Beton in land en tuinbouw
KWALITEITSBEVORDERING VAN Ir. W. den Brabander.
HET AGRARISCH BOUWEN
D e schaalvergroting in de land- en tuinbouw zet door. Sedert 1971 is volgens opgave van het Centraal
Bureau voor de Statistiek de bouwsom ten behoeve van agrarische bedrijfsgebouwen en kassen gestegen van
2.4fr van 9.1 miljard 0,22 miljard) tot 8% van 18 miljard in 1978 (is ca. 1,5 miljard).
Technische ontwikkelingen in de
agrarische bouw inzake
bedrijfswegen
en -verhardingen
D
TECHNISCHE ONTWIKKELINGEN INDE
AGRARISCHE BOUW INZAKE
GEBOUWEN EN
INRICHTINGEN
K,
Beton in land en tuinbouw
HET AGRARISCH BOUWEN
NU EN IN
DE TOEKOMST
I n de melkveehouderij blijkt dat velen met het bouwen van een nieuwe box-
enstal wederom een druk jaar achter de rug hebben; het totale aantal boxen
stallen in ons land is nu de 15000 gepasseerd, wat betekent dat vanaf 1970 met
de regelmaat van de klok er elke 3 jaar ongeveer 5000 van deze stallen bijko
men Indien we het aantal werkdagen per jaar op 250 dagen stellen,
dan betekent dit dat er vanaf 1970 ongeveer 6 boxenstallen per dag zijn
gebouwd; houden we dit tempo vol dan leert een eenvoudige rekensom dat over
een gering aantal jaren de 20000ste boxenstal zal worden gebouwd.
W e kunnen constateren dat de
structuur van de melkveehouderij in
de afgelopen jaren is gewijzigd: er
heeft een sterke schaalvergroting
plaatsgehad, terwijl het aantal be
drijven is teruggelopen. Vanaf 1979 is
het aantal melkveebedrijven terug
gelopen met 5000 per jaar tot in 1978
ongeveer 75000 stuks; het aantal
melkkoeien is over dezelfde periode
echter gestegen met 40000 per jaar
tot een totaal van 2.2 x 10.6 in 1978.
ing. J.A. Gels
ir. C. 't Hart,
ir. L.J. Leidekker,
IMAG Wageningen
Een groot deel van de bouwactiv iteit had in 1978 betrekking op de bouw van rundveestallen, namelijk 1800
stuks. oor de realisatie van deze projecten is te rekenen met een afzet van ca. 5 m3 betonspecie per te
huisvesten koe. Voor 1800 bedrijven met een gemiddelde bezetting van 70 koeien betekent dit in 1978 een
totaal afzet in de sector van de rundveehouderij van ca. 600 000 m3 betonspecie. De verwachting voor 1979 is
dat mede door toedoen van bijdrageregelingen, rentesubsidieregelingen en WIR de bouwsom nog hoger dan
het v oorgaande jaar zal uitkomen.
L-' en en ander betekent een flinke
investering van het gezamenlijke
produktie-apparaat van de onderne
mers in de land- en tuinbouw. Om te
kunnen komen tot een goed be
drijfsresultaat dient derhalve de ge
bruikswaarde van de gepleegde in
vesteringen optimaal te zijn. Dit im
pliceert dat bij de totstandkoming
van de desbetreffende bouwwerken
de nadruk op kwaliteitszorg dient te
liggen.
Dat de bouw en met name de beton
bouw in de land-en tuinbouw een
eigen leven leidt, blijkt uit de veel
gehanteerde termen als 'boerenbe-
ton' en 'tuindersstampbeton'. De ge
bruikswaarde van de bouwonderde
len van dit materiaal vervaardigd
stelt de ondernemer in vele gevallen
voor problemen. Onderhoud dat
door hem zelf dient te gebeuren ge
schiedt vaak niet optimaal: onder
houd dat uitbesteed moet worden is
duur en beïnvloedt het bedrijfsresul
taat rechtstreeks in negatieve zin. De
ondernemer in de land- en tuin
bouw. al of niet bijgestaan door de
landbouwvoorlichting, is niet altijd
IMAG Wageningen
p de land- en tuinbouwbedrijven hebben zich de laatste tientallen jaren
grote veranderingen voorgedaan, veranderingen die een sterk stijgende be
hoefte aan verhardingen op de bedrijven tot gevolg hebben gehad. Ook echter
buiten de landbouwbedrijven deden zich ontwikkelingen voor die eveneens de
behoefte aan verhardingen op de bedrijven deed toenemen. Deze ontwikkelin
gen zijn met name het gevolg van de toename van het verkeer in tal en last.
