Teelt van bloemzaden in de vollegrond
O
E en toenemende belangstelling en toepassing van de
I n het laatste van de vorige eeuw breidde de teelt van bloem
zaden zich vooral in Nederland uit. De bakermat van deze teelt
ligt in West-Friesland. Men exporteerde deze artikelen over de
hele wereld en de vraag werd steeds groter. West-Friese Firma's
lieten later ook hun produkten telen in Zuid-West Nederland,
vanwege het daar gunstige klimaat. De teelt van bloemzaden
koncentreerde zich hoofdzakelijk op Goeree en aan de westkant
van Tholen. Groentezaadteelt komen we ook tegen op Walche
ren in West Zeeuwsch-Vlaanderen en Wrest Noord-Brabant.
Rond de oorlogsjaren was er sprake van een spektakulaire groei
van de teelt van tuinbouwzaden in Nederland en ook in dit
gebied. Hierna kwam een periode van inkrimping.
A anvankelijk was de teelt van bloemzaden een zeer arbeids
intensieve teelt. Het zaaien gebeurde met een kleine handzaai-
machine; de onkruidbestrijding met de hand. Het oogsten van
tal van gewassen gebeurde door de rijpe zaadballetjes te pluk
ken, b.v. viool, dahlia, chrysanthemum, madelieven, oost-indi-
sche kers. Ze werden dan in gaasbakken op een droge plaats te
drogen gezet of onder een afdak opgehangen in zakken of oude
nylonkousen. Andere gewassen werden op ruiters te drogen
gezet. Na het voordragen werd het gewas gedorsen, aanvanke
lijk met de hand en later met de kleine machine (hekel). Het
schonen en nadragen werd meestal door de afnemende zaad
firma verzorgd.
B. Bayense
CONSULENTSCHAP VOOR DE TUINBOUW "ZUID-WEST NEDERLAND" TE GOES
p tal van bedrijven in Zuid-West Nederland komt de teelt van tuinbouwzaden voor. We verstaan hieronder behalve
bloemzaden ook groentezaden en in mindere mate kruidenzaden. Bij de meitelling worden al deze teelten als "tuin
bouwzaden" op een hoop geveegd, dus kennen we de afzonderlijke oppervlaktes niet. In dit artikel willen we iets vertellen
van deze teelt, speciaal in Zuid-West Nederland, waar de helft van het landelijke areaal te vinden is.
Meer gaat men met grotere machines zaaien. Chemische on-
kruidbestrijding wordt bij vele gewassen toegepast, ofschoon er
nog vele vragen zijn op dit gebied. Het oogsten geschiedt veel
machinaal, waarna het gewas de laatste jaren steeds meer
kunstmatig gedroogd wordt. Bij vele gewassen gebeurt het dor
sen met de kombine.
Door deze ontwikkelingen gaan een aantal van deze gewassen
verdwijnen van het kleine bedrijf naar het grotere akkerbouw
bedrijf. Dit is al het geval met violen.
Sommige gewassen worden niet ter plaatse gezaaid, maar onder
glas en de planten worden later buiten uitgeplant, b.v. Dahlia,
Ageratum, Delphinium en Primula. Deze opkweek van plant-
materiaal wordt vaak uitbesteed aan tuinders in het gebied.
Slotwoord
teelt van bloemzaden zou mogelijk zijn als:
- de zaadfirma 's bereid zijn deze teelten in dit gebied
een meer blijvend karakter te geven;
- er door goede afspraken naar gestreefd wordt, dat
de teler zich wat minder afhankelijk kan opstellen;
- onderzoek en voorlichting meer aandacht aan deze
teelten zullen besteden;
- de telers bereid zijn studie van deze gewassen te
maken en gegevens met elkaar te willen uitwisse
len.
0
1. Betekenis
In de periode 1950-1960 gingen veel zaadfirma's ertoe over de
teelt onder te brengen in zuiderlijke landen i.v.m. klimatolo
gisch gunstiger omstandigheden en goedkopere arbeid.
Thans is er in beperkte mate een tendens aanwezig om een
gedeelte van de teelt weer naar Nederland te halen vanwege een
betere kontrole. Het kaderpersoneel uit Nederland schijnt min
der bereid te zijn in de betreffende gebieden te gaan werken.
Bovenstaande ontwikkeling kunnen we aflezen in onderstaande
tabel, die de gegevens weergeeft over Zeeland.
Teelt van violierenzaad in een kas op duiveland
Gemiddelde oppervlakte
per bedrijf
1.2 ha
1.4 ha
1.5 ha
1.6 ha
1.7 ha
Tabel 1.
