Tijdelijke bewaring van wintergroente vraagt vakmanschap
D
W interwortelen. Omdat winter
wortelen weinig vorst kunnen ver
dragen, moeten ze begin november
van het veld zijn. Voor opslag komen
alleen gezonde wortels in aanmer
king, waarbij enig aanklevende
grond als extra huidlaagje kan fun
geren. Alle drie beschreven bewaar
methodes komen in aanmerking. De
gewenste temperatuur ligt op 0-1
gr.C. en een R.V. van 95 k 98%.
Knolselderij. Te vroeg oogsten van
dit produkt kan kilo's kosten, daar de
groei nog laat doorgaat. Doch, na
half november wordt het risiko van
vorst te groot, te meer daar knolsel
derij erg vorstgevoelig is voor het
deel dat boven de grond uitsteekt.
Voor opslag verwijdert men het blad.
De korte wortelstompjes en wat
grond mogen aan de knol blijven
zitten. Zoals eerder vermeld, heeft
men voor knolselderij 4 opslagmo
gelijkheden: kas of warenhuis, aan
de hoop, lucht- of mechanisch ge
koelde ruimte. De optimale opsla
gomstandigheden liggen bij 0-1 gr.C.
en 95 a 97% R.V.
H et bewaren van groente vindt elk
jaar opnieuw met wisselende resul
taten plaats. Sommige telers slagen
er in een prima produkt uit de be
waarplaats te halen, terwijl anderen
er steeds naastzitten. Oorzaken hier
van kunnen velerlei zijn, waarvan
echter de belangrijkste zijn de kon-
ditie waarin het te bewaren produkt
verkeert en de bewaaromstandighe
den. Het is van essentieel belang dat
het produkt goed gezond is. Zieke
produkten verslijten snel en laten
zich niet bewaren. Voorbeelden
hiervan zijn onder meer bakterie-
hartrot bij knolselderij, bladvlek-
kenziekte in prei, wortelvlieg in
wortelen etc. Sorteer in deze alle af
wijkingen zorgvuldig uit. Vervolgens
mag 't te bewaren produkt geen be
schadigingen vertonen. Elke ver
wonding vormt een invalspoort voor
ziektenaantasting, hetgeen juist bij
bewaring tot mislukking leidt. Bij de
bewaring kunnen wij een indeling
maken naar produkten die persé
vóór de vorst moeten worden geoogst
én gewassen die de gehele winter (bij
niet al te strenge vorst) op het veld
kunnen blijven. Tot de eerste groep
behoren onder meer winterwortelen,
knolselderij en sluitkool. Zodra het
matig vriest, gaan deze gewassen
verloren en zullen dus voor het zo ver
is van het veld tjioeten zijn. Bij de
laatste groep denken wij aan o.a. prei
en spruitkool. Deze verdragen een
behoorlijke vorst, doch zijn gedu
rende een winterse periode niet
oogstbaar. Voor beide groepen geldt
dus dat een tijdelijke opslag wense
lijk is, zeker indien men regelmatig
over de gehele winterperiode wil
aanvoeren.
E en globale indeling geeft aan dat
op drie verschillende manieren kan
worden bewaard, namelijk:
Erf
en
akker
Hoge eisen aan het produkt
Bewaarplaatsen
Welke produkten en hoe
ing. H. Deenen,
e winterperiode staat weer voor de deur. Wat zal het deze keer gaan
worden? Veel vorst of een open winter. Gelukkig is niemand in staat
hierover een betrouwbare voorspelling te doen. Als groenteteler zult U
echter wel besluiten moeten nemen omtrent de tijdstippen waarop de
produkten worden afgezet. Vóór het gaat "winteren" is een mogelijk
heid, doch men kan ook kiezen - met diverse groenten - om gedurende
de gehele winter aan de markt te zijn. Voor dit laatste zijn extra
maatregelen nodig ten aanzien van de bewaring. In dit artikel willen wij
in het kort enkele facetten over het wel en wee van groente"ops!ag"
nader belichten.
a. aan de hoop;
b. in een luchtgekoelde bewaar
plaats;
c. in een mechanisch gekoelde be
waarplaats.
Natuurlijk zijn er nog meer moge
lijkheden, zoals opslag in een goed
geïsoleerde schuur. Bovendien kan
ook onder glas worden opgekuild,
hetgeen bij knolselderij vaak plaats
vindt. Wij beperken ons tot de ge
noemde drie methodes.
a. Aan de hoop. Deze eenvoudige
methode vraagt veel extra arbeid.