e grondstof leverende bedrijven
voevoeren krachtvoeder, kunstmest,
olie enz. aan met grote tank- en
buikwagens. Hetzelfde kan worden
geconstateerd bij de produktontvan-
gende bedrijven bij de afvoer van bij
voorbeeld aardappelen, suikerbieten
en melk.
Op de landbouwbedrijven werd de
trekkracht van paarden vervangen
door tractoren en zelfrijdende ma
chines. Deze ontwikkelingen en ook
de wens om efficiënter, gemakke
lijker en hygiënischer te werken
hebben ertoe geleid dat het noodza
kelijk werd het eFf en de toegangs
wegen tot de bedrijven doelmatig te
verharden.
Het machinaal oogsten van de pro-
dukten maakte het toepassen van
wagens met grote laadvermogens en
vrachtauto's noodzakelijk. Een en
ander deed de behoefte aan verharde
bedrijfswegen sterk toenemen. Dit
laatste is ook het geval op de melk
veehouderijbedrijven waar werd
overgegaan tot het machinaal mel
ken in zgn. doorloopmelkstallen.
Tijdens de weideperiode lopen de
koeien tweemaal per dag naar de stal
om daar te worden gemolken en
waarbij de melk direct in koeltanks
wordt opgeslagen. Op de meeste
grondsoorten is het nodig de be-
drijfsweg te verharden om op o.a.
een doelmatige en hygiënische wijze
te kunnen melken.
De gemiddelde totale jaarlijkse be
hoefte aan verhardingen op de land
en tuinbouwbedrijven kan worden
gesteld op 6,8 mijoen m2. Aan deze
verhardingen worden in kwalitatief
opzicht hoge eisen gesteld.
Het IMAG heeft in de afgelopen ja
ren een groot aantal proeven uitge
voerd op het gebied van verhardin-
op de hoogte van de eisen voor een
goede toepassing van beton. Hij ver
laat zich daarbij op de leverancier,
die zijn verantwoordelijkheid helaas
niet altijd voldoende beseft. Dit be
tekent onder meer dat de moderne
betonbouw voor de moderne agrari
sche ondernemer gebaseerd dient te
zijn op een goede kwaliteitszorg wat
betreft de betonleverancier c.q. de
betonmortelcentrales. Vanuit het
land- en tuinbouwkundig onderzoek
enerzijds en het bouwtechnisch on
derzoek anderzijds worden duide
lijke criteria gesteld ten aanzien van
de kwalitatieve aspecten van de ver
schillende onderdelen. Met deze ob
jectieve criteria, die meestal een mi
nimum kwaliteitscriterium inhou
den, is een afdoende keuringscon
trole mogelijk.
Het ziet er naar uit dat de toepassing
van vloeibeton in de sector van de
landbouw een belangrijke bijdrage
kan leveren aan het tot stand komen
van kwalitatief hoogwaardige con
structies. Vloeibeton echter vereist
naast een zorgvuldige samenstelling
tevens een goede begeleiding. Ge
maakte fouten in de samenstelling en
begeleiding zijn in het eindresultaat
duidelijk zichtbaar. De moderne on
dernemer in de agrarische sector is
veelal een leek op het gebied van het
bouwen. De betoncentrale dient juist
daarom de agrarische markt met
meer zorg te omringen dan de nor
male bouwmarkt.
