Boeren in de Veenkoloniën
G ewaardeerde samenwerking? Samenwer
king geeft toch ook wel problemen? zo luidt
dan natuurlijk prompt de vraag. Smit: "Wij
exploiteren beiden onze eigen bedrijven, maar
we hebben de machines samen gekocht en ook
gezamenlijk in eigendom. Alle kosten van
aanschaf en onderhoud worden per ha omge
slagen en dat is dan meteen onze afrekening.
Daarnaast werken we uiteraard wel bij elkaar
op de bedrijven. De gewerkte manuren worden
wel op geld gezet en naderhand afgerekend.
Wij zijn er beiden van overtuigd, dat we van
deze samenwerking beter worden en dus is het
goed. Samenwerking gaat in veel gevallen ka
pot als men gaat uitrekenen of de één er soms
nog iets meer beter van wordt dan de ander.
Dat is mis.
D e fabrieksaardappelen noemt men vaak de
kurk waarop de veenkoloniën drijven. Is dat
D e fabrieksaardappelenteler kon tot voor
kort kiezen of hij zijn aardappelen aan de
K.S H. of aan Xvebe ging leveren. Nu K.S.H.
verdwenen is, kan dat niet meer. Wat vindt U
daarvan? Smit: "Ja, dat is een beetje moeilijk.
Ik ben voorzitter van ons distrikt van de Avebe.
Ik kan wel zeggen dat ik de onderlinge kon-
kurrentie tussen die twee niet zo hoog aansloeg.
De uitbetalingsprijs was al jaren precies gelijk.
Sommige telers zien het wegvallen van die
konkurrentie wel als een gemis. Ik heb echter
alle vertrouwen in Avebe, de organisatie draait
erg efficiënt. Ik moet echter wel toegeven, dat
de teler het gebeuren bij Avebe niet meer kan
overzien. De kans bestaat datje dan gaat vallen
over de dikte van het tapijt in een bestuurska
mer, maar dat heeft natuurlijk op de aardap
pelprijs geen enkele invloed.
Samenwerking goud waard
Aardappel is de kurk
Edzko Smit, Ommelanderwijk
Telefonische
waarschuwingsdienst
Twee vliegen in één klap
I
Waarheid
Avebe en risiko
Zigeuners
D
O,
nder de rook van Veendam ligt Ommelanderwijk, midden in de Oude Veenkoloniën.
Daar woont Edzko Smit, een veenkoloniale boer. Precies 100 jaar geleden trok zijn
overgrootvader "het veen in" en begon een boerderij van 28 ha. Edzko Smit haalde zijn
vrouw Trijnie Roelofs uit Finsterwolde, van de klei. Wat vindt en voelt een veenkoloniale
boer van 37 jaar? Wij vroegen het voor U en schreven het op.
Natuurlijk moet U eerst even weten wat er precies op dit bedrijf gebeurt. Het is nu 50 ha
groot, bovendien wordt er op dit moment nog 15 ha extra gepacht van de gemeente, maar
dat is tijdelijk. Het is allemaal akkerbouw, dus de helft fabrieksaardappelen, veel graan en
wat suikerbieten. Ook lopen er nog een paard en een pony. Die zijn vooral voor de drie
kinderen, "maar", zégt Smit, "ik vind het zelf ook erg leuk. Je kunt de paarden bij ons
beschouwen als de spoortrein bij veel andere gezinnen. Hij is voor de kinderen, maar pa
speelt er mee".
Smit doet het werk op dit bedrijf alleen, maar heeft een zeer gewaardeerde samenwerking
met zijn buurman.
We hebben uiteraard ook overwogen of we de
beide bedrijven; niet in één pot zouden moeten
gooien en alles voor gemeenschappelijke reke
ning gaan exploiteren. Daar schrikken we toch
wel wat voor terug. Het extra voordeel dat je
binnen haalt, is niet zo groot, maar de kans op
problemen neemt wel toe. Dat een goede sa
menwerking goud waard kan zijn is mij geble
ken in 1975. Door een ongeval met een pony
ben ik toen van mei tot maart uit de roulatie
geweest. Toen is gebleken wat het voor het
bedrijf en het gezin waard is, als een goede
kollega bereid en in staat is dat op te vangen".
zo?
Smit: "Ja, dat is wel zo. De helft van het bedrijf
wordt beteeld met aardappelen en die moeten
het geld opleveren. De granen zijn er mooi bij,
maar daar kan het bedrijf niet op draaien. Met
de suikerbieten is dat wel wat beter, maar daar
kunnen we niet zoveel van hébben, omdat de
chemische onkruidbestrijding op onze grond
niet helemaal betrouwbaar is.