De losgestorte produkten komen
in hopen op het veld of bij ge
bruik van een steunventilator op
roosters te liggen. Om te voorko
men dat te sterke zonnestralen
schade veroorzaken, brengt men
een lichte afdekking met stro aan.
De grootte van de hoop ligt glo
baal bij 1,8 m breedte en 1 meter
hoogte. Intensieve kontrole is
noodzakelijk. Bij vorst dient de
kuil extra te worden afgedekt.
Voor een korte bewaarduur kan
deze methode goed voldoen en
vraagt e.e.a. een geringe investe
ring.
b. Luchtgekoelde bewaarplaats. Het
principe van deze methode berust
op het steeds opnieuw inbrengen
van koude buitenlucht. Dat geeft
direkt de beperkingen weer. Bij
hoge temperaturen en vorst kan
er geen koeling plaatsvinden. De
kans op temperatuurschomme
lingen in de hoop blijft steeds
aanwezig. Dit veroorzaakt een
snellere afleving en verkort de
bewaarduur. Om uitdroging zo
veel mogelijk te beperken plaatst
men bij de ingang van de lucht
toevoer een luchtbevochtiger.
Voor deze methode is het los-
storten van de produkten het
meest gebruikelijke.
c. Mechanisch gekoelde bewaar
plaats. Daar hiermee de tempe
ratuur en R.V. op een juiste
hoogte te handhaven zijn biedt
deze methode de beste perspek-
tieven. Hiervoor dienen wel hoge
investeringen gedaan te worden,
wat voor kleinere bedrijven een
probleem kan opleveren. Voor
opslag kan men kiezen uit losge-
stort of in kisten. Bij beperkte
ruimte verdient losgestort de
voorkeur. Dit vraagt wel extra
voorzieningen om de lucht door
de produkten te krijgen (door-
stroomkoeling). Voor kistenop-
slag (langstroomkoeling) moet de
koelruimte 40 k 50% groter zijn
om dezelfde hoeveelheid pro
dukten kwijt te kunnen. Het in
terne transport op het bedrijf
dient daarop aangepast te zijn.
Sluitkool. Voor de bewaring komen
bepaalde rode, witte en savooiekool
rassen in aanmerking. De kolen
worden in november van stronk en
overtollig blad ontdaan en in een
bewaarplaats opgestapeld. Het snij
vlak van de stronk mag daarbij geen
andere kool raken. Tijdens de opslag
legt men de kolen regelmatig om en
wordt er gekontroleerd op rotver-
schijnselen. Het gebruik van kool-
kisten heeft grote opgang gemaakt.
Het beste resultaat wordt verkregen
bij een temperatuur van o- l gr. C en
90 k 95 R.V. Alleen lucht- en me
chanisch gekoelde ruimten zijn
bruikbaar.
Prei. Typisch een produkt waarmee
gegokt kan worden. Vorst verhoogt
de prijzen. Bij dreigende vorst wordt
snel geoogst en opgeslagen. Naar
mate een langere vorstperiode, des te
hoger is in het algemeen de beloning.
Opslag in schuren geeft 10 dagen
overbrugging; bij langere tijd is men
aangewezen op een koelcel. Voor de
korte bewaring zal 0-1 gr.C. het
meest bruikbaar zijn. Voor langere
duur in een koelcel geldt -1 gr.C. en
hoge R.V. Het "invriezen" moet snel
gebeuren, terwijl het ontdooien
langzaam en zeer gelijkmatig moet
geschieden. Ter overbrugging van de
schaarse periode mei - juni is deze
opslag van ongeschoonde prei mo
gelijk tot 6 weken toe. De bewaar- en
schoningsverliezen kunnen beperkt
blijven tot 22%.
Spruitkool. Vooralsnog een vrij
moeilijk te bewaren produkt.
