W e praten nog wat over de
specifieke zaken die de kring
betreffen, 't Zou een goed iets
zijn zegt hij wanneer we met
Nederlandse subsidie hier
drijfmest uit België zouden
kunnen betrekken. We heb
ben hier een sterk overwegen
de akkerbouwstreek. Hier en
daar zijn er wel enkele melk
veebedrijven, maar dat is toch
niet doorslaggevend. Er wordt
wat aan vetmesterij gedaan en
dan houdt het op. Met een
beetje jaloezie kijken we wel
eens naar de prestatie van de
Brabander b.v. in de Peel. Er
worden hier wel wat varkens
gehouden, maar dat mag toch
eigenlijk geen naam hebben.
In de Peel hadden ze natuur
lijk ook niet veel te verliezen.
Toch vraag ik me wel eens af,
hebben we in dit opzicht in
West-Zeeuws-Vlaanderen de
boot niet gemist, "t Ging bij
ons in de akkerbouw lang
goed' misschien té lang goed,
waardoor men geen "gekke"
sprongen in een andere be
drijfstak ging maken. Maar
laat ik een ander niets verwij
ten, zegt Kees gelaten. Ik heb
zelf ook wel eens met de ge
dachte gespeeld om wat in de
intensieve veehouderij te gaan
doen. 't Is er nooit van geko
men. Ik heb er wel eens spijt
van gehad. Aan de andere
kant moet ik wel beseffen, dat
mijn vrijheid, zo als ik die nu
ken, dan ook verdwenen was,
want het houden van vee bind
je wel aan het bedrijf.
H oe ik nu in die bestuursfunkties
verzeild ben geraakt zou ik nu niet
meer precies weten. Wel was ik op de
HBS al aktief in allerlei verenigings
werk. Ik was een grote liefhebber van
amateur toneel. En we speelden me
nig spel met genoegen. Later toen ik
bij de PJZ kwam, speelden we ook
nog, en met het stuk traden we dan
op voor weer andere ZLM afdelin
gen. Op die manier kreeg je ook al op
jonge leeftijd kon takt met de ZLM.
Mijn grootvader was een echte
ZLM.-er, een man die zweerde bij de
algemene standorganisatie. Hij be
handelde je als een volwassene. Als
je zo'n jaar of tien was, praatte hij
tegen je als tot een gelijke.
W e gaan nog naar buiten, maar
eerst krijgt uw verslaggever nog een
stevige snee onvervalst West/Vlaams
boerenbrood, bereid uit vier soorten
graan, 't is heerlijk brood. We gaan
er speciaal in Knokke om, zegt Kees.
Deze polder, de Olieslagerspolder,
vertelt hij, werd in 1803 ingedijkt.
Vijfjaar later was er een doorbraak.
Maar in 1820 werd het eerste bedrijf
gebouwd. Daar heeft mijn over
grootvader op geboerd, mijn vader
werd er geboren. In 1871 werd dit
bedrijf gebouwd en mijn vader
kwam in 1922 op de boerderij, die
dus zogezegd naast de deur lag. De
zon laat zich niet meer zien. Het land
ademt een stilte en rust uit die een
schepsel het gevoel geven alsof al het
gekrakeel van mensen onderling nog
niet tot hier is doorgedrongen.
D e verkaveling in het gebied van
de Kring West-Zeeuws-Vlaanderen
is verschillend van kwaliteit in de di
verse onderlinge streken. Langs de
kust en bij Biervliet is de verkaveling
het slechtst. Er zijn andere streken
waar het beter is. Twintig jaar gele
den werd er hier over een verkave
ling gesproken. Daar is toen verder
niets van gekomen. Nu is er wel meer
"de boot gemist?"
Bestuur en leven
Adem der stilte
M. van Wezel
Verkaveling
"Groot Vlaanderen"
"V roeger heb ik veel boeken gele
zen, maar de laatste twintig jaar is
het er nauwelijks nog van gekomen.
