Opfokkosten per afgeleverde jonge hen
kunnen sterk variëren
O
Regenwormen verteren varkensmest
tot eetbaar eiwit
I n het hierna volgend rekenvoorbeeld zullen we een aantal
aspekten konstant houden en sommige aspekten laten variëren.
We menen dit te kunnen doen omdat het in de praktijk ook vaak
zo toegaat.
H et begon met een onderzoeksprojekt op de universiteit van
Georgia, waar tnen zich boog over het probleem hoe men ge
woon vast vuilnis zonder al te veel kosten in volume kon doen
afnemen. De grote vraag daarbij was, kunnen we gebruik ma
ken van regenwormen? Dit bleek te kunnen en de perspektieven
voor de boer waren daarbij eveneens erg gunstig. In het onder-
zoekingsprojekt had men ook het verwerken van koemest be
trokken.
D e wormen toonden zich ware meesters in hun werk. Ze
presteerden het om in een dag of drie vier de laag van acht
centimeter koemest geheel te verteren. Zodoende moest men
twee maal per week een nieuwe laag mest aanbrengen om de
toplaag op peil te houden. Tegelijkertijd vermenigvuldigden de
wormen zich zeer snel. Na ongeveer 45 dagen moest men wor
men uit de dozen halen, en dit werd regelmatig herhaald, anders
zou de doos te vol met wormen zijn gekomen.
H oe meer dieren er in de agrarische sektor worden gehouden, hoe meer we met het probleem van de mest te maken
zullen krijgen. Overal ter wereld wordt er ijverig gezocht naar het oplossen van die mestoverschotten. In Canada is een
experiment aan de gang waarbij het mest probleem wordt aangepakt met de hulp van gewone regenwormen.
ing. W.J.M. de Graaf
Consulentschap voor de Varkens-
en de Pluimveehouderij voor
Noord-Brabant en Zeeland, Tilburg.
ver het opfokken van jonge hennen wordt de laatste tijd veel gediskussieerd. De reden hiervan is dat er nogal wat
verwarring is over punten zoals de prijs per jonge hen, de leeftijd van de afgeleverde hen, op welke leeftijd ontbekken,
hoeveel dieren kan een man verzorgen, welk huisvestingssysteem verdient de voorkeur etc.
Naast deze punten bestaat bij ons de indruk dat opfokkers soms van mening zijn dat ze als relatief kleine groep niet
voldoende aan hun trekken kunnen komen. Ze voelen zich als groep te klein om voldoende kracht bij te zetten aan hun
eisen.
Daarom is het gelukkig dat in N'O.P. verband laatst een "opfokkersavond" werd georganiseerd en er door deze
organisatie aan het einde van dit winterseizoen nog een wordt georganiseerd.
Om een stukje van de verwarring op te heffen zullen wij ons in dit artikel bezig houden met enkele belangrijke
kostenposten.
Konstante kosten per opgefokte hen van 18 weken
We gaan er vanuit dat tijdens de opfok 6% uitvalt en dat de hen
wordt afgeleverd op een leeftijd van 18 weken. De aspekten die
we laten variëren hebben betrekking op het huisvestingssys
teem, de bezettingsdichtheid en het aantal dieren per man
kracht. Wanneer men het aantal dieren per mankracht varieert
heeft dat weer konsequenties op de arbeidskosten per dier. De
aspekten die we konstant houden treft u aan in tabel I. Zoals uit
deze tabel blijkt zijn deze konstante kosten per opgefokte hen
van 18 weken 6,48.
Tabel I. Kosten per afgeleverde hen van 18 w. en een uitval van
6%
aankoop kuiken inkl. Marekenting
1,86
2 kg voer a 61/100 kg 4 kg voer
a 59/100 kg
3,58
gezondheidszorg, ontbekken, transport,
laden, loon P.D. enting
0,475
elektra, water, verwarming
0,37
algemene kosten
0,08
rente kosten
0,115
Totaal
6,48.
