D e violette Clematis Jackmannii is de be
Groei,
bloei en snoei
van de Clematis
T ot deze groep behoort de bekende klein-
bloemige Clematis montana, die omstreeks
begin mei bloeit. De met klokvormige violette
bloempjes getooide Clematis alpina en de gro
tere Clematis macropetala behoren eveneens
tot deze groep. Deze planten krijgen bloemen
aan de twijgen die het jaar daarvoor gegroeid
zijn. Dat is belangrijk om te onthouden want
zouden we zo'n plant in de winter snoeien, dan
verwijderen we daarmee de voorjaarsbloei.
D at or nu juist dit jaar zoveel beuken plotseling sterven komt
door een samenloop van omstandigheden. Om te beginnen zijn
veel beuken in ons land eigenlijk aan het eind van hun levens
periode.
M aar behalve de leeftijd van de bomen zijn er ook andere
oorzaken. In 1975 en 1976 heeft zich een combinatie van kli-
maatsomstandigheden voorgedaan die de dood van veel beuken
heeft versneld. Twee zeer droge en hete zomers, met in de w inter
van "75 op '76 weinig regenval om de geslonken vochtvoorraden
aan te vullen. Een aantal zware stormen waarbij vooral die van
januari "76 veel beuken heeft ontworteld en bij veel andere
bomen schade heeft aangericht aan het wortelstelsel. Daardoor
waren die wortels niet in staat om toen dat nodig was voldoende
water aan te voeren om het verdrogen van het blad te voorko
men. In mei '76 bovendien nog een strenge nachtvorst die vooral
van de onderste takken de nog jonge blaadjes heeft doen be
vriezen. De zaak werd nog verergerd doordat beuken er slecht
tegen kunnen als zij plotseling aan de zon worden blootgesteld
doordat een buurman wegvalt of geen blad meer heeft.
M aar we zijn er nog niet. Ook de mens heeft schuld. De
slechte conditie van veel bomen komt mede door ondeskundige
behandeling. Ze hadden daardoor onvoldoende weerstand. We
volstaan er mee een aantal van die ingrepen op te sommen die
een versnelde sterfte van bomen kunnen veroorzaken:
"Kan de Landbouw ook wat
doen?"
D e Clematis mogen we wel tot onze bekendste en geliefste klimplanten rekenen. De
grote verscheidenheid in soorten en hybriden biedt voor "elck wat wils". Snelle en
langzame groeiers, vroege en late bloeiers, klein- en grootbloemige vormen, wit - rose -
blauw - paars - karmijn - rood en geel bloeiende variëteiten vormen de clematisbron
waaruit iedere tuinliefhebber een voor hem bruikbare plant kan putten.
der worden neemt dit nog af. Een eenmaal verzwakte oudere
beuk ziet in de meeste gevallen weinig kans er weer bovenop te
komen. Verder heeft een beuk de eigenschap dat wanneer de
gezondheid achteruitgaat rotting kan optreden waardoor kwij
nende bomen soms onverwachts kunnen omvallen. Om risico's
te vermijden is het daarom aan te bevelen stervende bomen te
verwijderen, vooral langs de wegen, bij huizen en op andere
drukke punten.
Beuken hebben een dunne schors en zijn daardoor slecht be
stand tegen direct zonlicht op de stam. Sterke straling veroor
zaakt "zonnebrand", die tenslotte de dood van de boom tot
gevolg heeft.
Bij het weghalen van slechte exemplaren worden de bomen
ernaast blootgesteld aan de zon. We moeten er op bedacht zijn
dat dan de ene beuk na de andere kan sterven. Soms is het
mogelijk de overblijvende bomen te redden door ze wit te kal
ken of te omwikkelen of door het aanbrengen van een nieuwe
beplanting die te zijner tijd wat beschutting geeft. Het kan echter
ook voorkomen dat het beter is de gehele rij te rooien en tot een
volledige nieuwe inplant over te gaan.
