Als experiment Oostburg slaagt:
Landschapsverzorgingsdienst voor
heel Zeeland
D e Landschapsverzorgingsdienst
is een jonge organisatie. Haar werk
zaamheden bevinden zich nog in de
experimentele sfeer. Wanneer haar
aktiviteiten in de gemeente Oostburg
succesvol zijn, zullen haar werk
zaamheden ook in de andere Zeeuwse
gemeenten verder worden uitge
bouwd.
D e waardering voor een gevarieerd
en goed onderhouden landschap is bij
de niet agrariër sterk toegenomen.
Dit is een gelukkige omstandigheid.
Het behoud van een dergelijk land
schap is een gemeenschapsbelang
geworden. Het besef om natuur- en
kuituurwaarden te behouden is
tegenwoordig algemeen aanwezig en
is van belang uit een oogpunt van re-
kreatie, natuurbescherming, land-
schapsschoon, kuituurhistorie en ze
ker ook voor de landbouw.
D at het aantal landschapselemen
ten nog zeer aanzienlijk is mag blij
"V oordat met de konk'rete uitvoer
van werkzaamheden wordt begon
nen zal de eigenaar of pachter van
een stuk land waarop landschapse
lementen voorkomen worden bena
derd met de vraag of hij toestemming
wil verlenen voor het uitvoeren van
die werkzaamheden. Alleen na de
verkregen toestemming zullen de
werkzaamheden ter hand worden
genomen. In de gemeente Oostburg
hebben zich inmiddels een aantal
mensen uit de streek bereid ver
klaard hiervoor de kontakten met de
gebruiksgerechtigden te willen leg
gen. Gewapend met een goede plat
tegrond van de gemeente zullen zij
de individuele boeren benaderen.
Op die plattegrond staat elk land
schapselement met een code aange
geven. Wanneer' de eigenaar of
pachter geen bezwaar heeft, dan
wordt dat bij de betreffende code
aangegeven en is het wachten tot het
moment dat zijn landschapselement
voor het onderhoud aan de beurt is.
Het is de bedoeling dat de kosten van
de gehele operatie worden bestreden
uit bijdragen in het kader van
Werkgelegenheidsprojekten en sub
sidies van Overheidsinstanties. De
vrijwilligers vragen geen loon. Zij
werken zonder vergoedingen. Voor
de bestrijding van de niet loonkosten
die in hoofdzaak betrekking hebben
op materialen en de organisatie is
overleg gaande met verschillende
overheidsinstanties.
Zout in de Rijn moet
minder
V an oudsher worden grote delen van het Zeeuwse landschap beheerd
door boeren. In dit primair agrarische landschap bevinden zich vele
landschapselementen welke vroeger een duidelijke funktie hadden in de
agrarische bedrijfsvoering.
W ie maakt tegenwoordig nog ge
bruik van het hout dat Elzen, Essen
en Knotbomen leveren voor bij
voorbeeld gereedschapstelen, hei-
ningspalen of brandstof? Wie neemt
nog de moeite om steile dijkhellin
gen te hooien voor de wintervoede-
ring? Wat is nog het nut van vee
drinkputten als het weiland is aan
gesloten op het waterleidingnet dat
drinkwater van goede kwaliteit ga
randeert? De ekonomische ge
bruikswaarde van landschapsele
menten als knotbomen, dijken, vee
drinkputten, meidoornhagen, hak
houtbosjes, rietlanden en dergelijke
gaat steeds meer achteruit. Voor de
bedrijfsvoering is het dan ook weinig
zinvol meer om deze landschapsele
menten te onderhouden. Vaak zelfs
bélemmeren zij een doelmatige be
drijfsvoering,
X n de provincie Zeeland, heeft men
in navolging van de ontwikkelingen
elders in het land, inmiddels een
systeem uitgedacht dat de mogelijk
heden opent om wel tot een totaal
aanpak van het onderhoud van deze
landschapselementen te komen.
Die partikulier hoeft daar niet voor
te betalen. De werkzaamheden van
de Landschapsverzorgingsdienst
dienen een algemeen belang. De
toevallige eigenaar van een land
schapselement behoeft niet voor de
kosten op te draaien om dat alge
meen belang te dienen. Natuurlijk
zal het wel op prijs worden gesteld
wanneer de eigenaar of pachter van
het landschapselement zoveel moge
lijk zijn medewerking verleend bij de
uitvoer van de werkzaamheden.