Invloed van verschillende huisvestingssystemen
Z oals we in de praktijk kunnen waarnemen worden de hennen
opgefokt op rooster, op flatdeck, op trap batterijen en op 3 etage
batterijen. Met al deze systemen is het mogelijk de jonge hennen
goed op te fokken. Wanneer we voor al deze systemen hokken
bouwen dan is het te verwachten dat de investeringskosten ver
schillend zullen zijn en dat er ook een variatie in de bezettings
dichtheid zal zijn. Deze verschillen treft U aan in tabel II. Uit
deze tabel kunnen we afleiden dat de totale investeringskosten
per hen variëren van 22,— tot 13,99. Ongetwijfeld zal dit
zijn uitwerking hebben op de jaarlijkse huisvestingskosten per
hen.
Voor het vaststellen van de jaarlijkse huisvestingskosten hebben
we voor het hok gerekend een gemiddelde rente van 4 Vi
afschrijving 5% en onderhoud 1 Vi%. Voor de inventaris hebben
we gerekend rente 4 xh%afschrijving 10% en onderhoud 3%.
Hiervan uitgaande komen we op jaarlijkse huisvestingskosten
zoals die zijn weergegeven in tabel III. Uit deze tabel blijkt dat
Verteermachine
Er bestond niet veel literatuur over het leefgedrag van de wor
men. Wat wel bekend was bleek hieruit te bestaan dat wormen
een soort alles eters zijn. Een vorm van levende verteermachi
nes, die kruipend onder de grond, hun uitwerpselen als een zeer
vruchtbare vorm van plantenvoedsel achter laten'
De onderzoekers plaatsten een paar dozen op een beschaduwd
plekje. Daar in deden ze een 8 cm dikke laag met watten, daarop
plaatste men een laagje wormen, daaroverheen kwam dan on
alleen al uit de huisvestingskosten een prijsverschil per afgele
verde hen kan voorkomen van 1,13 - 0,82 0,31 Deze
prijsverschillen per afgeleverde hen worden nog groter wanneer
we daarbij gaan betrekken het aantal dieren wat per volwaar
dige arbeidskracht kan worden gehouden, in relatie tot het ar
beidsloon.
Het aantal dieren per volwaardige arbeidskracht en het toegere
kende arbeidsloon
O m precies te zeggen hoeveel dieren een volwaardige ar
beidskracht bij verschillende opfoksystemen kan houden, is niet
exakt te berekenen. Praktijkwaarnemingen brengen ons echter
in de richting van volgende aantallen:
roosterbedrijf 30.000 st.
flatdeck/2-traps batterijen 40.000 st.
3-etage batterijen 60.000 st.
Het arbeidsloon voor een volwaardige arbeidskracht, die tevens
ondernemer is, bedraagt voor het jaar 1978 45.200,— In dit
bedrag is opgenomen een ondernemersbeloning van 20% en
verder nog wat posten die verband houden met het ondernemer
zijn.
geveer acht centimeter koemest. Er werd wat kalk toegevoegd
om de zuurgraad (Ph) op ongeveer 8 k 7 te houden.
1000 gram mest 500 gram wormen 250 gram eiwit
Tegelijkertijd werd ontdekt dat deze vorm van mestvertering
ook nog een paar andere zaken inhield. Zo bleek dat uit êén kilo
koeienmest in droge staat, een halve kilo wormen kon worden
geproduceerd. In die halve kilo wormen zit ongeveer de helft
eiwit. Toen de wormen werden gedroogd en dit aan een paar
De kostprijs van een hen hangt nauw samen met het huisves
tingssysteem van dit pluimvee.
Gaan we deze arbeidsvergoeding toepassen op het aantal dieren
wat per huisvestingssysteem kan worden gehouden, dan krijgt
men op grond hiervan kostprijsverschillen per afgeleverde hen
zoals die in tabel IV zijn weergegeven. Hieruit blijkt dat tussen
de hoogste en de laagste een prijsverschil kan ontstaan van
0,30 per afgeleverde hen. Voegen we hierbij het grootste
prijsverschil wat we in tabel III hebben gevonden dan komt men
op een prijsverschil per hen van 0,51
Kostprijzen per afgeleverde hen
O m nu de verschillen in kostprijs te kunnen vinden moeten we
de kosten uit tabel I samenvoegen met de huisvestingskosten uit
tabel III en de arbeidskosten uit tabel IV. We vinden dan de
volgende kostprijzen per ofgefokte hen van 18 weken:
roosterbedrijf 6,48 1,13 0,60 8,21
fl.deck/tr.bat 6,48 0,96 0,45 7,89
3-et. tr. batt. 6,48 0,82 0,30 7,60
Behalve de uitgewerkte varianten komen, er in de praktijk na
tuurlijk nog meer voor. We zijn echter van mening dat we hier
wel enkele belangrijke varianten de revue hebben laten passe
ren en hopen daarmee enig licht in de duisternis te hebben
gebracht.
