J
Nog op een rij
Elk dier herkenbaar
Groepskenmerken
Groepsindeling
Ministerie van Landbouw en Visserij
Vlugschrift voor de Landbouw nr. 284
25.000 exemplaren, mei 1978
Samengesteld door het Proefstation
voor de Rundveehouderij in samen
werking met enkele regionale konsu-
lentschappen
Verkrijgbaar bij het Proefstation voor
de Rundveehouderij, Runderweg 6 te
Lelystad en bij de regionale konsu-
lentschappen.
We zetten nog even op een rij waarvoor een
goede herkenning van de dieren nodig is.
1. Krachtvoerverstrekking: op de grupstal, in
de melkstal en aan het voerhek bij aparte
giften per koe
2. Tochtigheidskontrole en inseminatie
3. Melkkontrole
4. Onderkennen van zieke dieren en dieren
met biest of afwijkende melk
5. Afzonderen van dieren bij droogzetten, af
kalven. groepsverandering bij indeling in
groepen, verkoop
6. Administratie, kontroleren van jongvee en
dergelijke.
Bordjes
Deze kunnen met krijt beschreven worden en
er zijn ook bordjes waar men plastik letters en
nummers op kan vastzetten en zo nodig ver
wisselen. Ze zijn goed bruikbaar bij vaststaan
de dieren op de grupstal, maar niet in de zomer
en ook niet op stallen met loslopende dieren.
Prijs: 1 tot 3 gulden per koe.
Wanneer de koeien met nummers herkenbaar
zijn. is ook één groot bord in de melkstal
bruikbaar om daarop de krachtvoergiften per
koe en eventuele andere gegevens te vermel
den.
Halsbanden
Plastik halsbanden met aan weerszijden en op
het opzetstuk een goed leesbaar nummer (bij
voorbeeld zwart op geel) geven een goede her
kenning. Een nadeel is dat ze nogal eens wor
den stukgetrokken aan uitstekende delen in de
stal. Dit probleem kan verminderd worden
door in zelfsluitende voerhekken zogenaamde
vulpijpjes aan te brengen.
Banden van nylon of leer gaan zelden verloren,
maar het is moeilijker daarop een goed_zicht-
baar nummer aan te brengen. Een gering, maar
toch aanwezig risiko bij deze banden is dat de
dieren zich eraan kunnen opgehangen als de
band ergens aan blijft haken. Een nadeel van
halsbanden in het algemeen is dat de nummers
erop in visgraatmelkstallen (krachtvoer geven)
meestal niet goed zichtbaar zijn. Prijs van
halsbanden: 5 tot 10 gulden per koe.
Vriesbranden of koudbranden
Met vloeibare stikstof of koolzuurijs -I- alcohcl
worden de pigmentcellen in de gemerkte huid
vernietigd. Daardoor gaat er op die plaats wit
haar groeien. De dieren moeten dus gemerkt
worden op een zwarte of rode plaats. Mits goed
aangebracht en zo nodig zo nu en dan bijge
schoren, blijft het nummer dan het gehele
leven van de koe goed zichtbaar. Afhankelijk
8
van de situatie (melkstal en dergelijke) kan het
nummer worden aangebracht op de achter,
kant of op de ribben. Vooral in verband met
het melken in doorloopmelkstallen is het
noodzakelijk het nummer aan beide zijden van
het dier aan te brengen. Kalveren kunnen nog
niet op deze manier worden gemerkt pmdat de
nummers door de groei teveel vervormen.
Vriesbranden of koudbranden vereist wel de
nodige vakbekwaamheid. Het wordt dan ook
vaak uitgevoerd door geroutineerde krachten
van bepaalde verenigingen zoals voor KI.
Boerenhulp en dergelijke. Ook zijn er enkele
partikuliere firma's die het doen. Prijs: 3 tot 10
gulden per koe.
