Jaap Zandee, verdreven uit
Zeeland en in Brabant
opnieuw begonnen
G rote ingrijpende gebeurtenissen werpen hun soms dreigende schaduw reeds geruime tijd
ver vooruit. Zo was dat ook in het geval van Jaap Zandee. De industrialisatie van Zeeland
kwam op gang en het zat er dik in dat het bedrijf "Maria Hof' onder Nieuwdorp zou
moeten wijken voor die ingrijpende verandering van het maagdelijk agrarische Zeeland. Je
zag het aankomen zegt Jaap en lang voordat de werkelijke beslissing moest worden
genomen, vroeg ik me al af, wanneer men voor het algemeen belang grond van een individu
ontneemt, zal dan dat individu voldoende schadeloos gesteld worden? Nu kan ik dan die
vréag zelf beantwoorden en ik moet tot mijn spijt zeggen dat de kompensatie voor wat ik
verloor veel te gering is geweest.
D,
J e wordi dan een boer zonder land,
met wat geld in de hand. 't Is gek dat-
E chte emoties in die zin dat ik het
bedrijf zelf miste, heb ik niet zo zeer
gekend. Wel heb ik de relaties op het
menselijk vlak enorm gemist. In de
periode van 1969 tot 1974 heb ik voor
wat betreft met mijn relaties erg ple
zierig gewerkt. Ze hebben me a.h.w.
geholpen de onzekerheid die me te
wachten stond aan te durven. Het
hele net van vrienden, handelaren,
kennissen, kollega's en medewerkers
werd abrupt verstoord door de aan
koop van het nieuwe bedrijf. Terug
blikkend vind ik nu dat die inter
menselijke relaties het meest waar
devol waren in mijn hele bedrijfs
voering en daar beleefde ervaringen.
Kapitaalsgoederen kun je wanneer je
dat wilt altijd binnen een dag veran
deren of vernieuwen. Kijk wanneer
er een trekker volledig in de soep
draait, dan zijn er zo vier of <djf dea
lers te vinden die graag een nieuwe
trekker leveren. Met mensen is dat
geheel anders. Zoiets kun je ook be
slist niet kapitaliseren. Als het zake
lijk bijvoorbeeld niet gaat voor één
gulden, dan moet het maar voor een
tientje. In het menselijke vlak is er
eigenlijk niets te koop. Dat aspekt
vond ik het moeilijkst in het begin op
M. van Wezel
Verdreven uit Zeeland en zoekende met een handvol geld van de overheid naar een nieuw
plaatsje onder de zon, zegt hij. Na diverse omzwervingen en momenten van te lange
besluiteloosheid, kocht ik uiteindelijk nu vijf jaar geleden Hoeve "de Rolaf' hier in
Nieuw-Vossemeer. Een nieuw begin, op een ander en kleiner bedrijf, in een andere onbe
kende streek, met andere grond en zonder vrienden of kennissen.
Dreigende
onteigening
Een boer zonder
land,
met wat geld in de
hand
Geleidelijke afbraak
van "Maria Hof" naar "de Rolaf"
Gemis in 't
menselijk vlak
"de Rolaf', 48 ha
akkerbouw
e industriële ontwikkelingen zag
je groeien. De toekomst Werd ont
vouwd in streekplannen en lang
zaam maar zeker raakte het buiten
dijkse land vol gebouwd en stak men
die "magische" grens over om
vruchtbare landbouwgrond, lang ge
leden met moeite gewonnen, te gaan
bestemmen voor wat men toen zo
hoogdravend noemde, "een gemid
delde bijdrage voor iedere Neder
lander aan zijn bruto inkomen van
300,— De enorme investeringen
in het Sloegebied waren daar een
borg voor, zei men. Vanzelfsprekend
wilde ik dan in het kader van de
kosten/baten analyse van dat gigan
tische projekt, als noodgedwongen
vertrekkende partij ook wel een fi
nancieel graantje meepikken, zegt
Jaap.
"Maria Hof' was een pracht bedrijf
van 70 hektare. Dat is waarlijk een
fraai akkerbouwbedrijf waarop het
goed boeren was zegt Jaap met nog
spijt in zijn stem. Reeds in 1969
mocht ik de pachtrechten van mijn
vader overnemen. Nog steed ben ik
de eigenaars en rentmeester diep
dankbaar voor die bereidwilligheid.
Voor mij, als man van de toekomst,
was het beter om in verband met de
dreigende onteigening, niet verder in
de vorm van een maatschap met
vader te werken.
