De oogst van prei vergt nog veel arbeid
B ij het gewas prei zijn de laatste jaren nogal wat nieuwe ontwikkelingen op gang gekomen. Vooral in het zuiden van ons
land is er een doorbraak naar het telen van prei met een langere witte schacht. Deze nieuwe teeltmethode komt pas goed
tot zijn recht wanneer men hierop met het planten en het oogsten inspeelt.
H et aantal arbeidsuren in de herfst en winterprei-teelt voor
consumptie varieert van 900 tot 1400 uren per ha. De oogst vergt
hierbij 70 80% van het totaal. Door het dieper planten van de
prei is het oogsten met de hand nog arbeidsintensiever gewor
den. Het aantal benodigde arbeidsuren bij de oogst wordt verder
sterk bepaald door het plantgetal per ha. Mede door het dieper
planten is het aantal planten per ha nog toegenomen, hetgeen
uiteraard meer uren vergt bij de oogst en het veilingklaarmaken.
D oor de diverse toepassingsmogelijkheden van "schudlich-
terk" zijn er nogal wat merken op de markt gekomen. Om prei
goed te lichten zijn er enkele eisen waaraan dit hulpmiddel
beslist moet voldoen.
-G oede diepteinstelling. Een goede diepteinstelling is be
langrijk omdat prei die boven de wortels wordt afgesneden
een afwijkende kwaliteit heeft.
M isschien zit er enige toekomstmuziek in een lopende band
systeem bij het schoonmaken van prei in de schuur. Gedacht
wordt dan aan een lopende band-systeem waarbij de prei vanaf
de wagen zodanig gelegd wordt dat wortels en bladtoppen me
chanisch kunnen worden verwijderd. Het verder schoonmaken,
sorteren en inpakken kan dan bijv. aan een draaitafel achter de
band gebeuren.
Consulentschap voor de Tuinbouw te Tilburg
Ing. W.A. van Mullem
Bij de consumptieprei gebeurt het planten daarom vrij algemeen met een gatenponsmachine. Er zijn thans diverse goede
gatenponsmachines op de markt.
Wil men echter tot een goed eindresultaat komen dan moet ook de oogstmethode aan deze nieuwe teeltwijze aangepast
worden.
Oogst arbeidsintensief
Alhoewel de oogst van prei nog overwegend met de hand ge
beurt zijn er naast enkele experimentele oogstmachines toch
enkele hulpmiddelen die sterk arbeidsbesparend en verlichtend
werken.
Lichters
O mdat het lossteken van diep geplante prei te arbeidsinten
sief en te zwaar werk is zijn het afgelopen jaar vele lichters op de
markt gekomen. Enkele in de praktijk gebruikte typen zijn:
U mes
Wordt de prei op bedden geplant dan kan deze met een U
vormig mes, achter op de trekker bevestigd, worden losge-
reden.
Bij deze methode blijft de prei nog vrij vast in de grond staan.
Om dit euvel op te vangen worden achter op het mes vaak
een drietal geleidings-tanden gemaakt. Deze brengen de prei
iets omhoog. In plaats van de starre lichter wordt steeds meer
gebruik gemaakt van de z.g. schudlichter. Deze lichters be
staan uit een recht of V vormig mes met daarachter een as
waarop tanden zitten. Deze worden via een tandwielkast of
een ander systeem aangedreven. Bij dit systeem is iets min
der trekkracht nodig en de diepgeplante prei wordt beter
losgereden. De besparing die met deze lichter wordt verkre
gen t.o.v. het opgrepen met de hand ligt tussen de 75 en 120
manuren per ha. Plant men de prei niet op bedden dan
kunnen de z.g. versteklichters worden toegepast. Hierbij
wordt meestal maar een rij tegelijk genomen. Voor een goe
de werking van een versteklichter is een container meestal
een vereiste.
De lichter met schuddende tanden wint steeds meer terrein.
Eisen, lichters
- Vrije doorlaathoogte. Deze moet minimaal 65 cm zijn om
gewasbeschadiging tegen te gaan.
Breedte. Afhankelijk van hoe de prei geplant wordt is een
minimale breedte van 130 cm vereist.
Instelmogelijkheden. Naast het feit dat het mes voldoende
diep de grond in kan, moet ook de hoogte van de slag van de
beweegbare tanden ingesteld kunnen worden. Vooral op
lichte en/of droge zandgrond mag deze niet te groot zijn daar
de prei anders los door elkaar komt te liggen. Algemeen
moet de hoogte van de slag zodanig zijn dat de prei nog juist
los in de grond blijft staan.
- Construktie. Daar de lichters vaak 25 k 30 cm in de grond
gaan moeten deze een stevige construktie hebben. Met name
bij het oogsten van winterprei wanneer de omstandigheden
vaak slecht zijn zien we nogal eens dat er een lichter sneuvelt.
