De teelt van witlofwortelen
H et zaaien van de vroege selekties gebeurt
eind april - begin mei, de latere selekties wor
den begin en half mei gezaaid.
fmC - m
mÊÊÊ
Consulentschap voor de Tuinbouw Zuid-West Nederland
ing.F.Vader.
In Zeeland werd in 1976 volgens de meit^lling 167 ha witlofwortelen geteeld. Het
grootste deel hiervan lag in West Zeeuws Vlaanderen (omgeving Eede - Aardenburg)
en op Schouwen - Duiveland. In deze gebieden worden de wortels hoofdzakelijk op
kontrakt geteeld voor trekkers in Holland. In de rest van Zeeland worden de wortelen
veelal op het eigen bedrijf getrokken. Het ziet er naar uit, dat in 1977 een uitbreiding
van deze teelt is te verwachten, zowel op kontrakt als voor eigen gebruik. Het is in
beide gevallen belangrijk, dat er goede wortels geteeld worden. We willen hier nagaan
hoe dat bereikt kan worden.
Wat zijn goede wortels?
Elk produkt stelt zijn speciale eisen. Dit geldt
ook voor witlof. Het resultaat van de teelt hangt
voor een groot deel af van de kwaliteit van de
wortels. De volgende faktoren zijn daarbij be
langrijk: 1. De opbrengst per ha. Deze kan
worden uitgedrukt in tonnen. Degene die de
wortels aflevert voor een bedrag per ton, zal
zoveel mogelijk opbrengst willen hebbeb. Het
aantal planten per ha. heeft weinig invloed op
de opbrengst. In het algemeen is er weinig ver
schil in het trajekt tussen 150.000 en 250.000
planten per ha.
2. Het aantal wortels per ha. Het aantal planten
heeft wel een grote invloed op de maatsortering
van de wortels. De meest gunstige maat hebben
wortels met een doorsnee van 3 - 6 cm. Om
hiervan een zo groot mogelijk percentage te
krijgen, moeten er 200.000 planten goed
verdeeld per ha. staan.
3. De vorm van de wortels. Een goede wortel
moet recht, en niet vertakt zijn. Hierbij speelt
de losheid van de grond en het al of niet aan
wezig zijn van storende lagen in de bodem een
grote rol. Op verslempte grond maakt de wortel
veel zijtakken. In het algemeen is de vorm van
de wortels, geteeld op ruggen, rechter en mon-
der vertakt dan van wortels geteeld op het
vlakke veld.
4. De wortel moet een goed trekresultaat geven.
De hoeveelheid lof per 100 kg wortels en de
kwaliteit daarvan moet goed zijn. Deze fakto
ren worden voor een groot deel beïnvloed door
de groeiomstandigheden van de wortel, zoals
a) de groeiduur. Vroege selekties moeten een
leeftijd hebben van 20 - 24 weken, late selekties
van 24 - 28 weken, voor ze rijp zijn.
b) de vruchtbaarheid van de grond. De grond
mag weinig stikstof bevatten. Meer stikstof be
vordert wel de opbrengst, maar is funest voor
de kwaliteit van het lof.
5. De bewaarbaarheid van de wortels. De mees
te wortels moeten kortere of langere tijd be
waard worden, omdat ze pas in de loop van de
winter of het voorjaar opgezet worden. Een
hoog stikstofgehalte van de grond geeft een
gulle groei en daardoor een slechtere bewaar
baarheid.
De opkomst wordt sterk beïnvloed door de
vochthoudendheid van de bovenste laag.
Korstvorming tijdens het kiemen is funest voor
de jonge kiemplanten.
3. De grond moet stikstofarm zijn. Van invloed
hierbij is de voorvrucht. Een graanstoppel
wordt over het algemeen het meest gunstig
geacht. Behalve op zeer arme zandgrond mag
geen stikstofbemesting worden gegeven. Witlof
heeft geen grote behoefte aan fosfaat. Meestal
is 80 a 100 kg zuiver fosfaat voldoende. Zoals
alle wortel- en knolgewassen is witlof wel
dankbaar voor een ruime gift aan kali, bij een
goede kalitoestand van de grond 200 kg
K20. Witlof is niet erg gevoelig voor
chloor, zodat de kali in de vorm van kalizout
gegeven kan worden. Wel moet deze hoeveel
heid vroeg gestrooid worden, omdat witlof in
een droog voorjaar last kan krijgen van een te
hoge zoutkoncentratie.