Er zijn zoveel andere dingen te lezen,
datje er amper nog aan toekomt. Ik
ben geabonneerd op een aantal tijd
schriften en weekbladen, met daarbij
nog de vakliteratuur. Wil je het alle
maal zo'n beetje blijven volgen dan
heb je de handen daaraan vol. Tui
nieren doe ik ook graag. Daarnaast
gaan we alletwee heel erg graag ieder
jaar een paar weken op vakantie.
Frankrijk heeft daarbij onze grote
voorkeur. Het brengt je meteen ook
op de vraag, hoe het is om hier zo aan
de grens te wonen. Veel kontakten
met Belgische boeren hebben we
niet, maar we hebben wel Belgische
kennissen. Er heerst toch duidelijk
een andere mentaliteit in België. En
zeker geen slechtere, zegt Kees. We
zijn hier overigens wel georiënteerd
op België. Ik had meer van de EEG
verwacht, en zelfs nog eens gehoopt
dat er gewerkt zou gaan worden met
gewesten. Dan denk ik daarbij aan
een "Groot Vlaanderen", dus het
Vlaanderen van België en Noord-
Frankrijk erbij. Als je het zo beziet
voel ik me meer Vlaming dan Zeeuw,
maar dat wil, met alle respekt, zeker
niet zeggen dat ik me daardoor meer
Belgisch dan Nederlands voel.
Boer als leefwijze
één, zou je kunnen zeggen, grapt
Kees. Boer als leefwijze heeft me al
tijd aangesproken, maar of ik nu dat
boerenwerk op zichzelf zo graag
deed dat weet ik niet. Het bedrijf was
in mijn jonge dagen ook veel leven
diger dan nu. Er werkten veel meer
mensen, er waren allerlei dieren. Ei
genlijk was het een kjein fabriekje.
Vader heeft er nimmer op aange
drongen dat ik boer werd. Ik bezocht
drie jaar de HBS te Oostburg, maar
in de exakte vakken was ik geen bol
leboos. Ik ben daarna naar de land-
bouwwinterschool in Goes gegaan.
Mijn moeder stierf toen ik dertien
jaar oud was. Dat heeft me in die tijd
hevig aangegrepen. Je was al enig
kind, en dan ineens die grote leegte,
Kees, spreekt er nog zeer ontroerd
over. Weetje zegt hij, ik denk er nu
nog vaak aan. Mijn vader is nu 84 en
ik moetje eerlijk zeggen, dat ik hem
ook enorm zou missen als hij er niet
meer zou zijn. Ik ga er iedere zondag
even heen. En hij komt zaterdag's
altijd hier. Die man is nog zo helder
van geest en vol interesse voor aller
lei zaken, ook die niet met de land
bouw te maken hebben. Ik heb Ka-
trien Vercouteren, mijn vrouw, niet
ver van het ouderlijk bedrijf gezocht.
Ze komt uit Retranchement. Ik leer
de haar kennen in Sluis, en ik dacht
meteen, ja dat is ze! Ze komt ook van
het landbouwbedrijf. Twee van haar
broers hebben een boerderij. We zijn
in 1948 getrouwd en meteen op dit
bedrijf begonnen. Het grootste deel
is pacht, en is eigendom van ver
schillende eigenaren. De gebouwen
en de schuur zijn van 1871, die zijn
wel in eigendom. Je moet er ieder
jaar wel wat aan doen, maar op die
manier houd je de zaak ook in orde.
We hebben het bedrijf nimmer een
naam gegeven. Ik heb er wel lang
naar gezocht, maar om met een
flauwekulletje aan te komen daar
voelden we niets voor. Een naam
moet een iets diepere betekenis heb
ben. Er was hier in lang vervlogen
tijden een haventje met de naam
"Slepeldamme": zo'n naam zou wel
wat kunnen zijn! Of "Ottevaere"
naar de compagnie die de polder
heeft ingedijkt.