kieskeurige katten werd voorgezet bleken die het nog heel graag
te lusten ook. Proeven met muizen die gevoed werden met een
gedroogde wormen dieet bleken er enorm van te groeien.
Het afvalprodukt ofwel het uitgescheiden r^ateriaal van de
wormen werd gebruikt als potgrond in een tuinderij en bleek
stukken beter te zijn dan het normaal gebruikte materiaal.
Tevens werd nog nagegaan of er wat handel zou kunnen zitten
in de verkoop van wormen aan de sportvissers die dit dan als aas
gebruiken. De wormen kunnen niet alleen heel goed koeienmest
verteren, maar ze kunnen eveneens varkensmest erg goed aan.
In de varkensstal
Een paar jaar geleden was er een boer in Kansas die een stal
bouwde waarbij de varkens ongeveer een meter boven de be
gane grond verbleven. Via een rooster viel de mest in de put
eronder. Tegelijkertijd stopte hij wat wormen in die mest, die
meteen ijverig aan het vreten en vermeerderen gingen, maar in
aantal toph te gering waren. Het eerste jaar werd aan de mest
geen enkele aandacht geschonken gedurende de herfst en de
winter, terwijl de varkens werden afgemest. De mest hoopte zich
op en bereikte een hoogte van ruim vijf en zestig centimeter. Als
aanvulling kocht de varkenshouder in het voorjaar 10.000 Hy
bride wormen via een visaaswinkel. Deze klasse wormen wer
den ook nog in de mest losgelaten. Toen duurde het niet lang of
de hoogte van de mest begon te dalen. Een jaar later bleek de
mest, waaraan nog maar steeds meer werd toegevoegd, toch te
zijn gedaald tot nog maar dertig centimeter. In een tweede hok
werden de hybride wormen onmiddellijk in de mest losgelaten.
Het was niet zo dat er toen helemaal geen mest meer zichtbaar
werd, maar toch is er nooit meer ingekomen dan vijf en twintig
centimeter.
Een interessant experiment, maar of het voor Nederland van
belang kan zijn is niet bekend. Daarvoor zou het een en ander
onder Nederlandse omstandigheden moeten worden uitgetest.
(Farm en Country, Ontario)
Tabel II. Investeringskosten en bezettingsdichtheid
huisvestings- inv. kost. hok inv. kost. invent. bezettings
systeem dichtheid
per m2 per afg. hen per m2 per afg. hen per m2
roosterhok 175 17,50 45 4,50 10
flatHprV
2 tr.batt. 200 ƒ11,11 ƒ115 ƒ6,40 18
3 et.tr.bat. 200 6,66 220 7,33 30
Tabel III. Jaarlijkse huisvestingskosten per afgeleverde hen
hokkost. (11%) invent.kost. (17 xh%) totaal
roosterhok ƒ0,81 ƒ0,32 ƒ1,13
fl.deck/2 tr.batt. ƒ0,51 ƒ0,45 ƒ0,96
3et.tr. batt. 0,31 0,51 ƒ0,82
Tabel IV. Arbeidskosten per afgeleverde hen in relatie tot het huisvestingssysteem
huisvestings- aantal hennen aantal afg. hennen arbeidsl. arbeidskosten
systeem per mankracht per jaar per jaar per afg'hen
roosterbedr. 30.000 75.000 45.200,- 0,60
fl.deck/2 tr. batt. 40.000 100.000 45.200,- 0,45
3-et. tr. batt. 60.000 150.000 45.200.- f 0,30
9