Trouw blijven aan beuken
Er is geen enkele reden om op plaatsen waar goede beuken
hebben gestaan niet opnieuw tot herplanting van beuken over te
gaaii. Waren de gestorven beuken slecht ontwikkeld of is er
inmiddels op de plaats waar zij stonden zo veel asfalt neergelegd
dat een behoorlijke ontwikkeling niet meer mogelijk is dan zal
een andere plantplaats moeten worden gezocht. Staatsbosbe
heer dringt er op aan in elk geval te zoeken naar nieuwe moge
lijkheden om jonge beuken te planten, waarbij dan de grootste
zorg moet worden gegeven aan de wijze waarop dit wordt uit
gevoerd. Dit laatste wil zeggen dat goed plantmateriaal moet
worden gebruikt en dat flinke plantgaten moeten worden ge
graven. Willen wij het aantal oude beuken voor de toekomst in
stand houden dan moet iedere'gevelde beuk door een veelvoud
van jonge bomen worden vervangen, want uitval is er natuurlijk
altijd.
Veel nieuwe beuken planten
Het zou erg jammer zijn als uit de huidige beukensterfte de
conslusie werd getrokken dat er geen beuken meer moeten
worden aangeplant. Integendeel de beuk is één van de weinige
boomsoorten die zich in Nederland goed thuis voelt en hij kan
mits goed verzorgd en op de juiste wijze geplant een prachtige
bijdrage leveren aan de schoonheid van ons land.
Wij mogen de komende generaties dit genoegen niet ontzeggen,
aldus een persbericht van Staatsbosbeheer.
N iet iedereen heeft de gelegenheid om een beuk te planten.
Zo'n boom in een tuintje van een rijtjeshuis heeft weinig zin
want in de loop der jaren zal de beuk dan toch de woning en
het tuintje dusdanig overheersen dat er geen houden meer
aan is en de boom zal worden geveld.
Maar wij op onze land- en tuinbouwbedrijven hebben in veel
gevallen meer plaats om een flinke boom te planten. Mis
schien is er hier en daar nog wel een hoek waar best een
beuk zou kunnen staan. Het zou een positieve bijdrage zijn
aan het milieu als we op onze erven allemaal een jonge beuk
wegzetten. V Is misschien een aardig idee om daar dan
tevens een gedenkboom van te maken. Bijvoorbeeld een
boom die geplant wordt door vader, moeder, kleinkind of
iemand anders of ter gelegenheid van een bepaalde datum.
(Redaktie).
De botanische Clematissoorten hebben in veel
gevallen behalve bloemen ook nog prachtig zil
verachtig vruchtpluis. Hier afgebeeld Clematis
integrifolia
De middengroep
Een typisch voorbeeld van deze groep is de
bekende Clematis hybride Nelly Moser met
grote stervormige, rose gestreepte bloemen.
Andere bekende hybriden uit deze groep zijn
de witte Mad. Le Coultre en de diep purper-
blauwe The President. Bij deze groep gaan we
met het snoeien wat omzichtiger te werk. We
snoeien volgens het principe van de vervan-
gingssnoei. D.w.z. oude delen dunnen we re
gelmatig weg om ruimte te geven aan jongere
scheuten. Omdat ook deze planten bloeien aan
het voorjarig hout zijn we voorzichtig met
wintersnoei. Alleen te dichtgroeiende takken
snijden we weg. Na de bloei nemen we nog
eens de schaar ter hand en knippen dan de
uitgebloeide delen weg om ruimte te geven aan
de zich ontwikkelende bloemscheuten voor het
volgend jaar.
De laatbloeiers
Fraaie grootbloemige Clematis hybride "Miss
Batesman"
kendste representant van deze groep. Ze bloei
en wat later in de zomer, aan de scheuten die
vanaf het voorjaar gevormd zijn. Zonder ge
vaar voor bloemverlies kunnen we de planten
van deze groep in februari-maart flink in-
snoeien.
Door dat insnoeien wordt de plant tot
scheutgroei geprikkeld en wordt de basis ge
legd voor een rijke bloei. Laten we dit snoeien
na, dan ontstaan kale planten die alleen in de
toppen nog maar weinig bloeien. Regelmatig
snoeien leidt tot beter beklede planten en rij
kere bloei.
De oorspronkelijke, botanische Clematissoor
ten zoals Clematis vitalba. Cl. flammula. Cl.
tangutica e.d. ontwikkelen zich het fraaist als ze
lang en ongestoord kunnen uitgroeien. Wan
neer ze zich teveel ruimte gaan toeeigenen of
duidelijke verouderingsverschijnselen zicht
baar worden, plegen we ze ingrijpend te snoei
en door de oude delen te verwijderen.