Vooral de as waarop de beweegbare tanden zitten moet
voldoende dik zijn, zeker wanneer deze maar aan één kant
wordt aangedreven.
- Snijmes met scherpe hoeken. Het mes van de lichter moet
scherp en glad zijn om het stroppen te voorkomen. Het beste
is, dat het mes recht is of een V vorm naar binnen toe zodat
het gewas bij het lichten niet buiten de lichter komt.
Bewegende preilichters vragen minder trekkracht en maken
diepgeplante prei goed los.
Om het stroppen bij de hoeken van het mes tegen te gaan
moet deze goed scherp zijn of men moet voor de lichter op de
hoeken 2 meskouters bevestigen.
Punten waarop men moet letten bij het lichten
Snelheid van het trillen. De snelheid van het trillen die
meestal door het aantal toeren van de aftakas wordt bepaald
moet zodanig zijn dat de prei gemakkelijk uit de grond wordt
gehaald maar toch zoveel mogelijk recht blijft staan.
De hoogte van de slag moet instelbaar zijn. Vooral bij losse
droge grond mag deze niet te groot zijn.
Gewasbeschermers voor de trekkerwielen zijn een onmis
baar hulpmiddel.
Gebruikt men deze niet dan wordt er veel blad beschadigd of
stuk gereden. Het beste voldoen de hydraulisch te bedienen
gewasbeschermers.
Bij het schoonmaken van prei in de schuur wordt deze vanaf het
zwad met de wortels naar buiten op een wagen gelegd.
Oogsten op het veld
I ndien de weersomstandigheden het toelaten is de snelste
methode het oogsten, schoonmaken en sorteren op het veld.
Nadat het fust is uitgereden op het veld, gebeurt het rooien,
schoonmaken, wortels inkorten en blad afsnijden in één bewer
king als de planten zijn losgereden worden ze met één hand uit
de grond genomen terwijl met de andere hand de wortels tot
vlak onder de bodem worden afgesneden. Hierna worden één of
twee buitenbladeren afgestroopt. Vervolgens wordt de plant
omgedraaid en met een mes de bladeren ingekort. De plant
wordt daarna in de kist gelegd. Om bladbreuk te beperken moet
men de prei bij het uit de grond trekken zo diep mogelijk bij de
schacht pakken.
Samenvatting
Diepgeplante prei die goed geoogst wordt kan een kwaliteits-
produkt geven...
Veilingklaarmaken in de schuur
B ij het oogsten van late herfst- en winterprei zijn de weers
omstandigheden meestal zodanig dat een groot gedeelte van de
oogst in de schuur plaats vindt. Deze werkmethode vergt dooi
zijn extra handelingen en transport meer arbeidsuren. Daai
staat tegenover dat de werkomstandigheden beter zijn.
De meest gebruikelijke en snelste werkmethode ziet er als volgt
uit. Na het lichten worden de planten met beide handen uit de
grond getrokken, afgeklopt en op zwad gelegd.
Hierna wordt het gewas op een lage platte wagen of een pallet
gelegd. Om de vervuiling te beperken, bladbreuk tegen te gaan
cn om de prei bij het schoonmaken in de schuur makkelijk te
kunnen pakken moet deze met de wortels naar buiten worden
gelegd.
In de schuur kan nu vanaf de wagen of pallets worden schoon
gemaakt en gesorteerd.
Toekomstbespiegel ingen
O mdat de oogst van prei zeer arbeidsintensief is wordt ge
zocht naar oogstmachines. Enige ervaringen zijn reeds opge
daan met de Dzense A.S.A., preioogstmachine en een oogstma-
chine van de Fa. Baayens uit Roosendaal. De prei wordt door
een schaar gelicht. Twee torpedo's draaien de bladeren van de
plant bij elkaar, waarna deze tussen 2 V snaren geklemd naar
een dwarsband worden afgevoerd. De grond aan de wortelpruik
wordt door een vibrator afgeschud terwijl het bovenste gedeelte
van de bladeren door 2 roterende messen wordt afgesneden. Tot
nu toe is zeker voor consumptie-prei de werkwijze van de ma
chines nog onvoldoende. Het produkt wordt vaak nog bescha
digd en zeker bij nat weer sterk vervuild zodat er nog te veel
schoningsuren nodig zijn.
Lopende band
Gewasbeschermingselementen voor de trekkerwielen is een ver
eiste.
De oogst van prei is arbeidsintensief.
Schudlichters geven een arbeidsbesparing.
De lichters moeten stevig van constructie zijn en goed afgesteld worden.
Een vrije doorlaathoogte van 65 cm is vereist.
Gewasbeschermers voor de trekkerwielen is eveneens vereist om de bladbreuk te beperken.
Oogst op het veld gaat het snelst maar is vanwege de slechte werkomstandigheden vaak niet mogelijk.
Er zijn enige ontwikkelingen om het oogsten en schoonmaken van prei te mechaniseren.
11
