Alternatieve landbouw
een boeiende bezigheid
E r wordt steeds meer gesproken en geschreven over alternatieve
landbouw, ofwel over de teelt van land- en tuinbouwgewassen zonder
gebruik van kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen. Voor die
toenemende belangstelling kunnen verschillende redenen worden
aangevoerd.
W at de omvang betreft stelt de alternatieve
landbouw nog zeer weinig voor. Maar wel is er
een diskussie op gang gebracht die een leven
dig karakter heeft.
A nderen die de alternatieve landbouw be
drijven, laten de maan en sterren buiten be
schouwing. Ze werken wel in principe alleen
met kompost en/of stalmest, en vermijden het
gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen.
Plantaardige bestrijdingsmiddelen als derris en
pyrethrum zijn haar we menen te weten wel
geoorloofd. Op sommige bedrijven is men nog
iets soepeler. Men streeft naar volledig biolo
gisch. maar in dringende gevallen spuit men
toch bijv. met een groeistofbevattend middel
tegen onkruid.
Etc «fc -SÉte- y?ÊBè|k:
S oms doet een en ander nogal naief aan. Zo
zijn de laatste tijd vrij veel boekjes verschenen
voor biologisch telen van groente in partiku-
liere tuinen. Afgezien van het feit dat zelfs een
boer meestal niet in zijn groentetuin spuit en
als de sla dan veel luis heeft maar bij de
groentehandelaar koopt, is het soms boeiend
om de recepten te lezen. Zo kunnen we bijv. in
de "Kleine Biologische Tuinencyclopedie" le
zen hoe we fruitbomen moeten behandelen
tegen ziekten en kwalen. Eerst de bomen 's
winters reinigen met een harde borstel en
krabber. Dan een soort boompap op de stam
smeren en in de kruinen van de bomen spuiten.
Reeds in februari met heermoesthee tegen
schimmelziekten spuiten.
A. v. Oosten
Levendige diskussie
Hongersnood
Kosmische invloeden
Veel alternatieve methoden
Boompap en heermoesthee
In de eerste plaats wordt er verband gelegd met gezondheid en milieu,
en daarmee raakt men een gevoelige snaar. In de tweede plaats is het
voor velen iets nieuws, en nieuws heeft aandacht. In de derde plaats
komt er soms enige mystiek aan te pas, en ook daar is menigeen ont
vankelijk voor.
Als het erom gaat, weegt het gezondheidsaspekt waarschijnlijk het
zwaarst. Gezondheid is de grootste schat, luidt een bekend gezegde.
Iedereen wil graag gezond zijn en blijven. Daar heeft men veel voor
over. Door te suggereren dat biologisch of biologisch dynamisch gek
weekt voedsel gezonder is dan de "normaal" door de boer geteelde
produkten schiet men dus wel in de roos.
Om die reden is het onjuist om smalend te doen over de biologisch-
dynamische landbouw. We hebben er zelfs volledig begrip voor, want
zelf geven we ook de voorkeur aan gezond eten. Wel is het de vraag of
het alternatief gekweekt werkelijk gezonder is.
Tot nu toe bleef het bij suggesties, en ontbreekt het aan bewijzen. Zelfs
aan aanwijzingen.
De goeie ouwe tijd van dorsen met de vlegel en de wastobbe doch van hard werken tegen een lage
beloning
Het kenmerkende daarbij is, dat het schijnbaar
erg moeilijk is om in deze diskussie een neu
traal en objektief standpunt in te nemen. Voor-
en tegenstanders van de alternatieve landbouw
hebben sterk de neiging te denken, te spreken
en te schrijven in termen van wit-zwart: Dus:
wie niet voor ons is. is tegen ons. Nogmaals, dat
geldt voor beide groeperingen. Men zit gewoon
op een andere golflengte, zoals bijv. aanhan
gers (belijders) van verschillende godsdiensten.