Hij zag je niet als kleine jongen, maar
als een klein mensje. Zo sprak hij ook
al over de ZLM en je zou kunnen
zeggen dat naast de liefde voor de
koöperatie ook die voor de ZLM er
met de paplepel is ingebracht. Zoiets
blijft je bij. Van het een komt dan het
ander. We hebben binnen het kring-
verband, ook erg goede kontakten
met de zusterorganisaties. We ko
men regelmatig als besturen bij el
kaar. Ik ben nu reeds acht jaar lid
van het Z.L.M.-Hoofdbestuur. '"t
Zou eerst maar voor zes jaar zijn ik
dacht als die periode voorbij is dan
stop ik er mee. We hebben stad en
land afgezocht naar een vervanger,
onder de jongeren, maar tevergeefs.
Het meest gehoorde excuus, was
steeds "geen tijd".
eentje af. Laatst sprak ik nog iemand
die ineens voor de uitgave stond van
een trekker en een nieuwe ploeg, kijk
dan spreekt het meteen weer erg
duidelijk aan, hoe hoog de kosten
zijn, wanneer er nieuwe materialen
moeten worden gekocht. Dan wordt
men weer met de neus op de harde
feiten gedrukt.
Ik ben wel lid van de bedrijfsverzor-
gingsdienst, maar gelukkig heb ik
daar tot op heden nog geen gebruik
van behoeven te maken.
Wat het werk betreft doe ik het
meeste alleen. Acht jaar geleden had
ik nog een medewerker voor hele
dagen. Maar door omstandigheden
werd hij gedwongen nog maar voor
halve dagen te werken. Nu is die man
bij mij werkzaam vanaf half mei tot
half december. Dat werkt voor beide
partijen tot volle tevredenheid. Het
meeste trekkerwerk doe ik zelf, en
mijn medewerker zorgt voor al die
andere kleine en grote dingen die nu
eenmaal op een akkerbouwbedrijf
komen kijken. Je werkt natuurlijk,
ook een beetje met een aangepast
bouwplan, zegt Kees. Ik ben vrij veel
van het bedrijf weg, vanwege allerlei
bestuursfunkties. Daar dien je reke
ning mee te houden.
Er zijn evenwel voldoende capable
jonge mensen die het werk zouden
kunnen doen. Ik ga er op tijd mee
stoppen, want bezeten met het
"vuur" zoals de jongeren dat hebben,
dat ga je missen als je wat ouder
wordt.
Ook zit er bij sommigen de schrik
van 1974 nog wel in. Ten tijde van de
boerendemonstraties, werd er door
sommigen nogal afgegeven op de
bestuursleden. Men is dat nog niet
vergeten, waardoor men wat kop
schuw is geworden en gebleven. Ik
heb er wel een tijd over gedaan om
me volledig thuis te voelen in het
hoofdbestuur. Ik was gewend aan de
sfeer zoals die hier in West-Zeeuws-
Vlaanderen tijdens vergaderingen
heerst. Daar werd nog wel eens har
telijk gelachen, maar dat miste ik bij
de ZLM-vergaderingen toch wel. Nu
heb ik me volledig ingewerkt en vind
ik het er wel prettig.
Naast het werk als kringvoorzitter,
heb ik nog andere funkties. Maar je
moet er altijd wel mee oppassen dat
je niet te veel werk op je schouders
neemt, want dan ben je nauwelijks
nog thuis. Goed is goed, en Katrien
heeft ook haar zegje in deze zaak. Ik
heb niet graag dat hij 's avonds weg is
hoor, zegt ze. Nou en ik zit in de
avond graag het liefste bij de vrouw,
zegt Kees tevreden.
van de maaidorser niet meer. Zo
doende heb ik het graan dit jaar tij
delijk op het eigen bedrijf gebracht.
Later wanneer de haastige drukte
van het maaidorsen achter de rug is
brengen we dan in rustigere tijden
het graan naar Breskens. Voor het
eerst hebben ze dit jaar bij het laden
van het graan hier op het bedrijf een
aardappelopschepapparaat gebruikt.