Oornummers
Vooral bij kalveren en pinken kunnen grote en
flexibele plastik oorplaatjes met nummers goed
voldoen. Ze zijn goedkoop en gemakkelijk aan
te brengen. Te harde, weinig flexibele oor
plaatjes kunnen gemakkelijk aan bijvoorbeeld
prikkeldraad blijven haken en dan door uit
scheuren verloren gaan. Kosten: 1 tot 2 gulden
per dier.
x'
Enkelbanden
Plastik enkelbanden met nummers zijn op af
stand in een koppel vee meestal onzichtbaar.
Vaak zijn de nummer: ook onleesbaar door
aanklevende mest of modder. Een ander na
deel is dat de koeien ze nogal eens verliezen.
Kosten: 2 tot 3 gulden per koe.
Automatische koeherkenning
Voor individuele krachtvoerversterkking per
koe zijn er sinds kort zogenaamde geprogram
meerde krachtvoerautomaten op de markt. Bij
dit systeem heeft elke koe een klein zendertje
aan de halsband. Het doseerapparaat van de
krachtvoerbox in de stal wordt zodanig door
een eveneens op het bedrijf aanwezige kom-
puter bestuurd dat elke koe met een zendertje
automatisch de voor haar bestemde kracht-
voergift krijgt gedoseerd. Ze kan het kracht
voer in een aantal keren per dag opnemen. Op
de bedrijfszekerheid van het systeem'is tot nu
toe nog wel wat aan te merken geweest en het is
duur. Prijs (mede afhankelijk van het aantal
koeien): ca. 300 tot 600 gulden per koe. Voor
andere doeleinden behoren de koeien overi
gens bovendien een duidelijk zichtbaar num
mer te hebben.
Kleur aan de staart
Koeien die een gelijke hoeveelheid krachtvoer
moeten hebben kan men snel herkennen door
ze een plastik bandje (3 a 4 cm breed) met een
bepaalde kleur om de staart te plakken. Vooral
Nummers die met vriesbranden of koudbranden worden aangebracht zijn en blijven in de wei en op
stal goed zichtbaar als de koeien niet te vuil zijn.
bij krachtvoerdosering in melkstallen is dit een
goede, gemakkelijke en goedkope methode
Men kan het bijvoorbeeld als volgt toepassen.
- wit of geen bandje alleen lokbrok
- rood bandje 1 kg per keer 2 kg per dag
- geel bandje 2 kg per keer 4 kg per dag
- groen bandje 3 kg per keer 6 kg per daj
- zwart bandje 4 kg per keer 8 kg per
dag
Bij dit systeem moeten de dieren uiteraard ook
individueel herkenbaar zijn, bijvoorbeeld met
halsbandnummers of vriesbrandnummers.
Bij elke melkkontrole moet bekeken worden»
welke koeien, in verband met melkgift en kon-
ditie, een andere kleur band om de staart
moeten hebben. Het is overigens verstandig
dan alle bandjes even te kontroleren en zo no
dig te vernieuwen om risiko's van verloren
bandjes, verkleuring door aanklevende mest en
irritatie van de huid te voorkomen. Prijs: nog
geen gulden per koe.
Kleur aan de hals
Ook als men krachtvoer geeft in de voergoot
van bijvoorbeeld een voerligboxenstal, aan een
vastzethek of in een draaimelkstal, is het ge
makkelijk als men snel kan zien hoeveel
krachtvoer elke koe moet hebben. Voor dat
doel kan men de koeien een nylonkoord om de
hals doen en daaraan een gekleurd plastik
tot 60 gulden per koe. Ook hierbij dienen de
koeien overigens voor andere doeleinden te
vens individueel met nummers herkenbaar te
zijn.
Vetkrijt
Dieren met bijvoorbeeld afwijkende melk of
biest kan men snel en gemakkelijk met gek
leurd vetkrijt (voor korte tijd) een herken
ningsteken geven op de uier of elders op de
huid. Vrijwel geen kosten.
Met het oog op verschillen in voeding en ver
zorging kan men door het maken van (ver
plaatsbare) afscheidingen in de stal de dieren
indelen in groepen. De volgende kategorieën
kunnen daarvoor bijvoorbeeld in aanmerking
komen.
