittrokken en het afdekfolie op voe-
derkuilen vernielden. Door het toe
treden van lucht bederft dan ook nog
de bovenste laag kuilvoer. Het is
echter nog niet duidelijk of deze
schade alleen door kraaien of voor
een deel ook door fazanten werd
veroorzaakt. De jagers zijn gesteld
op jonge fazanten en datzelfde geldt
voor de fijnproevers. Maar de boeren
bezorgen ze een schadepost van zo'n
2,5 miljoen guldens per jaar. Er zijn
geen gegevens bekend omtrent de
hoogte van het bedrag, dat volgens
de jachtwet als kompensatie voor de
wildschade moet worden uitbetaald.
Voor de fazant is mais bok de
hoofdmaaltijd.
Naast deze vogels hebben de boeren
in West-Duitsland nog te stellen met
merels en huismussen en in bepaalde
gebieden dan nog met de kramsvo
gels en wilde ganzen.
e oorzaak van al deze schade ligt
in de overpopulatie van de vogels.
Met de voortschrijdende uitbreiding
van de invloedssfeer van de mens
worden vele dieren de optimale
broed- en voedselvoorwaarden ont
nomen. Voor vele andere worden
deze'faktoren juist geschapen b.v.
door monocultures. Tegelijkertijd
loopt het aantal natuurlijke vijanden
terug. Heel veel vogels hebben zich
uitstekend aangepast aan de mense
lijke nederzettingen en gedragingen.
Men hoeft slechts te denken aan de
merels en duiven, die als toeristische
attraktie zelfs nog worden gevoerd.
En zo is de mens zelf verantwoorde
lijk voor de veel te hoge vogelstand.
Voor de afweer van de vogelschade is
veel vakkennis vereist, want het gaat
er in geen geval om vogelsoorten uit
te roeien, maar alleen om het tegen
gaan van vernieling van cultuurge
wassen.
W;
at kan er worden gedaan? Er
zijn vele mogelijkheden, maar er zijn
slechts weinige toegestaan en nog
minder bieden een bevredigend re
sultaat. De vogelbeschermers voelen
het meest voor de mechanische af
weer - een effektief, maar zeer tij-
Wat de vogels niet opeten, pikken ze
aan. In Zuid-Amerika hakken de
spechten gaatjes in de cacaobonen en
maken zo het binnendringen van in-
sekten mogelijk.
drovend en kostbaar procédé - aan
gezien de bescherming slechts een
beperkte tijd op het objekt blijft en
dan weer verwijderd moet worden.
De optische en de ten dele sterk ont
wikkelde akoestische afweermaatre-
gelen, zijn afzonderlijk slechts in be
perkte mate effektief. Het Biologisch
Staatsinstituut ziet meer in een kom-
binatie van de optische en de akoes
tische signalen. Daarbij moet ook
met de inzichten, die men over het
gedrag van vogels heeft, rekening
worden gehouden.
Een op gas werkend schietapparaat
moet de vogels van het
gierstveld verjagen.
Spreeuwen doen een aanval op een zonnebloemveld in Noord-Dakota, V.S.
e oudste methode om de vogel
stand te verminderen is het vangen
van de vogels. In West-Duitsland
gebruikt men hiervoor massavallen,
vooral voor mussen en kraaien. Bij
mussen werkt dat erg goed, bij
kraaien maar ten dele. Alle van-
gapparaten moeten de dieren hetzij
ongedeerd laten, hetzij ze direkt do
den. Wat het afschieten van dieren
betreft, volgens de wet mag alleen op
fazanten, houtduiven, zwarte kraai
en, kokmeeuwen, wilde eenden en
bepaalde soorten ganzen worden ge
jaagd. Daarbij moeten bepaalde
door'de overheid vastgestelde perio-
es waarin de jacht verboden is in
acht worden genomen. Het is niet
toegestaan deze dieren te vergiftigen.
Een tussenpositie nemen de chemi
sche afweermiddelen, de zogenaam
de repellents in. Door het graanzaai-
zaad met bepaalde ontsmettings
middelen te behandelen, bederft
men de eetlust van de kraaien. Het
zaaizaad van mais wordt wel geïn-
custreerd om de fazanten af te
schrikken. Tegen het pikken in fruit
en het eten van bessen is thans nog
maar één middel op de markt. Be
dwelmende middelen worden in de
praktijk niet meer toegepast.
Tl en relatief sterk vergif is methio-
carb. Dit middel wordt in de V.S. op
graan en fruitbomen gespoten. "De
vogels worden onwel en ze vliegen
weg", vertelt Jerome Desser van de
Amerikaanse Fish and Wildlife Ser
vice. "We verwachten veel van dit
middel". Hoewel er nog enkele pro
blemen zijn bij de toepassing, zal het
gebruik ervan in alle staten verder
toenemen. Kersentelers bijvoor
beeld, die rekening moesten houden
met een vogelschade van 25 procent,
zijn zeer tevreden over het effekt van
dit middel. Jerome Besser attendeert
op de mogelijkheid het middel toe te
passen bij graan, speciaal bij gierst,
tarwe en rijst. "Óp een farm in
Zuid-Dakota konden de verliezen
van 80 tot 8 procent worden terug
gebracht". Het middel geldt als vei
lig, want het wordt door het zonlicht
snel vernietigd. De Amerikaanse
milieudeskundigen stelden vast, dat
zelfs op fruit kan worden gespoten,
als men maar veertien dagen of lan
ger wacht met de konsumptie daar
van. Toch is het middel tamelijk
schadelijk voor de omringende ge
wassen, een feit, dat de toepassing bij
rijst zou kunnen beïnvloeden. Men
overweegt thans het te gebruiken bij
jonge suikerbietplanten. Onder de
handelsnaam Mesurol is het middel
o.a. in West-Duitsland toegelaten
voor de incrustatie van maiszaai-
zaad. Er wordt echter wel met na
druk op gewezen, dat het geïncrus-
teerde zaaizaad niet aan de opper
vlakte moet blijven liggen.
Een Amerikaans idee is het be
spuiten van slapende vogels met rei
nigingsmiddelen. Het verenkleed
isoleert dan niet meer en in een kou
de nacht vriezen de vogels dood.
Deskundigen zijn van mening, dat
op grond van de trend van de mo
derne landbouw de vogelschade nog
verder zal toenemen.
Het oppervlakkig strooien van het
zaaizaad maakt het voor de kleine
snaveltjes nog gemakkelijker om de
korrels weg te pikken.
Rollie Henkes
Ulrike Schwarz
Uruguay - 100.000 ton zonnebloemen werden door papegaaien en
duiven in 1976 opgegeten.
Dominicaanse Republiek - In 1971 verdween een hoeveelheid rijst ter
waarde van 14 miljoen gulden in de krop van de wevervogels.
Zuid-Afrika - De verliezen aan gierst door wevervogels overschrijden
menig jaar de 2 miljoen gulden. Dat is nog maar een fraktie van de
door deze vogels in totaal in Afrika aangerichte schade. Het worden
dan ook de meest schadelijke gewervelde dieren genoemd.
Senegal - 100.000-200.000 ton graan wordt jaarlijks opgegeten door
wevervogels, mussen, spreeuwen en duiven.
Marokko-Tarwe ter waarde van 8 miljoen gulden verdween in 1971 in
de maag van de mussen.
7