Dat werkt uitstekend. Ook het aard-
appelrooien besteed ik uit. Vroeger
deden we dat ook zelf maar nu niet
meer. Kijk wanneer je het zelf doet,
dan heb je daarvoor ook weer een
aantal mensen nodig. Kom daar
tegenwoordig maar eens aan, dat is
niet gemakkelijk. Je moet als het
ware de mensen schooien of ze mee
willen werken. Overigens vind ik het
wel jammer dat ik zelf het aardap-
pelrooien niet meer in de hand heb,
want de kwaliteitsbewaking doet
niemand zo zorgvuldig als je het zelf
doet. Maar dat zijn nu eenmaal de
konsekwenties. En op die manier
wanneer de kwaliteit achteruit gaat,
dan betekent dat ook datje daardoor
weer minder van je aardappelen
beurt.
We hebben hier wel een werktui-
genkombinatie waar o.a. de maai
dorser in zit, maar het is door om
standigheden langzaam aan minder
geworden. We zijn er in 1960 mee
begonnen, 't Ziet er naar uit dat de
kombinatie van samenwerking lang
zaam uitsterft. Nieuwe machines
worden niet meer gekocht. Kombi-
neren van werkzaamheden is in het
algemeen in West-Zeeuws-Vlaande
ren slecht aangeslagen. Velen hier
denken ach, ik kan het wel op mijn
De mengwoeler van de ta. van den
Ende uit Borsele heeft de grond van
Kees danig verbeterd.
door flinke subsidies grote struktu-
rele verbeteringen in je streek aan te
brengen. Afgelopen winter hebben
de voorlichters van de drie land
bouworganisaties uitvoerig informa
tie verstrekt over de ruilverkaveling.
Zuiver informatief zonder nog tot
enigerlei afspraken te komen, maar
daar bleek toch een grote belang
stelling voor te bestaan. Vooral van
de zijde van de Z.L.M.-ers bleek er
enorm veel interesse!
De mogelijkheid bestaat wel dat an
dere gebieden voorrang krijgen, dat
zou jammer zijn, want de kring kan
er alleen maar op vooruit gaan als de
zaak verbeterd wordt, zegt hij vol
overtuiging.
ee, een opvolger heb ik niet, zegt
hij. Wij hebben één dochter, maar
die zoekt haar geluk in de muziek. Ze
heeft het niet van mij, maar waar
schijnlijk wel van mijn vrouw, of
schoon ik wel van muziek houd,
maar bij haar zat het echt dieper,
zodat het conservatorium haar doel
werd. Ik hoop dat ik nog jaren lang
"jong" mag blijven, zegt hij lachend.
Dan kan ik ook nog vele jaren lang
boer blijven. Ik heb het uitstekend
naar mijn zin als boer, en bovendien
ik voel me ook nog heel jong. Al
word ik tachtig dan nog wens ik ge
woon door te gaan. Wat moetje gaan
doen als je er vroegtijdig mee stopt?
Mijn vader stopte er al vrij vroeg
mee, vanwege mijn opvolging, ge
lukkig kon hij nog regelmatig hier
komen, maar toch bleef er voor hem
wel een leegte achter.
Ik was enig kind, uit een nest van
zegt Kees.
Vlaanderen nog veel goed werk kun
nen doen. t
animo, maar 't probleem zal nu ook
wel geldgebrek zijn om tot een snelle
uitvoering over te gaan. Gezien zijn
leeftijd en zo zal het voor velen zijn,
hoeft een verkaveling voor mij niet
meer, zegt Kees eerlijk. Maar zo
voegt hij er aan toe, wie ben ik, men
moet rekening houden met degenen
die na je komen, en daarom zou ik
toch voor een verkaveling zijn in het
belang van de streek, wanneer er
over gestemd moest worden.
Er zijn streken die werkelijk
schreeuwen om een verkaveling en
ontwatering. Overigens geldt dat in
ons gebied alleen voor de verkave
ling als voornaamste punt, want met
de ontwatering is het uitstekend ges
teld. Het waterschap "'t Vrije van
Sluis", heeft hier uitmuntend werk
gedaan. Je krijgt nu eenmaal via een
verkaveling de kans om gesteund
13