Toestemming
De resultaten van het experiment in
de gemeente Oostburg zullen dit in
belangrijke mate bepalen.
De Nederlandse overheid zal Frank
rijk zo snel mogelijk moeten bewegen
tot een drastische beperking van de
zoutlozing in de Rijn.
Het Zoutverdrag, dat drie jaar gele
den ondertekend is, wordt door
Frankrijk niet bekrachtigd.
Het Landbouwschap is verontwaar
digd over de Franse handelwijze in
zake de zoutlozingen door de kali-
mijnen. Het heeft hierover op 12 de
cember jl. een brief geschreven aan
de leden van de Tweede Kamer.
De weigering van de Franse regering
om het Zoutverdrag te laten be
krachtigen door het parlement komt
erop neer dat de klok geheel is te
ruggezet. Vooral de Nederlandse
glastuinbouw ondervindt hiervan de
lasten en heeft grote problemen bij
het gebruik van zilt Rijnwater. Dat
kost de tuinbouw jaarlijks belang
rijke investeringen.
schapsverzorgingsdienst is drieledig
en wel:
G emeenschapsbelang
Op goed onderhouden dijken groei
en bijvoorbeeld minder voor de
landbouw schadelijke plantensoor
ten, regelmatig knotten van knotbo-
men voorkomt negatieve schaduw
werking op de aangrenzende lande
rijen, tijdig snoeien van meidoorn
hagen beperkt de uitbreiding van het
zo gevreesde Perevuur en niet ver
vuilde drinkputten trekken ook geen
schadelijk ongedierte aan.
Daar een goed onderhoud van land
schapselementen als een algemeen
gemeenschapsbelang erkend wordt,
is het niet reëel om van de indivi
duele boer te eisen dat hij alléén de
kosten voor dat landschapsonder-
houd moet dragen. De Overheid
heeft dit inmiddels ingezien en voor
het onderhoud van enkele elementen
kan men tegenwoordig een bepaalde
vergoeding aanvragen. Dit zijn ech-
De Goese Poel: meidoornheggen in bloei.
De bedrijfsvoering in de landbouw is vooral na de tweede wereldoorlog
drastisch gewijzigd. Schaalvergroting, mechanisering, intensivering
van het grondgebruik en de invoer van moderne technieken maakten
het landbouwbedrijf steeds minder afhankelijk van de produkten die
deze landschapselementen leverden.
het bevorderen van een goed
landschapsonderhoud door parti-
kuliere grondgebruikers, gemeen
ten, waterschappen en dergelijke.
het stimuleren, koördineren en
begeleiden van het vrijwilligers
werk in natuur en landschap.
het inschakelen van werkzoeken
den bij het landschapsonderhoud.
De werkzaamheden van de Land
schapsverzorgingsdienst worden be
geleid door een Begeleidingskom
missie. In deze kommissie zitten ver
tegenwoordigers van de Landbouw,
de natuurbescherming, de vrijwilli
gersorganisaties, het Ministerie van
CRM en de provincie Zeeland. De
Gewestelijke Raad Zeeland van het
Landbouwschap heeft zich in haar
vergadering van 29 oktober 1979 po
sitief uitgesproken over de wijze
waarop het achterstallig onderhoud
aan landschapselementen door de
Landschapsverzorgingsdienst wordt
aangepakt.
Inventarisatie
O m een goed inzicht te verkrijgen
in de achterstand van het land
schapsonderhoud is er begonnen met
een inventarisatie van alle land
schapselementen en de ouderhouds-
toestand waarin deze elementen
verkeren. Dit inzicht is noodzakelijk
om vast te kunnen stellen hoe groot
de arbeidsbehoefte is om het achter
stallig onderhoud weg te werken en
vervolgens voor het jaarlijks bijhou
den van het onderhoud. De inventa
risaties worden gemeentelijk uitge
voerd en de resultaten worden vast
gelegd in een zogenaamd gemeente
lijk Landschapsbeheersplan. Inmid
dels is er voor de gemeente Oostburg
een Landschapsbeheersplan gereed
gekomen. De totstandkoming van dit
plan was mogelijk door gebruik te
maken van een Werkgelegenheids
Verruimende Maatregel waarbij het
Ministerie van Sociale Zaken de
loonkosten van de inventarisator
vergoedde. Ook bij de inventarisaties
wordt dus al gebruik gemaakt van
werkzoekenden. De Landschapsver
zorgingsdienst levert op die wijze te
vens een bijdrage aan het werkgele
genheidsprobleem.