We hebben de moeite genomen om vele tien
tallen artikelen, verslagen e.d. over het onder
werp door te nemen, en geprobeerd er een
duidelijke lijn in te vinden. Dat is maar ten dele
gelukt. Misschien wel omdat we zelf ook niet in
staat zijn om voldoende objektief te zijn.
D e tegenstanders van de alternatieve land
bouw brengen o.a. het volgende naar voren:
a. In den beginne was-de aarde zeer dun be
volkt. en waren daardoor voedselproble
men onbekend. Naarmate de bevolking
toenam, moest de produktie worden opge
voerd. Nu telt onze planeet zoveel bewo
ners. dat het benodigde voedsel nog alleen
kan worden voortgebracht met een wel
overwogen gebruik van kunstmest en bes
trijdingsmiddelen. Alternatieve landbouw
zou een enorm voedseltekort teweegbren
gen. met alle gevolgen van dien.
Vroeger waren er vaak hongersnoden door
het optreden van ziekten en plagen in de
landbouw. In de Bijbel lezen we in Amos 4
al over rampen door brandkoren. honing
dauw en sprinkhanen-vraat. We mogen
aannemen dat er toen nog sprake was van
zuiver biologische landbouw, zonder DDT.
parathion en kunstmest. De eeuwen door
heeft zich dit alles herhaald, tot in de 18e
eeuw toe. Denk maar aan de ontvolking van
Ierland door de gevolgen van de aardap
pelziekte. Bestrijding van die ziekte was
toen nog onmogelijk, zodat zeer velen van
de honger omkwamen en anderen dit lot
slechts door emigratie konden ontgaan.
In de onderontw;kkelde gebieden, zoals in
grote delen van Afrika, waar men nu nog
zonder kunstmest en gewasbeschermings-
niddelen produceert (noodgedwongen bio
logisch) is juist daardoor het voedselgebrek
schrijnend. Daarom nemen bestrijdings
middelen en kunstmest bij hulpprogram
ma's terecht vaak een belangrijke plaats in.
Er is nooit een wezenlijk verschil aange
toond in de samenstelling of voedings
waarde tussen biologisch of biologisch-dy-
namisch geteelde produkten en de produk
ten die volgens de "conventionele" wijze
worden geteeld. (Het grapje dat onbespoten
appels met wormen in meer vet bevatten
laten we hierbij buiten beschouwing). Hoe
dan ook: dat biologisch dynamische pro
dukten beter zijn voor de gezondheid is dus
een gevoelsmatige kwestie. Met evenveel
recht kan worden beweerd dat juist onbes
poten gewassen nadeliger kunnen zijn voor
ons welzijn. Het is namelijk zo, dat op on
bespoten gewassen bepaalde schimmels
kunnen gedijen, die schadelijk zijn voor de
gezondheid en waarschijnlijk kankerbevor-
derend zijn. Daar heeft onlangs prof. dr. ir.
J. Dekker van de Landbouwhogeschool te
Wageningen nog op gewezen!
D e voorstanders van de alternatieve land
bouw vórmen geen homogene groep.
12
Het zuiverst in de leer. voor zover we dat als
buitenstaander kunnen beoordelen, zijn de
volgelingen van Steiner, die de biologische dy
namische methode propageren.
We nemen hieronder de definitie over van de
heer Outman. die te Drempt een biologisch
dynamisch bedrijf exploiteert en vooral de na
druk legt op het verschil tussen biologisch en
biologisch dynamisch. "Biologisch dynami
sche landbouwmethode: deze land- en tuin-
bouwmethode is ontwikkeld door dr. Rudolf
Steiner en beschreven in de "Landbouwkur-
sus" en naderhand in een aantal richtlijnen
vastgelegd. Deze methode streeft naar het ge
zond maken van grond, gewas en vee en naar
herstel en behoud van de vruchtbaarheid der
aarde. Ook landschap en milieu krijgen hierbij
aandacht. Er wordt gewerkt met natuurlijke
meststoffen en levenbevorderende kruiden
preparaten. met inachtname van natuurlijke
ritmen en kosmische invloeden. Het gebruik
van chemisch-synthetische meststoffen en bes
trijdingsmiddelen is daarbij niet toegestaan.