Geoogste spruiten produceren veel
warmte en hebben een hoge stort-
dichtheid. Bij gebruik van oogstwa
gens of palletkisten is het gevaar
ite bewaarresultaten opleveren.
groot dat de warmte in het midden
niet voldoende wordt afgevoerd. Dat
kan geelverkleuring tot gevolg heb
ben. Snelle afkoeling tot 0 k 1 gr.C.
bij 95 k 97% R.V. is dan vereist om
broei te voorkomen. De afmetingen
van het opslagfust mogen niet te
groot zijn. Eén van de zijden mag
niet méér dan 30 cm bedragen. Voor
lange bewaring biedt een ontwikke
ling, waarbij het spruitkoolgewas
met stam bewaard wordt bij -1 gr.C.,
meer perspektief. Afgelopen jaar
toonden proeven aan dat bij inbreng
in december in de maand maart nog
een goed produkt kan worden ge
oogst. Dit geheel is nog in een expe
rimenteel stadium en zal vóór het in
de praktijk kan worden overgeno
men nog nader moeten worden on
derzocht.
Konsulentschap voor
de Tuinbouw - Tilburg
De minste problemen ontstaan bij de handgerooide winterwortelen.
Toch een opvolger
Toen de oude A rie voor de eerste keer in katzwijm viel terwijl hij in
zijn boomgaard aan het werk was, verontrustte hem dat wel, maar
toen hij zich een paar uur later weer lekker voelde vergat hij het
incident zo snel mogelijk. Zelfs aan zijn vrouw vertelde hij er niks
van, want die vrouwen konden daar zo over door blijven drammen.
Dan moest je naar de dokter en werd je opgescheept met een paar
dozen pillen. Hij grinnikte bij de gedachte dat hij heel zijn leven
nog nooit één aspirine had geslikt. Toch moest hij heimelijk toe
geven dat het werk op zijn bedrijf hem langzaam aan te zwaar
werd. Je stond er ook altijd alleen voor en met dat moderne gedoe
van burenhulp kon hij maar moeilijk overweg. Hij had het werk
altijd alleen gedaan en waarom zou hij het nil niet meer alleen
kunnen? Zorgelijk keek hij wel eens aan tegen zijn fruitteelt. Dat
werk- dat bond je zo aan het bedrijf. Snoeien, verzorgen, plukken
en tegen prijzen voor je produkten die niet eens de kostprijs haal
den. Een paar jaar geleden was hij er helemaal onderdoor gegaan.
A lies verhagelde en de verzekering had hij net het jaar daarvoor
opgezegd. Hij had er nog een fikse ruzie met zijn vrouw aan
overgehouden. Sjonge als hij daar nog aan terug dacht, kreeg hij
nog kramp in zijn darmen. A chteraf zéveren is geen kunst maar die
vróuwen hadden daar een goed handje van. Eigenlijk zou hij het
liefst tot zijn döod toe blijven boeren, maar je moet het ook aan
kunnen. Hij was een beetje jaloers op collega's die hij goed kende
en op hun oude dag stevig-terzijde werden gestaan door een flinke
vooruitstrevende zoon. Dan had je het gemakkelijk. Schamper
18
dacht hij aan de ontwikkelingen op zijn bedrijf. Eén zoon had hij
die nu ergens in Australië op een fabriek werkte. Lopende band
werk, had hij geschreven. Tien jaar was hij daar nu al. De don
dersteen, dacht hij zonder werkelijke haatgevoelens. Hij had vader
mooi voor het blok gezet destijds. Eerst zou en moest hij boer
worden. A lleen hij vond dat het bedrijf zoals het geleid werd niet
voldeed. Fruitteelt was de toekomst want als je het alleen van
graan moest hebben dan was het droogbrood vreten. Toen er met
flinke investeringen een paar hektare fruit was ingeplant en ze
gereed waren voor dit werk, kwam zoontje lief met de mededeling
dat hij ging emigreren. Een klap in het gezicht had hem niet meer
kunnen treffen dan die woorden. Hij had van fruitteelt zelf niets
geen verstand en om toch door te gaan, was hij toen gedwongen de
fruitteeltschool te bezoeken. Een oude vent tussen allemaal van die
jonge broekjes. Hij had het geklaard en was een alleszins aan
vaardbaar fruitteler geworden. Maar daarnaast had hij ook nog de
zorg voor het bouwland. Naarmate hij ouder werd voelde A rie dat
het moeilijker ging. Nou was hij vorige week opnieuw onderuit
gegaan en de buurman had hem bewusteloos op zijn trekker ge