Jaar
Aantal ha
Aantal bedrijven
1912
3
1940
419
1946
1812
1973
321
168
1974
405
292
1975
514
336
1976
543
337
1977
522
306
4. Knelpunten
Een voordeel van deze teelt is de lage vermogensbehoefte,
hetgeen in deze tijd zeer aanspreekt. De zaadfirma's zorgen voor
zaad of plantmateriaal en de afzet. In verhouding tot andere
gewassen is de behoefte aan meststoffen en gewasenbescher
mingsmiddelen niet groot. De arbeidsbehoefte wisselt sterk van
teelt tot teelt, maar vermindert door bovengeschetste ontwikke
lingen. Toch zijn er duidelijke knelpunten:
le Sterk wisselende vraag naar een aantal zaadprodukten; de
mogelijkheid van deze teelt in het buitenland blijft storend
werken.
2e Sterk wisselende uitkomsten: de klimatologische omstan
digheden blijven typisch Nederlands en zijn voor een aantal
gewassen niet altijd ideaal.
3e De teler is sterk afhankelijk van de zaadfirma's en weet vaak
de weg niet te vinden bij konflikten. Ofschoon er Algemene
Teeltvoorwaarden zijn als een modelkontrakt en er een
Proefstation voor Zaadkontrole achter de hand is, kent de
teler vaak de mogelijkheden niet.
4e Bij de zaadfirma's is er vaak een bepaalde kortzichtigheid
inzake hun aandeel in dit proces. Dit blijkt b.v. uit de matige
kwaliteit van het plantmateriaal dat beschikbaar wordt ge
steld en de organisatie bij afname, waardoor vaak kwali
teitsverlies in de hand wordt gewerkt.
5e De teelt is qua onderzoek, onderwijs en voorlichting altijd
verwaarloosd. De zaadfirma's hebben hier zelf wel wat aan
gedaan maar er ligt op dit terrein nog veel braak.
Op de voorgrond scheefbloem er achter margrieten
De nieuwe ontwikkelingen betreffende mechanisatie en chemi
sche onkruidbestrijding zijn ook aan de bloemzaadteelt niet
voorbij gegaan, al lopen die wel achter bij andere teeltrichtin
gen.
Het uitdoen van planten voor zaadteelt in een rolkas in St.
Maartensdijk
13
Proeftuin
voor
bloemzaden
van
Sluis en Groot
te Enkhuizen
In Zuid-Holland waren in 1976 336 bedrijven met de teelt van
tuinbouwzaden met een gezamenlijke oppervlakte van 419 ha.
Deze zaadteelt ligt hoofdzakelijk op het aangrenzende eiland
Goeree-Overflakkee.
Naar schatting bestaat ongeveer de helft van de oppervlakte
tuinbouwzaden uit bloemzaadteelt. De teelt geschiedt hoofdza
kelijk op kontrakt en is nog steeds overwegend in handen van
West-Friese zaadfirma's.
2. De gewassen
al van bloemgewassen kan men in dit gebied tegen komen.
Men ziet hektaren aan één stuk van het ene gewas (b.v. violen)
en kleine stukjes van andere gewassen. Er zijn veel éénjarige
gewassen, maar ook tweejarige en vaste planten. Er zijn gewas
sen die enkele tonnen zaad per hektare opbrengen (b.v. Oost
Indische kers), maar ook gewassen die maar 50 kg per ha op
brengen (b.v. madelieven). Gewassen met grote verschillen in
1000-korrelgewicht. Hier volgen de belangrijkste bloemgewas
sen, die in Zuid-West Nederland voorkomen:
nê-m tr musrnmu
Perceel violenzaad onder St. Annaland
Violen is een belangrijke teelt. Verder komen we regelmatig
aanzienlijke oppervlaktes Leeuwebekken, Vergeet-mij-niet,
Oost-Indische Kers, Scheefbloem en Phlox tegen. Bij de klei
nere gewassen is dat wisselend. Behalve de gewassen in boven
genoemde lijst treffen we nog tal van andere gewassen aan in
kleine oppervlaktes en (soms) in bepaalde jaren.
In enkele gevallen worden in dit gebied wat bloemzaden in een
kas geteeld. Zoals de gewassen: Violieren en Impatiens (Vlijtig
Liesje).
3. Ontwikkelingen
Tabel 2.
I.alijnse naam
Alyssum
Bellis pcrennis
Campanula medium
Cheiranthus maritimus
Cheiranthus eheiri
Dianthus barbatus
Dianthus carvophvllus
Godetia
Iberis
I.upinus polyphyllus
Nemesia
Nemophila
Phlox drummondii
Telersnaam
Sneeuwkleed
Madelieven
Klokjesbloem
Stranviolieren
Muurbloemen
Duizendschonen
Tuinanjers
Godetia
Scheefbloem
Lupine
Nemesia
Haagbloemen
Vlam bloem
Latijnse naam
Reseda odorata
Viola
Ageratum mexicanum
Antirrhinum
Aquilegia
Aubrietia
Centaurea cyanus
Chrysanthemum lenc.
Dahlia
Delphinium
Primula veris
Tropaeolum
Myosotis aipestris
T elersnaam
Reseda
Violen
Blauwe kogel
Leeuwebekken
Klokjes
Aubreitia
Korenbloemen
Margriet
Dahlia
Riddersporen
Sleutelbloem
O.I. Kers
Vergeet-mij-niet