Alleen dan is het mogelijk dat de plant tot
volwaardig voedsel wordt voor mens en dier."
Verder hecht de heer Outman veel waarde aan
windschermen, in verband met het*aantrekken
van insektenetende vogels zijn de zaaitijden
van essentieel belang. Daarbij gaat het om de
maan die zich in 28 dagen langs de tekens van
de dierenriem beweegt. Bij het zaaien, wieden
en oogsten moet men rekening houden met de
stand van de maan ten opzichte van drie ster
renbeelden. Je krijgt bv. mooiere radijs als je
die op een "worteldag" zaait en die "wortel
dag" wordt dus bepaald door de stand van de
maan met die drie bepaalde sterrenbeelden.
De heer Outman licht nog toe: "Je kunt op
andere dagen met allerlei kunst- en vliegwerk
ook wel een behoorlijke radijs kweken, maar
de b.d. methodewil de planten niet opjutten."
Als voor ons niet al te duidelijk bewijs voert
deze biologisch dynamische teler nog aan dat
Milieuvriendelijk, maar toch niet ideaal....
een vrouw in Duitsland al jaren zaait en oogst
volgens dat maan-sterren-recept en dat ze
daarbij succes boekt.
Er is dus enige variatie bij de alternatieve
landbouw. De kommissie Onderzoek Biologi
sche Landbouwmethoden behandelde in een
398 pagina's tellend rapport zelfs 8 methoden
A.N.O.G., biologisch-dynamische landbouw,
veganistische landbouw. Mazdaznan, en de
systemen van Howard-Balfour en Lemaire
Bouchet. Niet alle methoden worden overigens
in ons land toegepast.
Enkele argumenten van de voorstanders van
alternatieve landbouw zijn:
a. Het ongebreidelde gebruik van kunstmest is
op langere termijn schadelijk voor de grond
en de daarin levende organismen. Tevens is
kunstmest nadelig voor hetmilieu.
b. Het residu van de chemische bestrijdings
middelen kan nadelig zijn voor de gezond
heid van mens en dier.
De ervaringen met het middel DDT hebben
aangetoond welke gevaren er dreigen. Er
komen steeds nieuwe middelen en wie ga
randeert dat later niet zal blijken dat som
mige kankerverwekkend zijn. gevaar ople-
wm mm
De Conference peer is zeer weinig vatbaar voor
schurft
veren voor het nageslacht door kiembe-
schadiging, enz.?
c. Het steeds maar opvoeren van de produktie
leidt tot overschotten met gevolg doordraai
en vernietiging van groenten en fruit, tot
boterbergen en soortgelijke uitwassen.
d. Het is ook in ander opzicht geen bezwaar
dat door alternatieve landbouwmethoden
de produktie zou dalen, want in West-Eu
ropa eten de meeste mensen teveel, tot
schade voor hun gezondheid.
Er wordt veel voedsel verspild en door
minder vlees te eten zou ook veel kunnen
worden bespaard omdat er veel kilo's vee
voer nodig zijn voor omzetting tot één kilo
vlees.
Hoe kom je aan die boompap en heermoest
hee? Vrij eenvoudig. De boompap maken we
door 2 emmers klei een nacht te laten weken.
Ondertussen koken we 250 gram heermoes
kruid gedurende 20 minuten in 10 liter water.
Als het spul
is afgekoeld mengen we het met 2 emmers
koemest, zonder stro, dus puur poep. Vervol
gens roeren we de geweekte klei er doorheen en
maken het geheel af met 1 emmer kiezelgoer.
Het geheel moet goed uitsmeerbaar zijn. Om te
spuiten hebben we een dunner mengsel nodig.