Op onze bedrijven bepalen de opbrengsten
trouwens het inkomen van de boer. De prijzen
worden allemaal door de Brusselse politiek
vastgesteld en dus zijn ze konstant te laag. Dit
betekent bovendien dat een lage opbrengst bij
ons nooit wordt goedgemaakt door een hogere
prijs zoals dat bij poot- of konsumptieaardap-
pelen nog wel eens het geval wil zijn.
Ik heb trouwens goede hoop, dat wij bij de
fabrieksaardappelen door betere rassen, ge
zonder pootgoed, en rationelere bedrijfsvoe
ring nog wel een opbrengstverhoging kunnen
bereiken.
Desondanks zullen we echter de kostenstijging
niet bij kunnen houden. Er is daarom grote
behoefte aan vergroting van de bedrijven. Er is
trouwens wel grond te koop en dat is een teken
dat het slecht gaat, dat er veel mensen zijn die
het niet meer zien zitten. De grondprijs zat bij
ons op 40 duizend, met uitschieters naar 45,
maar nu zakt hij naar de 35.000 gulden per ha.
nale oogst. Dat was wat. Alle europese prei
prominenten heb ik. op het land gehad om dat
te zien. Toch is het niks geworden en het zal
ook niks worden zolang elders mensen in hun
vrije tijd bereid zijn voor een lage prijs met de
hand te rooien. Die krijgen uiteraard een bete
re kwaliteit. Sindsdien volg ik de ontwikkeling
op dit terrein nog wel, maar ik heb voorlopig de
Smit voor zijn boerderi j in Ommelanderwijk.
vollegrondsgroente vaarwel gezegd en mijn
bedrijf versterkt door er grond bij te kopen"
/Lj o net zijn we wat vlot over de granen heen
gelopen. Volgt U de nieuwe ontwikkelingen bij
die teelt?
Smit: "Jazeker. Voor de wintertarwe is er zelfs
door de COBO (Coöperatieve aan- en ver
koopvereniging) een heel telefonisch waar
schuwingssysteem opgebouwd. De COBO
waarschuwt een kontaktpersoon bij onze land-
bouwvereniging dat er bijvoorbeeld op luizen
moet worden gelet. Die belt dan alle leden even
op en iedereen is gewaarschuwd. In het begin
ging dat soms mis, omdat iedereen na zo'n te
lefoontje direkt met de spuit het veld inreed.
Dat is nu niet meer zo, nu gaat de boer eerst
kijken of er bij hem ook luizen zijn.
Bovendien spreken wij in de vergaderingen van
onze landbouwvereniging uitvoerig over bij
voorbeeld zaaidatum, rijenafstand, zaaizaad-
hoeveelheid, meeldauwbestrijding en derge
lijke. Dat werkt wel goed".
n berichten uit de veenkoloniën duiktlteeds
het woord mengwoelen op. Je krijgt de indruk
dat dit bijna een toverwoord is voor deze
grond. Is dat zo?
Smit: "Mengwoelen is voor onze grond inder
daad een goede zaak. Ze zijn nu op mijn bedrijf
ook bezig. Wij hebben met onze grond vaak
twee problemen. Dat is in de eerste plaats een
zeer harde ondoorlatende oerlaag op ongeveer
een meter diepte. Daar wil het water niet door,
zodat je op die grond in natte perioden gauw in
moeilijkheden zit. Er is dan te weinig draag-
Vanuit de achterste van de twee caterpillars worden ploegdiepte en risterstand voortdurend bijge-
regeld op grond van de gegevens van het bodemonderzoek.