- Koeien met verschillend produktieniveau
- Droogstaande koeien
- Melkvaarzen
- Hoogdrachtige vaarzen
De mogelijkheden van groepsindeling hangen
nauw samen met de gebouwensituatie (stalty-
pe) en de grootte van de veestapel. Een goede
individuele herkenbaarheid van de dieren
(nummers) is daarbij in het algemeen wel
noodzakelijk, maar bij groepsindeling behoeft
Plastik oorplaatjes met nummers zijn vooral
voor kalveren en pinken goed bruikbaar.
plaatje hangen. Voor de verschillende kracht
voergiften kan men dezelfde kleuren nemen als
bij de staartbandjes zijn genoemd. Desgewenst
kan men op de plaatjes ook nog een nummer
schrijven, want ze moeten toch (ook) indivi
dueel herkenbaar zijn. Voor herkenning op wat
grotere afstand, bijvoorbeeld bij loslopende
koeien in een ligboxenstal, zijn dit soort plaat
jes aan een halskoord minder geschikt. Kosten:
2 tot 3 gulden per koe.
men daar dan voor de voeding niet dagelijks
gebruik van te maken. Het verwisselen van de
dieren van de ene naar de andere groep kan
soms wat moeilijkheden geven en het kost ook
wat extra werk. Als de stal er zich voor leent
kan het met betrekking tot de voeding een goed
bruikbaar systeem zijn. Wat de kosten betreft
moet men met enig extra hekwerk en soms met
extra drinkbakken rekening houden.
Een goede boer kent zijn koeien. Zo is het altijd geweest. Toch wordt dat op veel bedrijven
steeds moeilijker. Het aantal koeien per bedrijf is groter geworden en in ligboxenstal-
len lopen ze het hele jaar los. Maar er is meer. Niet alleen de boer, maar ook anderen
moeten de koeien snel kunnen herkennen. We denken aan eventuele medewerkers van
de boer, de bedrijfsverzorger, de inseminator en de dierenarts. Op grupstallen is er in de
winter in dit opzicht geen probleem Op een bordje boven elke koe kan voldoende
informatie worden gegevei^ In de weideperiode is dit echter geen oplossing. Met
geneeskundige behandelingen, inseminaties, melkkontrole en krachtvoergiften mogen
geen fouten worden gemaakt. Zowel op grupstal- als op loopstalbedrijven moet daarom
elke koe goed en snel herkenbaar zijn. Daarvoor bestaan verschillende mogelijkheden.
Nog een automaat
Heel eenvoudig is de zogenaamde snoeptrom-
mel. Dit is een niet geprogrammeerde bijvoe-
rautomaat. Hoogproduktieve koeien, dië aan
het voerhek (groepsvoedering) of in de melk
stal onvoldoende krachtvoer opnemen, kunnen
bij de snoeptrommel onbeperkt krachtvoer
vreten. De snoeptrommel werkt alleen bij
koeien die een soort sleutel aan de halsband
hebben. Het systeem is erg onnauwkeurig en
het kan tot voedingsstoornissen leiden. Prijs: 40
Het te kiezen systeem van koeherkenning is
vooral afhankelijk van de bedrijfsomstandig
heden, maar het heeft toch ook vaak te maken
met een bepaalde persoonlijke voorkeur van de
veehouder. Voor vrijwel alle middelen van
koeherkenning geldt, dat ze goed zichtbaar
moeten zijn en dat ze niet gauw verloren mo
gen gaan. Daarom moeten de stallen en de
ligplaatsen schoon zijn en zo weinig mogelijk
uitsteeksels hebben. Dit is overigens ook in
verband met de kans op verspreiding van in-
fektieziekten, de melkkwaliteit, verwondingen
van de dieren en de rust in de stallen van grote
betekenis.
Gekleurde plastik staartbandjes kunnen in de melkstal vrij gemakkelijk en snel worden vervangen,
als dat nodig is.
t
I