vonden. De dokter had een hartig woordje met hem gesproken. A Is
je dan persé wilt blijven werken tot je er dood bij neervalt dan zalje
vrouw tenminste niet kunnen beweren dat ik je niet heb gewaar
schuwd, zei hij vermanend. Natuurlijk was hij met een doos pillen
naar huis gestuurd en zijn vrouw keek er scherp op toe dat ze ook
werden ingenomen. Hij moest nu bakzeil halen en met een droe
vige blik keek hij naar zijn bedrijf. Zuchtend ging hij zitten, terwijl
hij zich het zweet van het voorhoofd wiste, 't Was zijn lievelings
plekje hier. Vlak bij zijn bijenkasten, beschut voor de wind en toch
met uitzicht op de polder. Hij rolde in gedachten verzonken een
sigaretje. Niet te veel borrels had die pillendraaier ook nog gezegf
en matig roken. Als hij nou niet zo'n goeie boer wilde zijn dan zou
hij het gemakkelijker kunnen doen. Niet op het laatste vuiltje
kijken en alles tot in de puntjes in orde willen hebben. Hij zou ook
gemakkelijk wat grond onderhands kunnen verpachten, maar de
eigenaar kwam minstens één keer per week om een kistje appels en
als die vervelende vrek te* weten zou komen dat hij zijn grond
onderverhuurde dan zou het met de goede verstandhouding knudde
worden. Hij klaagde toch altijd al dat er eigenlijk een hogere pacht
betaald moest worden. A rie zoog gulzig aan zijn sjekkie en schoof
zijn pet wat naar achteren. Dan was zijn buurman beter af, die had
met die eigenaar weinig te maken, want hij pachtte van een oude
dame in België. Toch voel ik me kerngezond, zei hij zachtjes tegen
zich zelf. Vernauwde bloedvaten, had de dokter gezegd. Je kunt er
honderd mee worden, maar dan moet je wel wat aangepast leven.
Dat betekende dat hij het bedrijf voorzover dat zijn eigendom was
moest gaan verkopen. Aan de hoogstbiedende dan maar. Hij kon
die gedachte nauweliks verdragen, maar hij begreep dat het maar
het beste was om er aan te wennen. A Is hier straks een vreemde
snoeshaan zou komen wonen dan had die vent het recht hem van
het erf af te sturen alsof hij een landloper was. Hij had een beste
vrouw daar was hij van overtuigd na meer dan veertig jaar huwelijk
alleen ze had zo haar eigen ideën. Ze wilde naar een huisje op het
dorp. A Is ze me vlug dood willen hebben dan moeten ze me daar
zetten, dacht hij gemelijk. Zijn vrouw straks voor de voeten lopen.
Om boodschappen gestuurd worden en kleedjes helpen kloppen,
zoals Jantje de Tiest. Een ouwe seniele halve gare was die ervan
geworden. Hij had nog één poging gewaagd om het *bedrijf in de
familie te houden. Hij had zijn zoon een brief gestuurd en hem
uiteengezet hoe de zaken ervoor stonden. Wilde hij nog boer wor
den dan moest hij nu snel beslissen want het spul ging aan de haak.
Schrijven was niet zijn beste kant. Met grote hanepoten had hij het
luchtpostvelletje volgekrabbeld, 't Had erg zakelijk geklonken,
maar er zat toch een ondertoon van een angstig hoopvolle af
wachting in verborgen. Hij had ook zijn andere twee kinderen
ingelicht. Zijn schoonzoons gevraagd of die soms het bedrijf over
wilden nemen, 't A ntwoord was al vrij vlug gekomen. Ze hadden
geen interesse en hij moest het maar zo duur mogelijk verkopen,
dan kon hij er tenminste zelf goed van gaan leven. Ze begrepen er
geen sodemieter van die knapen! Zijn hobby was altijd boer zijn
geweest, en ook al hielden ze hem nu voor dat hij straks kon gaan
vissen en fietsen en kaarten op de bejaardensoos, alleen al bij die
gedachte schoot zijn gemoed vol. Hij stond op en ging naar binnen
om koffie te drinken. De telefoon rinkelde en hij nam op! Ja, vader
hier met Karei! Houdt het bedrijf aan, ik koop het. Over drie
maanden ben ik thuis. Je bent toch niet te duur hè schaterde Karei.
Nee, natuurlijk niet, zei A rie. Ze konden barsten die anderen,
dacht hij. Hij zou Karei het vel niet over de oren halen want hij had
er ineens tien jaar leven bijgekregen, dacht hij met zwaar be
traande ogen! Schrijf kouter