Teelt op ruggen of vlakveld
In West Zeeuws Vlaanderen worden de wit
lofwortels op vlakveld verbouwd, in de overige
gebieden meest op ruggen. Dit wordt hoofdza
kelijk bepaald door de mogelijkheden om te
kunnen rooien. Waar men oogst met aardap
pelrooiers moet men op ruggen telen.
Beide systemen hebben voor- en nadelen. Het
telen op ruggen heeft de volgende voordelen
t.o.v. teelt op het vlakke veld:
1. men kan rooien met aardappelrooimachines,
die overal aanwezig zijn. Speciale witlofrooiers
zijn duur. Daar moet men voldoende opper
vlakte mee kunnen rooien om ze rendabel te
maken.
2. op slempgevoelige grond heeft men op ruggen
minder last van dichtslaan van de grond, zodat
men minder vertakte wortels heeft.
3. voor het maken van de ruggen moet men de
grond meer los maken. Het gevolg daarvan is,'
dat de wortels rechter en slanker zijn.
De voordelen van teelt op het vlakveld zijn:
1. de grond is minder diep bewerkt en daardoor
Mum**?
Grondsoort en bemesting
2>oals reeds gemeld is de hoedanigheid van
de grond van groot belang. In principe kan op
elke grondsoort een goede witlofwortel
groeien. In de praktijk zien we deze teelt alleen
op de lichtere grond. Dit komt omdat er nog
laat in de herfst (november) machinaal gerooid
moet kunnen worden. Zwaardere grond ligt
ook gauw te grof en te droog voor een goede
opkomst van het fijne zaad.
De grond moet aan de volgende voorwaarden
voldoen:
1. De bewortelbaarheid en de vochtvoorziening
moeten goed zijn. Dit beïnvloedt de groei en de
vorm van de wortels.
2. De struktuur van de bovengrond moet goed
zijn. Verslemping geeft meer vertakte wortels.
gen met een 3 m brede gladde rol aangedrukt.
Hierdoor worden ze even hoog gemaakt. De
kop moet minstens 20 cm breed zijn.
Op de rug kan één rij of twee rijen op een
afstand van 12 cm gezaaid worden. Bij twee
rijen heeft men wat minder risiko ten aanzien
van het plantaantal per ha. Bij één rij per rug
heeft men zo 'n nauwe stand in de rij, dat een
deel van de planten achterblijft in groei. Het
voordeel van één rij is, dat men bij het rooien
minder grond heeft op te nemen en uit te zeven.
Zaaien
De hoeveelheid zaad is van diverse faktoren
afhankelijk:
4. De veldopkomst. Dit is de grote onzekere
faktor. Het kan variëren van 40% tot 90%. In de
praktijk gaat men dikwijls uit van 75%.
Om de kleine hoeveelheid zaad, die men te
genwoordig gebruikt, goed te kunnen verdelen
wordt algemeen gebruik gemaakt van preci-
siezaaimachines. Dus moeten ingericht zijn
voor het zaaien op ruggen en om twee rijtjes
tegelijk per rug te kunnen zaaien. Een voordeel
van een precisiezaaimachine is ook dat de
zaaidiepte beter ingesteld kan worden. Witlof
zaad mag maximaal slechts 1 cm diep gezaaid
worden.
Witlofzaad is op zich moeilijk verzaaibaar met
een precisiezaaimachine. Het is langwerpig en
ruw van oppervlak. Men kan dit opvangen
door het zaad in te hullen. Dit is echter vrij
duur.
Het telen van witlofwortelen vraagt speciale aandacht. Dit geldt m.n. voor de
keuze van het perceel, (grondsoort, stikstofrijkdom), het bewerken van de grond,
het maken van de ruggen en het zaaien.
In Zeeland is veel grond, die geschikt is voor de witlofteelt. Gezien de gunstige
prijzen die gegeven worden bij het kontrakteren - 240,- per ton of +-
7.000,per ha) kan het voor veel bedrijven aantrekkelijk zijn, om dit gewas in de
gaten te houden.
1. Het gewenste aantal planten Dit zal door
gaans 200.000 planten per ha zijn.
2. De kiemkracht en het 1000 korrel gewicht
van het zaad. Dit wordt meestal niet op de
verpakking vermeld. De leverancier zal het
echter wel meedelen als men er naar vraagt.