kracht. Ons tweede probleem is een laag zure
zL/elf heb ik mijn bedrijf enige jaren geleden
ook vergroot van 28 naar 50 ha. Eerst heb ik
toen nog geprobeerd om het in de volle
grondsgroente te zoeken. Het wil hier wel
groeien, en wij hebben het voordeel, dat we
ook in een natte periode, vrijwel altijd op het
land kunnen wezen. Ik begon met 30 are prei,
met de hand te rooien. Daar was echter geen
doorkomen aan en toen hebben we met een
konstruktiebedrijf in de buurt een oude rooi-
machine voor rozenonderstammen omge
bouwd tot preirooier. Dat ging goed. Het vol
gende jaar kontrakteerde ik 1 ha prei, machi-
grond, die vaak net onder de bouwvoor zit. De
wortels willen door dié hoge zuurgraad daar
niet in en blijven in de bouwvoor. Het gewas
leidt daar uiteraard onder. Door mengwoelen
vangen we nu twee vliegen in één klap. Die
oerlaag, die op zichzelf wel uit goede grond
bestaat, wordt gebroken en gemengd met de
rest. Tegelijkertijd wordt de zure laag ook ge
mengd. Met een moderne mengwoeler, waarbij
tijdens de rit het rister steeds hydraulisch kan
worden bijgesteld, lukt dit goed en blijft ook de
bouwvoor behouden. Als er dan ook nog eens
vier ton kalkmergel op komt gaat het opbren-
vrij veel nieuwe plattelanders bij ons komen
wonen. Zij zijn bijvoorbeeld beeldhouwer, ar-
chitekt, fotograaf, arts, kunstenaar en derge
lijke. Voor het dorp maakt het een groot ver
schil of zij hier geisoleerd willen wonen, of juist
mee willen doen in het dorp. In ieder geval
hebben die nieuwe plattelanders invloed op
onze dorpssamenleving.
Daaroverheen was men dan nog eens van plan
om een grote groep zigeuners hier te huisvesten
en dat is natuurlijk onmogelijk. Ik vindt dat een
samenleving ten hoogste zo'n 3% vreemdelin
gen op kan vangen. Daarom is elk dorp bij
voorbeeld ongeschikt om zulke grote groepen
op te nemen. Gelukkig hebben wij de autori
teiten kunnen overtuigen, maar het heeft wel
moeite gekost. Voor ons dorp is het echter een
behoud".
Smit kontroleert de kwaliteit van de kalkmergel
voor het gemengwoelde perceel.
gend vermogen van de grond flink omhoog.
Mengwoelen, dat rond 1.000,— per ha kost,
gebeurt dan ook op grote schaal".
Ook in de toekomst van het aardappelmeel heb
ik wel vertrouwen. De overheid heeft een zeer
groot aandeel in het risikodragend kapitaal.
Dat is natuurlijk een flinke ruggesteun. Tege
lijkertijd wordt geprobe( rd om de aansprake
lijkheid van de leden te"verminderen. Vooral
de eventuele financiële eisen van de werkne
mers in moeilijke tijden zijn aanleiding voor
diskussie onder de telers. Naar mijn gevoel
moet een vermindering voor de aansprakelijk
heid wel mogelijk zijn".
O mmelanderwijk is de laatste tijd ook nog al
in het nieuws geweest als vestigingsplaats voor
de zigeuners. Hoe zat dat precies?
Smit: "Praat me er niet van. Ik ben voorzitter
van dorpsbelangen en met elkaar moeten we
dus waken over de leefbaarheid van ons dorp.
Er wonen met elkaar zo'n 1.300 mensen. Het
aandeel van de landbouw is uiteraard nogal
teruggelopen, maar we hadden nog wel een
redelijke industriële bevolking. Er zijn echter
at betekent trouwens niet dat andersden
kenden niet geduld zouden worden. Zeker niet.
Ik vind het niet goed om je helemaal alleen tot
je eigen boerenbedrijf te beperken. Wij moeten
allemaal meedoen in de samenleving. Daarbij
zijn kontakten met andersdenkenden erg
waardevol. Persoonlijk stel ik die ook erg op
prijs.
Het is immers een grondbeginsel van de de-
mokratie dat je open moet staan voor eikaars
mening en die mening moet respekteren.
Met name dat open staan voor eikaars mening
gebeurt naar mijn mening te weinig.
Ik ben trouwens toch een man van het kom-
promis. Meningsverschillen wil ik niet op basis
van macht uitvechten, maar ik wil gezamenlijk
naar het kompromis dat zo dicht mogelijk bij
de waarheid ligt. Ik vind datje de waarheid niet
kunt ontvluchten, ook niet met macht. Tegen
die achtergrond heb ik wel eens de indruk dat
de standsorganisaties soms te gauw bezwijken
voor macht. Weloverwogen en redelijke argu
menten mag je echter best volhouden' ook al
heb je niet de macht om gelijk te krijgen". Zo
rondde Smit zijn betoog af.
"Door die laatste twee onderwerpen past het
misschien ook wat beter in de sfeer van een
kerstnummer", overwoog hij bij het afscheid
nemen. H. de K.
De ploeg kan wel een diepte van ^50 m halen. De
hydraulische cilinder regelt de stand van het ristei
13
