Vliegtuigbespuiting in aardappelen rendabel
O
D e bestrijding van aardappelziekte is een gedurende het groeiseizoen regelmatig herhaalde en tevens noodzakelijke
bezigheid. Naast spuitmachines met sterk uiteenlopende werkbreedten neemt ook het spuitvliegtuig in de landbouw een
plaats van betekenis in bij de gewasbescherming.
S amenvattend ontstaat dan de volgende vergelijking van de
kosten van de twee "bespuitingssystemen" voor resp. 40 en 60 ha
akkerbouwbedrijven.
W elke opbrengstverlaging per ha is voor konsumptie-aard-
appelen te verwachten, uitgaande van een "18% schadenorm"
van de vier aan spuitsporen grenzende ruggen.
Spuitsporen in aardappelen geven van jaar tot jaar sterk wisselende, veelsoortige nadelige effekten. Deze effekten worden
in belangrijke mate bepaald door de weers- en grondtoestand alsmede door de loofontwikkeling van het gewas.
Gedurende de periode 1974-1977 heeft hernieuwd onderzoek plaatsgevonden naar de schadelijke effekten van deze
spuitsporen in twee akkerbouwgebieden, t.w. Oostelijk Flevoland en de Hoekse Waard (Zuid-Holland).
Op een akkerbouwbedrijf van 40 ha met een vrij intensief bouwplan moet per seizoen een oppervlakte van ca. 250 ha
worden bespoten, waarvoor ca. 100 manuren nodig zijn. Door bij de ziektebestrijding in aardappelen gebruik te maken
van het spuitvliegtuig kan ca. 40 uur op eigen arbeid worden bespaard.
Een vergelijking van de kosten van twee "bespuitingssystemen" wijst voor akkerbouwbedrijven met konsumptie-aard-
appelen uit, dat de meerkosten exkl. verrekening van de arbeid, bij toepassing van het vliegtuig voor de bestrijding van
aardappelziekte ca. 200,— per ha bedragen.
Op zavel- en kleigronden is over de jaren 1974-1977 gebleken dat spuitsporen bij een spuitbreedte van 18 m de opbrengst
per ha met ca. 3% verlagen. Dit betekent een verlaging van de opbrengst met ongeveer 1500 kg afleverbaar produkt per ha.
Vergeleken met de 200,— meerkosten per ha aardappelen bij toepassing van vliegtuigbespuiting zal het omslagpunt bij
een prijs van rond 13,8 cent/kg liggen. Bij pootaardappelen zal de opbrengstreduktie door spuitsporen rond 2% bedragen,
wat overeenkomt met 500 kg bij een opbrengst van 25 ton/ha.
In het algemeen kan worden gesteld dat zowel bij konsumptie- als pootaardappelen de extra kosten van vliegtuigbe-
spuitingen in ruime mate worden goedgemaakt door het voorkomen van opbrengstverlaging en andere nadelen van
spuitsporen.
Kosten vliegtuigspuiten door derden
33,-
30,-
27,-
26,-
25,-
mtrent de spuitkosten, waarbij de kosten van de spuitmid-
delen buiten beschouwing worden gelaten, kan het volgende
worden opgemerkt.
De tarieven voor de bespuiting van aardappelen met het vlieg
tuig waren in 1977 in Oostelijk Flevoland per ha per bespuiting
de volgende:
eenmalige bespuitingen, zgn. losse opdrachten
drie tot zeven bespuitingen
bedrijven met opp. aardappelen tot 10 ha
bedrijven met opp. aardappelen 10-15 ha
bedrijven met opp. aardappelen meer dan 15 ha
Voor de laatste drie kategorieën geldt dat in een schriftelijke
overeenkomst wordt vastgelegd dat de gehele oppervlakte
aardappelen gedurende het groeiseizoen regelmatig zal worden
gespoten met het vliegtuig. Deze tarieven blijken konkurrerend
te zijn met loonwerktarieven voor bespuitingen met de zgn.
grote veldspuiten.