Voor mij betekende het verwerven
van die pachtrechten een cruciaal
punt, want nu kon ik persoonlijk on
derhandelen met de tegenpartij.
velen daar pog zo'n scheve voorstel
ling van zaken over proberen te ma
ken en het doen voorkomen als of
dat je na zo'n verdrijving van je
grond ineens de rijkaard bent die
geen enkele reden tot klagen meer
heeft.
Zelf was ik van mening dat na het
opofferen voor het algemeen belang
ik toch minstens in staat zou worden
gesteld om elders wat terug te kopen
of te pachten. Maar we werden als
pachters zeer mager bedeeld. Het
leek een heel bedrag, maar toen ik er
mee de- grondmarkt opging om een
bedrijf te kopen of op te doen, bleek
al vrij vlug dat het geld volslagen
ontoereikend was om een bedrijf te
rug te krijgen dat ook maar enigszins
beantwoordde aan hetgeen ik voor
heen, m.b.t. de oppervlakte, bewerk
te. Denk je eens in, zegt hij, je bent
een jonge vent met een pachtbedrijf
zonder verder enige financiële ver
plichting, boeren op 70 hektare beste
klei! Een meer dan ideale start zou je
het kunnen noemen. Je zou het zelfs
een "luxe positie" kunnen noemen
onder normale omstandigheden,
stevig beschermd door de pachtwet!
Van het begin af aan heb ik de
tegenpartij steeds voor ogen gehou
den dat ik hoopte op een vervangend
bedrijf b.v. in de Flevopolder. Zelfs
nog toen ik al min of meer dit bedrijf
gekocht had. Voortdurend drong ik
er op aan, dat ik liever daar in de
Flevo een bedrijf had dan dit hand
vol geld. Arnold Vermeulen, mijn
buurman, kwam er wel voor in aan
merking. Kollega's van me uit de
Quarlespolder kregen ook die vorm
van kompensatie in het Noord-Sloe.
Dat ik toch uiteindelijk geen plaats
in de Flevo kreeg, is nu alles over
ziend, wel een gevolg van mijn stel-
lingname tijdens de onderhandelin
gen. Wat wilde men nl.: nog voordat
de besprekingen waren afgerond,
over de hoogte van de kompensatie
in geld, wilde de kommissie, die ad
vies uitbracht over de schadeloos
stelling, waar de heer Scheele voor
zitter van was, mij laten solliciteren
naar de Flevo. Tevens wilde men dat
ik mijn claim op schadeloosstelling
liet vervallen. De kommissie wilde
van haar kant dan een goed woordje
voor me doen.
Ik wilde dat niet, want ik zag het
slechts als een sollicitatie. Er was
geen sprake van een werkelijk kon-
kreet aanbod. Ik zou dan in een sfeer
van zuivere good-will, een man zon
der rechten, afhankelijk van
andermans welwillendheid zijn te
recht gekonfen. Ik wilde vanzelf
sprekend graag alleen op zekerheid
spelen. De grondeigenaars, zijn naar
mijn mening, redelijk behandeld.
Hun vermogenspositie werd door de
onteigening niet wezenlijk aangetast.
Als jonge pachter, kon ik niet bogen
op een vermogen, maar een zeker
heid van een gelijkblijvende inko
menspositie vind ik in de voorstellen
van de tegenpartij nergens terug.
Lange tijd had ik niks in het zicht dat
er op leek om mijn oude bedrijf te
vervangen. Pachten zou wel heel erg
moeilijk worden. Alleen kopen zou
uitkomst kunnen bieden. Ik ben
gaan kijken in de Wieringermeer,
Baarland, Flakkee en Schouwen,
naar bedrijven van verschillende op
pervlaktes.
Ik heb uiteindelijk toch gekocht,
maar dat betekende wel dat ik zoiets
alleen maar kon doen op basis van de
genegenheid en hulpvaardigheid van
mijn ouders en zuster, en naaste om
geving, want die handvol geld was in
het geheel niet toereikend om het
bedrijf te financieren zegt Jaap be
dachtzaam.
Achteraf kun je natuurlijk gemakke
lijk -redeneren en zeggen, de tijd
heeft in je voordeel gewerkt. Op de
vrije markt ging deze grond toen
rond de 20.000 gulden per hektare.
Maar op het moment van de koop
was dat niet te voorzien. De realiteit
was dat ik als pachter verplicht was
een bedrijf te kopen met ontoerei
kende eigen financiële middelen.
Wanneer ik mijn eigen situatie nu
overzie, dan kan ik alleen maar de
hoop uitspreken dat anderen die jiog
met een pachtontbinding te maken
zullen krijgen meer begrip mogen
ontvangen dan ik kreeg!