Vrijwilligerswerk
Vrijwilligers in aktie.
ken uit de resultaten van de inventa
risatie in Oostburg. Buiten de eigen
dommen van natuurbeschermingsor
ganisaties werden ondermeer geteld:
5069 stuks knotbomen, ca. 32.000
bomen in rijverband of alleenstaand,
28 km. hagen, 60 km. dijk en 213
veedrinkputten. De totale hoeveel
heid achterstallig werk werd bere
kend op 40 manjaren. Voor het jaar
lijks onderhoud werden 22 manjaren
berekend.
Voorts bleek dat een belangrijk deel
van het onderhoud aan natuur- en
landschapselementen in de gemeen
te Oostburg, regelmatig wordt uitge
voerd. Dit onderhoud wordt verricht
door partikuliere grondgebruikers,
overheidsinstanties of vrijwilligers-
groepen. Het vrijwilligerswerk wordt
vooral uitgevoerd door een werk
groep van de plaatselijke natuurbe
schermingsvereniging "Het Duump-
je". Vol enthousiasme houden zij
zich geheel belangeloos al jarenlang
bezig met het knotten van wilgen en
populieren. Zij hebben daarmee
reeds een belangrijke bijdrage gele
verd aan de instandhouding van het
West Zeeuws Vlaamse landschap.
De hoeveelheid werk is ondanks in
zet van derden toch nog zeer aan
zienlijk en natuurlijk kan niet alle
achterstand in een jaar weggewerkt
worden.
Het streven van de Landschapsver
zorgingsdienst is er voor 1980 op ge
richt om een start te maken met de
uitvoer van de noodzakelijke werk
zaamheden. Naast de voortgang van
het vrijwilligerswerk zal getracht
worden om werkzoekenden bij dit
werk in te schakelen. Belangrijk uit
gangspunt bij de opzet zoals die
hierboven is beschreven is dat het
systeem geheel berust op vrijwillig
heid.
Vrijwilligers en anderen gaan werk
zaamheden uitvoeren aan land
schapselementen die veelal eigen
dom zijn van partikuliere boeren.
Dat er nog steeds zoveel van deze
elementen in het landschap aanwe
zig zijn, is vooral te danken aan de
liefde die de boer voor het landschap
heeft.
Het onderhoud van deze landschaps
elementen kost echter veel tijd. En
omdat die tijd door de individuele
boer beter in rendabele werkzaam
heden kan worden geïnvesteerd,
schiet het onderhoud aan de land
schapselementen er steeds meer bij
in. De harde realiteit van de moder
ne agrarische bedrijfsvoering met al
zijn problemen dwingt daartoe. De
toekomst van de stoffering van het
landschap ziet er zoals boven ge
schetst niet rooskleurig uit. Dat het
overigens niet alleen om het land-
schapsschoon gaat, maar ook om het
voortbestaan van een grote verschei
denheid van vogels en planten die
voor hun leven afhankelijk zijn van
die landschapselementen, zal elke
buitenman begrijpen. Hij weet im
mers wel dat er vele vogels broeden
in de knotbomen en dat juist de
bloemrijke dijken veel vlinders aan
trekken om maar enkele voorbeel
den te noemen.
ter incidentele en meestal op een be
paalde regio gerichte vergoedingen.
Van een totaalsysteem voor het on
derhoud aan landschapselementen is
tot op heden geen sprake.
Totale aanpak
Op initiatief van de Stichting "Het
Zeeuwse Landschap" is er een Land
schapsverzorgingsdienst opgericht.
Het Zeeuws Landschap is de provin
ciaal werkende organisatie die zich
primair richt op de veiligstelling en
het beheer van natuur- en landschap
in Zeeland.
De taakstelling van deze Land-
Knotwilg als stoffering van het land
schap.
13