Ha-kosten van de eigen spuitmachine
I nvestering van een 18 m brede spuituitrusting op trekker
7.000,-
Jaarkosten van spuituitrusting te stellen op 17% 1190,
Uitgaande van voor akkerbouwbedrijven van 40 en 60 ha zullen
de machinekosten (kosten van spuituitrusting exkl. trekker) de
volgende zijn:
Alle bespuitingen met Bestrijding aardappelz
eigen machine
met vliegtuig
40 ha 60 ha
40 ha
60 ha
254
381
154
231
-
-
100
150
102
152
62
92
4,70
3,10
7,70
5,15
B edrijfsoppervlakte
Opp. te spuiten met
eigen spuitmachine in ha
Opp. te spuiten met vlieg
tuig door derden in ha
Benodigd aantal manuren
en machine-uren
Kosten spuitmachine/ha
Hieruit zou kunnen worden opgemaakt dat bij de gewasbe
scherming tegen aardappelziekte met het vliegtuig de toename
van de kosten van de eigen spuituitrusting per ha voor de beide
bedrijfstypen resp. 3,00 en 2,05 per ha is.
Daartegenover staat echter dat de kosten voor slijtage en on
derhoud aan de machine bij het overgaan op bespuitingen van
de aardappelen met het vliegtuig lager worden. Daarom zou ook
kunnen worden uitgegaan van een gemiddelde van de hier be
rekende machinekosten per ha, waardoor de machinekosten
globaal ca. 5,20 per ha zouden zijn. Dit bedrag komt redelijk
goed overeen met tarieven voor verhuur van spuitmachines,
zoals deze in Zuid-Holland en in de IJsselmeerpolders worden
toegepast.
Om toch voldoende met de kosten van slijtage en onderhoud
rekening te houden kunnen de machinekosten worden onder
verdeeld in een vast deel (afschrijving rente) en in een varia
bel deel (onderhoud).
Uitgaande van 17% aan jaarkosten voor de spuitapparatuur,
wordt 13,4% toegerekend aan afschrijving en rente en 3,6% aan
onderhoud. Bij een investering van 7.000,— en jaarkosten van
1.190,— is het vaste deel 938,— en het variabel deel
252,— Uitgaande van een jaarlijks te bespuiten oppervlakte
van 200 ha komen de variabele kosten op 1,26 per ha. Door de
variabele kosten per ha te vermenigvuldigen met het totaal
aantal ha te bespuiten gewas per jaar wordt het totaal aan
variabele kosten berekend. Stellen we verder de trekkerkosten
per uur op 10,— dan zijn bij een taaktijd van 0,4 h/ha de
kosten van de trekker voor spuiten 4,— per ha.
Bij de verdere berekeningen worden de besparingen aan ma
nuren door toepassing van vliegtuigbespuitingen van aardap
pelen niet financieel in loon gewaardeerd. Dit zou immers alleen
mogelijk zijn als vaststaat dat de bespaarde manuren voor ander
werk produktief kunnen worden gemaakt.
Indien dit het geval is kan met een besparing op loon van 6,—
per ha bespuiting worden gerekend.
Vergelijking van de kosten van twee "bespuitingssystemen"
Alle bespuitingen B otrijding aardappelz
met eigen machine met vliegtuig
B edrijfsoppervlakte
40 ha
60 ha
40 ha
60 ha
Opp. te spuiten met eigen
machine in ha
254
381
154
231
Opp. te spuiten met vlieg
100
tuig door derden in ha
150
Vaste kosten spuitapparatuur
938
in gld
938
938
938
Variabele kosten spuitappa
ratuur in gld
320
480
194
291
Jaarkosten spuitapparatuur
1132
1229
in gld
1258
1418
Kosten vliegtuigbespui
2600
tingen in gld
2750
Trekkerkosten 4 gld/ha
in gld
1016
1524
616
1124
Loonkosten
PM
PM
PM
PM
Totale spuitkosten in gld
4348
per jaar
2274
2942
6303
Toename spuitkosten 40 ha-
bedrijf
2074
Toename spuitkosten 60 ha-
bedrijf
3061
Phytophthorabestrijding in aardappelen met behulp
van een spuitvliegtuig is rendabel en de kosten worden
in ruime mate goedgemaakt door het voorkomen van
opbrengstverlaging en andere nadelen van spuitspo-
ren. Dit is de konklusie uit het rapport Spuitsporen
spuitmachines en vliegtuigbespuitingen bij aardap
pelen dat werd samengesteld door D. Hartmans en J.