Eind 1972 werd de pacht via de
pachtrechter ontbonden. In 1973
werd nog 1 jaar op jaarbasis ge
huurd. In 1974 heb ik nog één oogst-
seizoen in dienst van het Havenschap
geboerd. In zekere zin nog een geluk
bij een ongeluk, want dat natte jaar
ben ik toen fijn ontlopen. Het doet
zeer om van je bedrijf weg te moeten,
maar 't ging geleidelijk en daardoor
doet ook de ingreep minder pijn. Ze
begonnen eerst met het doorsnijden
van het land met pijpen en leidingen,
waarna nog allerlei andere ingrepen
volgden. In die tijd boerde ik als het
ware met een hoofdinkomen uit
schadevergoedingen en andere gif
ten en nog wat aanvullingen via de
nog geteelde gewassen. Op die ma
nier verdwijnt langzaam maar zeker
het plezier in het werk, daar kun je
zeker van zijn, zegt Jaap met enige
stemverheffing. Je groeit dan naar
een situatie die je doet besluiten
"hier moet ik weg wezen!" Ik ging en
moest dus weg en wist nog niet
waarheen we zouden gaan. Al een
paar keer had ik bij een mogelijke
koop van eeiKbedrijf te lang geaar
zeld met het besluiten, wat tot gevolg
had dat die bedrijven voor ik mijn
keus gemaakt had, verkocht waren.
Maar je leert daardoor wel steeds
beter in te zien wat je financiële mo
gelijkheden zijn en zodoende kun je
ook met meer zelfvertrouwen op de
markt opereren. Je wordt er dan
slagvaardiger door. Het komt maar
sporadisch voor dat een landbouw
bedrijf langer dan een half jaar te
koop staat.
Dan ineens komt toch je kans en toen
pakte ik ook meteen ingrijpend en
definitief door.
dit bedrijf. Alles moest weer geheel
opnieuw worden opgebouwd. Ook
met de zaken had je daar last van.
Met welke handelaars of afnemers
ging je in zee? Ik kende hier in
Nieuw-Vossemeer niemand. Ik wil,
geen moraliserende prediker zijn, zegt
Jaap bedachtzaam, maar ik vind toch
dat men op de boerenbedrijven die
verhoudingen van mensen onder
ling, de relatie met elkaar veel meer
moest waarderen. Het is een zo be
langrijk onderdeel in je leven. Men
sen die niet moeten verkassen, be
seffen niet wat ze in dit opzicht be
zitten.
V an kollega Marien Gocnse,
hoorde ik dat "de Rolaf' te koop
kwam. Een akkerbouwbedrijf van 48
ha, waarvan Marinus Perdaems de
eigenaar was. Nü moest het gebeu
ren, maar 't is geen aanschaf van een
doosje lucifers. Zoals gezegd, ik had
ook geleerd uit voorgaande pogin
gen. Bovendien was na korte tijd
goed op de hoogte van de omstan
digheden hier ter plaatse. Via
grondkaarten, informatie en ge
sprekken met mensen uit de buurt
krijg je dan wel snel een idee van wat
er feitelijk te koop is. Mijn indruk
was dat ik met goede grond te maken
had, alleen die grond verkeerde in
een matige konditie. Later is die in
druk heel juist gebleken. De kwaliteit
is uitstekend, prima vochthoudend,
een eersteklas profiel, en ook qua
zwaarte precies in de pit, variërend
van 15 tot 45%, maar gemiddeld 25%
afslibbaar.
De grond was slecht gedraineerd en
de gebouwen, daar zou je ook geen
moord voor doen. Ik ben begonnen
om de grondkonditie te verbeteren
via perceelsvergroting. Daarvoor
moesten ook een paar hoefbaantjes
verdwijnen. Vervolgens heb ik direkt
alles laten draineren. Het erf en de
oprijlaan veranderden tijdens lang
durige regen in één grote modder
poel. Via de p.c.w. subsidie heb ik
toen het hele erf en de dreef laten
verharden. Al met al gingen die in
grepen me toch al gauw dicht tegen
de 100.000 gulden kosten. Momen
teel krijgen de gebouwen een beurt.
Verschillende kleine bijgebouwtjes
worden gesloopt. Ik ben nu van plan
om de schuur vorstvrij te maken. De
mestput is gedempt en ik heb een
nieuwe hangar gebouwd, die ook
nog niet helemaal kant en klaar is.
De enorme stapel met stenen die
tegen de buitenmuur van de oude
schuur is opgestapeld spreekt duide
lijke taal dat hier nog veel moet
worden gebouwd. In de tussentijd
heb ik om mijn verkaveling nog te
vervolmaken, grond bijgekocht. Ik
heb elders vier hektare verkocht, dat
12