IMAG Wageningen
O ntwikkelingen in de rundveesector hebben geleid tot de bouw van
een groot aantal zogenaamde ligboxenstallen. Waren in de beginpe
riode van de boxenstallen de meeste uitgevoerd met vlakke betonvloe-
ren, waarbij het uitmesten met behulp van schuiven plaatshad en de
opslag van de dunne mengmest buiten het gebouw vaak in boven
grondse silo's was gerealiseerd, heden ten dage worden de meeste
boxenstallen uitgevoerd met roostervloeren in de stal en mestopslag in
de hieronder gelegen kelders.
eldervloeren en funderingen
worden algemeen vervaardigd van in
het werk gestort beton. De kelder
wanden worden gemetseld of in pre-
fabbeton uitgevoerd. De nieuwste
ontwikkeling in prefab beton is een
spouwconstructie waarvan de spouw
in het werk met beton wordt gevuld.
De bij de bouw van ligboxenstallen
toegepaste roostervloeren worden
vervaardigd van geprefabriceerde
elementen terwijl de boxvloeren en
de vloeren van de voergang in het
algemeen in het werk worden ge
stort. Een toenemend percentage van
het ruwvoer wordt op de rundvee-
Enige tijd geleden 'werd er te Wageningen een studie
bijeenkomst gehouden door de Vereniging van Beton-
mortelfabrikanten, waarin het thema "Beton in de land
en tuinbguw" centraal stond. Een aantal deskundigen op
dit vakgebied hielden inleidingen waarvan we op deze
pagina samenvattingen geven.
houderijbedrijven niet meer als hooi
maar als kuilvoer gewonnen. Hier
door is een groeiende vraag naar
sleufsilo's en torensilo's ontstaan.
Sleufsilo's zijn algemeen in beton
uitgevoerd, torensilo's in staal. Bij de
varkenshouderij en de vleeskalve-
renbedrijven heeft de mestopslag
buiten de stal soms plaats in met be
ton beklede grondputten waarin be
luchting van de mest plaatsheeft ter
bestrijding van stankoverlast. Mest
van veredelingsbedrijven die de mest
niet op eigen grond kunnen verwer
ken, wordt in toenemende mate via
mestbanken afgezet aan andere be
drijven, waarvoor soms grote verza-
melbassins nodig zijn. Hiervoor ge
bruikt men veelal met beton beklede
grondputten.
Op kleine schaal worden ook instal
laties gebouwd voor de winning van
methaangas uit mest. In de tuin
bouwsector wordt in het werk gestort
beton gebruikt voor de fundering
van kasconstructies. Bij opkweekbe-
drijven bestaat belangstelling voor
verharde vloeren in de kassen, waar
voor proeven met o.a. betonvloeren
momenteel in uitvoering zijn.
gen met het doel te komen tot kwali
tatief hoogwaardige verhardings-
constructies. De betonmortelindus-
trie in Nederland kan eveneens een
bijdrage leveren om in de behoefte
aan kwalitatief hoogwaardige ver
hardingen te voorzien.
Consulentschap voor Boerderijbouw
en Inrichting CBI te Wageningen
Indien de melkprijs niet stijgt zal de
boer het moeten zoeken in een steeds
efficiëntere bedrijfsvoering en een
hogere produktiviteit en dit betekent
het steeds weer toepassen van nieu
we vindingen. In de regel betekent
dat ook nieuwbouw of verbouw.
Een tweede explosieve ontwikkeling
in de Nederlandse landbouw heeft
plaatsgehad in de varkenshouderij.
Een grote toename van de bouwca
paciteit wordt evenwel in deze sector
niet verwacht. Wel is te verwachten
dat de drang naar schaalvergroting
bij gespecialiseerde bedrijven voor
lopig zal blijven bestaan: uitbreiding
en aanpassing is dan noodzakelijk.
Er zal evenwel in alle sectoren ge
streefd moeten worden naar toepas
sing van kwalitatief hoogwaardige
bouwwijzen, die niet alleen tegemoet
komen aan de eisen van efficiëncy
m.b.t. de bedrijfsvoering maar die
mede aansluiten op de noodzaak om
te komen tot energiebesparing.
Deze grote veranderingen zijn mo
gelijk geweest door de technische
vooruitgang op velerlei gebied,
waarbij met name het vakmanschap
van de veehouder duidelijk mede
genoemd mag worden. Een prognose
blijft een moeilijke zaak. De stijgen
de bouwkosten kunnen wellicht een
rem op de ontwikkeling van de
agrarische bouwmarkt betekenen.