Alblas, Instituut voor Mechanisatie, Arbeid en Ge
bouwen, Wageningen: Proefstation voor de Akker -
bouw en de Groenteteelt in de Vollegrond, Lelystad.
A an dit rapport ontlenen wij het volgende artikel.
Toezending van het volledige rapport vindt plaats na
storting van f 3,50 (inkl. verzendkosten) op giro
35.14.771 t.n.v. IMAG Wageningen onder vermel
ding "rapport 16 - spuitsporen".
Voor de gekozen 40 en 60 ha akkerbouwbedrijven zijn de
meerkosten exkl. kosten arbeid resp. 2.074,— en 3.061,— of
207,— en 204,— per ha aardappelen. Het is duidelijk dat de
kosten van de vliegtuigbespuiting bij de aardappelen niet kun
nen worden bestreden uit de kostenbesparing op spuittrekker en
spuituitrusting. Deze kosten zullen uit andere baten moeten
worden terugverdiend. Of dit mogelijk is, zal nader worden
geanalyseerd uit de resultaten van het onderzoek naar de nade
lige effekten van spuitsporen op de opbrengst.
Opbrengstverlaging per ha door spuitsporen
Om dit te berekenen moet de opbrengstreduktie worden ge
deeld door de spuitbreedte gedeeld door dat gedeelte van de
spuitbreedte waar opbrengstreduktie optreedt (3m). Voor 15,
18,21 en 24 m brede spuitmachines is de opbrengstverlaging van
18% dan als volgt:
spuitbreedte 15m 18m 21m 24 m
opbrengstverlagend efTekt
per ha 3,6% 3,0% 2,6% 2,25%
Hierbij moet wel worden opgemerkt dat de spoorschade bij
grote spuitbreedte door diepere insporing enz. vaak wel iets
groter kari zijn.
Duidelijk is vastgesteld dat de hoogte van de opbrengst een
belangrijke rol speelt. In een goed ontwikkeld gewas, wat uit
gangspunt moet zijn, is de schade van de spuitsporen aanzienlijk
groter dan in gewassen met een vrij matige loofontwikkeling.
In 1974 is de opbrengstverlaging door spuitsporen voor de twee
kleigebieden gemiddeld 23%, terwijl dit in 1976 slechts 6% be
draagt. Uitgaande van een gemiddelde opbrengst aan aflever
baar produkt per ha van 50 ton (1974-1977), kan het op
brengstverlagend effekt van spuitsporen in kg per ha als volgt
worden berekend:
spuitbreedte spuitmachine 15m 18m 21m 24 m
opbrengstverlaging in kg af
leverbaar produkt/ha 1800 1500 1300 1125
Uitgaande van de in hoofdstuk 2 voor een 40 ha bedrijf bere
kende meerkosten van 207,— per ha aardappelen bij Phy
tophthorabestrijding met het vliegtuig, ligt het omslagpunt voor
de resp. spuitbreedtes bij de volgende prijzen in ct/kg: 11,5,
13,8, 15,9, 18,4.
Spuiten met het vliegtuig wordt bedrijfsekonomisch interessan
ter naarmate een hogere prijs per kg produkt binnen bereik ligt.
Een nevenvoordeel van vliegtuigbespuitingen
Een niet berekend nevenvoordeel van het uitvoeren van de
Phytophthorabestrijding met het vliegtuig is het kunnen laten
vervallen van het spuitpad van 3 m breedte op de wendakker.
Om te voorkomen dat bij toepassing van chemische onkruid-
bestrijding na het opbouwen van de ruggen met de rijenfrees,
moeilijkheden bij het keren van de spuitmachine ontstaan, kan
als volgt worden gewerkt;
na het machinaal poten wordt het rijenfrezen en aanaarden
van het perceel geheel uitgevoerd met uitzondering van de
vier gepote rijen van het "voormalige" keerpad;
vervolgens wordt het perceel gespoten tegen onkruid met
uitzondering van de wendakkers;
daarna worden de laatste vier ruggen aangeaard (met de
rijenfrees) waarna de volledige wendakker van het perceel
(bijv. 18 m) wordt gespoten.
Het weglaten van het keerpad geeft tot 2% meeropbrengst, af
hankelijk van de perceelsvorm.