E r zijn dit jaar in ons land duizenden oude beuken afgestorven door een samenloop van verschillende omstandigheden.
Uit een oogpunt van veiligheid kan het noodzakelijk zijn dat deze beuken worden geveld. Er moeten uit deze sterfte echter
geen verkeerde conclusies worden getrokken: De beuk is een boom die in ons land volledig op zijn plaats is. Staatsbos
beheer acht het dan ook gewenst dat waar mogelijk jonge beuken worden geplant om het verlies weer goed te maken.
De oude beuken in ons land hebben het te kwaad. In de loop van dit voorjaar zijn er duizenden niet eens meer in blad
gekomen. Andere hebben slechts weinig kleine blaadjes gevormd, en ook deze bomen zullen wellicht nog sterven. De
schade die door dit massale verlies aan tuinen, parken, lanen en bossen is aangebracht is enorm, maar niet onherstelbaar.
C.J. Nouse Bevoland B.V.
De meeste Clematissoorten moeten, als zoveel tuinplanten, ten behoeve van een rijke
bloei goed gesnoeid worden. Ook hier geldt: snoeien doet bloeien. De grote verschillen in
groeikracht en bloeitijd tussen de clematisvormen brengt met zich dat de snoei aan die
verschillen aangepast moet worden. Vroeg bloeiende soorten snoeien we bijvoorbeeld
anders dan laatbloeiende en snelgroeiende hybriden sterker dan langzaam groeiende. Om
de problematiek wat overzichtelijk te houden zullen we de clematis in drie groepen naar
bloeitijd verdelen en de voor iedere groep wenselijke snoeiwijze aangeven.
De vroegbloeiende groep
Deze clematisgroep behoeft maar weinig
snoei.. Pas als de plant te omvangrijk dreigt te
worden, als de bloei sterk verminderd en de
stengels te houtig en te kaal worden, zetten we
het mes erin. Dat doen we zodra de bloei is
beëindigd. Wees niet te voorzichtig. Snoei ge
rust alle delen terug tot op het oude takkenfra-
me. Hetzelfde jaar nog vormt de plant weer
nieuwe scheuten waaraan het volgend voor
jaar, talrijker dan voorheen, de bloemen ko
men.
Veel beuken waren hoogbejaard
Onder gunstige omstandigheden kan een beuk wel 200 a 300
jaar oud worden. Maar in ons klimaat en op onze meestal wat te
arme gronden vertoont een beuk. afhankelijk van zijn erfelijke
eigenschappen, de waterhuishouding en andere invloeden vaak
al sporen van veroudering als hij tussen de 100 en 150 jaar oud
is. Doordat onze voorouders in de 19e eeuw veel beuken hebben
geplant hebben wij in ons land veelvolwassen beuken die vaak
weinig weerstand hebben en vatbaar zijn voor allerlei invloe
den. Het zijn dan ook juist de oudere beuken die op het ogenblik
het loodje leggen.
Wind. droogte en nachtvorst
Behalve het feit dat er toch al zo veel oude beuken in Nederland
aanwezig waren heeft dus vooral deze combinatie van klimaat
factoren de plotselinge sterfte in de hand gewerkt.
Beter zorgen voor de bomen
- Grond verdichting door het vastrijden van de grond boven de
wortels.
Het aanbrengen van een verharding boven de wortels, b.v.
het vervangen van een zand of klinkerweg door asfalt of het
verbreden van een asfaltweg tot aan de voet van de bomen.
De beuk verfraait het land: zo moet het blijven.
Hierdoor krijgen de wortels niet voldoende zuurstof meer en
kan rotting optreden.
Het aanleggen van leidingen onder de weg of de berm of het
verbreden van het wegdek waardoor aan de voet van de stam
de wortels worden weggehakt.
- Tijdelijke veranderingen in de grondwaterspiegel, b.v. door
bronbemaling ten behoeve van een bouwwerk, en blijvende
verlaging van het grondwaterpeil waardoor de bomen het
grondwater niet meer bereiken kunnen. Dit laatste doet zich
overigens niet voor indien het grondwaterpeil zo diep staat
dat de boom van jongsaf aan gewend is geweest alleen te
leven van het regenwater.
Vellen van kwijnende bomen is noodzakelijk
Ecuken hebben enkele bijzondere eigenschappen. Ten eerste
hebben ze een gering herstellingsvermogen en naarmate ze ou-
5