3. De arbeidssituatie op het bedrijf. Als men
voldoende tijd heeft, loopt men het minste ri
siko door wat dikker te zaaien en daarna te
dunnen. In de meeste gevallen is dit juist het
moeilijke punt. Men zaait tegenwoordig zo dun
als men durft, om weinig te moeten dunnen.
Dit vergroot echter het risiko van een te dunne
stand.
Een andere mogelijkheid is, om het zaad te
zeven in verschillende fracties. Afhatokelijk van
de grofheid van de partij wordt dit gedaan op
de maat 1,25 - 1,50 mm of 1,50 - 1,75 mm.
Hierdoor karr ook een vrij goede verdeling van
het zaad worden verkregen. Naast het feit, dat
ingehuld zaad duur is heeft het ook als nadeel,
dat het sneller last van droog liggen heeft.
Droogliggen is de voornaamste oorzaak van
slechte opkomst van witlofzaad. Als we streven
naar 200.000 planten per ha en rekenen met
een veldopkomst van 70 a 75% hebben we de
volgende mogelijkheden:
selekties
met dekgrond
selekties
zonder dekgrond
ingehuld zaad: prijs per 1000 stuks
te zaaien: 280.000 st/ha
gefractioneerd zaad: prijs per kg
te zaaien 0,6 kg/ha
verschil per ha
2,-
560,-
580,-
348,-
212,-
2,60
728,
720,
432,
296,
Het gebruik van gefractioneerd zaad is dus
200,- a 300,- per ha goedkoper.
minder uitgedroogd. In droge jaren is daardoor
de opkomst op vlakveld meestal beter.
2. men is niet gebonden aan de grote rijafstand
van 75 cm, maar men kan b.v. een afstand van
50 cm aanhouden. Omdat daardoor een betere
verdeling van de planten op het veld mogelijk
is en dus een betere benutting van het licht, kan
de opbrengst wel 4 a 5 ton/ha hoger zijn.
Het maken van de ruggen is een secuur werk.
Ze moeten onderling even hoog zijn, om wer
ken met meerrijige machines mogelijk te ma
ken, ze moeten goed vochthoudend zijn voor
een vlotte opkomst van het zaad en ze moeten
voldoende breed zijn om er op te kunnen
zaaien. Om een goede vochthoudendheid te
verkrijgen moeten de ruggen zo vroeg mogelijk
gemaakt worden, d.w.z. zodra de grond droog
genoeg is. De grond moet daardoor eerst 10 a
12 cm los gemaakt worden, waarna ze ingere
den kunnen worden met een aanaardgarnituur
of met een rijenfrees. Daarna worden de rug-
Verbeteren veldopkomst
D e veldopkomst is een grote onzekere fak
tor. Om hierop wat meer greep te krijgen, gaat
men wel over tot het afdekken met plasticfolie.
Als dit alleen gericht is op betere opkomst, kan
men volstaan met smalle strookjes, die alleen
het zaad bedekken. Wil men het gewas ver
vroegen, dan moet men volvelds afdekken,
omdat dit langer kan blijven liggen.
De functie van plastic is:
V. betere vochtvoorziening bij het zaad
2. verhoging van de grondtemperatuur
3. voorkoming van het vormen van een korst na
hevig regenval.
Bij gebruik van plastic kan men rekenen op een
goede opkomst. Men kan dan dus op eind af
stand zaaien. Dit geeft een besparing aan zaad.
De kosten van het plastic zijn 10a 11 ct per m2.
Bij gebruik volvelds is dit 1000,- per ha.
Bij gebruik van stroken van 15 cm breed is dit
220,- per ha. Voor het leggen is speciale
apparatuur in de handel. Het werken er mee
vraagt veel aandacht.
Onkruidbestrijding
Als men de ruggen geruime tijd van te voren
kan maken, staat er al onkruid bij het zaaien.
Dit kan men verbranden met Gramoxone of
Reglone. Dit doet men vlak voor of vlak na het
zaaien. Als het gunstig weer is, kan witlof in
drie dagen boven staan, zodat men daarmee
geen risiko kan nemen.
Als bodemherbiciden kunnen gebruikt wor
den:
- Kerb (3 kg per ha)
- Legurame 7 1 per ha) Chloor IPC (1,51 per
ha)
Deze middelen moeten vlak na het zaaien ge
spoten worden. De werking valt nogal eens te
gen, omdat het vooral op ruggen dikwijls te
droog is.
17