Het niet meer aanwezig zijn van een keerpad kan echter voor de
volgende machinale bewerkingen bezwaarlijk zijn:
het spuiten van minerale olie om YN-virusbesmetting te ver
kleinen;
het machinaal looftrekken bij pootgoed;
het doodspuiten van het loof.
Beperkingen bij vliegtuigbespuitingen
Z oals elke methode heeft ook het spuiten met het vliegtuig
beperkingen. We noemen de volgende:
door de vorm en/of grootte en de belending van percelen
kunnen bespuitingen met een vliegtuig te veel bezwaren
opleveren;
dicht langs woonkernen gelegen percelen kunnen eveneens
beter niet met het vliegtuig worden gespoten, terwijl ook
hoogspanningsmasten zeer hinderlijke obstakels vormen;
bespuitingen waarbij de giftigheid van het middel erg groot
is of waar het spuitmiddel met veel vloeistof moet worden
toegediend of het middel schade aan buurtgewassen kan
doen, kunnen niet met vliegtuigen worden uitgevoerd;
sommige middelen kunnen in een te sterke koncentratie (30
tot 40 1 water per ha) gewasbeschadiging veroorzaken;
te hoge windsnelheid (bijv. 5 m/s) en of lage luchtvoch
tigheid kunnen ook als beperkende faktoren voor vliegtuig
bespuitingen gelden.
Laatstgenoemde beperkende faktoren kunnen in het algemeen
in voldoende mate worden opgeheven door:
's morgens vroeg met de bespuitingen te beginnen, bijv. om
04.30 uur, waarbij dan gespoten wordt tot omstreeks 10.00
uur, waarna een "rustpauze" wordt ingelast tot ca. 15.00 a
16.00 uur om vervolgens het werk te hervatten tot ca. 21.00
uur;
bekorting van de vultijd via betere vulapparatuur, zodat de
stoptijd tot een minimum wordt beperkt (verbeterde men-
gunits);
opvoering van de vluchtkapaciteit door gebruik te maken
van vliegtuigen met groter motorvermogen c.q. laadvermo
gen.
Het moderne spuitvliegtuig maakt een spuitbreedte van 15 tot
25 m mogelijk. Meestal kan per vlucht een oppervlakte van ca.
30 ha worden bespoten. In een goed ingedeelde werkdag van ca.
8 a 9 uur is men zo in staat ca. 250 ha te spuiten.
De vakbekwaamheid en accuratesse van de piloot is van door
slaggevende betekenis voor de kwaliteit van het geleverde werk.
Een vliegbedrijf moet er op attent zijn dat zowel vliegtuig als
apparatuur in optimale staat verkeren en tevens gelet wordt op
een korrekte en konstante vliegsnelheid en vlieghoogte tijdens
de bespuiting van het gewas.
Het spreekt voor zichzelf dat de vliegbanen boven het perceel
nauwkeurig met vlaggen moeten zijn aangegeven, die goed
zichtbaar zijn voor de piloot. Deze richt de vleugeltop van het
toestel op de vlaggen. Indien hij dit korrekt uitvoert blijven
zeker geen onbehandelde stroken over. Gezien de toename van
de vliegtuigbespuitingen kan het gewenst zijn dat de kwaliteit
van de bespuitingen van vliegtuig en spuitmachine nader wor
den vergeleken.
De ontwikkelingen in de tarieven van vliegtuigbespuitingen
In 1977 varieerden de tarieven voor bespuitingen van 25,—
tot 33,— per ha, exkl. spuitmiddel. De moderne technische
ontwikkelingen en de sterk verbeterde werkorganisatie hebben
het in de loop der jaren mogelijk gemaakt dat de berekende
tarieven in een periode van zes jaar (1972-1978) met slechts 10%
zijn toegenomen.
Gelet op deze ontwikkelingen is het belangrijk dat vliegtuigbe
spuitingen in ruime mate konkurrerend zijn in vergelijking met
bespuitingen door derden met zgn. landmachines. Mede gelet
op andere voordelen van vliegtuigbespuitingen, zoals het niet
meer voorkomen van spuitsporen, gewasbeschadiging, verlies
aan oppervlakte door keerpaden e.d., mag worden veronder
steld dat bespuitingen met toepassing van het vliegtuig de ko
mendejaren een grotere vlucht zullen nrmen.
7
