Adriaan Roelse ploegt nog met plezier
A
M
W e komen alletwee van West-Kapelle, zegt
Adriaan. Toen ik dertien jaar werd ben ik
paardeknecht geworden, bij mijn ome Ries
Roelse. Die had een vrachtbedrijf. Nou in die
tijd zag je nog niet al te veel auto's bijna alles
ging nog met paard en wagen. Ik was natuurlijk
vreselijk trots dat ik toen al met een span
paarden de pad op mocht. Meestal waren dat
reizen naar Middelburg. Ik vervoerde dan bij
na altijd landbouwprodukten zoals aardappels,
stro, en hooi. Ik was een goed paardenknechtje
al zeg ik het zelf, maar als je dertien jaar bent.
dan ben je nog niet sterk genoeg om de vrach
ten te lossen. Mennen ging wel, maar 't laden
en lossen daar moesten ze mee helpen. Ik heb
dat werk zo'n jaar of tien gedaan. Toen ik drie
en twintig werd, ben ik voor mezelf begonnen.
Ik ben koopman geworden, of zoals ze dat ook
noemen fouragehandelaar. In de tijd dat ik bij
ome Ries werkte ben ik natuurlijk wat ze hier
op Walcheren noemen, "ügelwijs" geworden,
en wist ik mijn weetje waar de klanten zaten.
Ze kenden mij en ik kende hen, dat ging lekker.
Toen ik begon had ik nog geen cent. dat mag je
gerust weten, maar na een jaar of vier was er al
een mooie spaarpot.
D
De laatste loodjes....
voor het Z.L.M. Land- en tuinbouwblad in Terneuzen
M et bewondering hebben we altijd weer
gestaan, als je die geschreven kopie, dan ineens
keurig in loodregels uit de zetmachine ziet ko
men. Verbaasd gestaan van de altijd tijdige
verwerking van de kopie. U moet weten dat
vooral het zetten van cijfertjes en staatjes een
heidens karwei is. Het blad is bijna altijd tijdig
bij U in de bus gekomen. Soms was dat echt
niet te verwezenlijken in een wat we zo mooi.
een acht urige werkdag, noemen. Er werden
heel wat uurtjes overgewerkt, als dat nodig was.
Want in feite was je natuurlijk echt niet de
enige klant, er werd ook voor andere zaken
gedrukt, die evenveel rechten hadden als de
ZLM. Ofschoon we ons niet helemaal aan de
indruk kunnen onttrekken dat ons blad altijd
wel een warm plaatsje in de harten van mede
werkers van van der Sande heeft gehad.
S inds dit jaar juli is er een overgangsregeling
tot stand gekomen. De helft van het land
W el is het een opmerkelijk feit dat het
landbouwblad dus nog steeds geheel gemaakt
gaat worden aan wat ze hier noemen de "over
kant". Op zich zelf is dat helemaal geen be
zwaar, als het maar goed is. Van de andere kant
is het wel eens moeilijk met de verzending van
de kopie. Iedereen weet dat de boot in de win
ter vanwege dichte mist nog al eens uit de vaart
is. Verder is er geen direkte busverbinding met
Axel, dat is met Terneuzen wel het geval. De
redaktie stuurt nog al eens tussentijds kopie de
deur uit, die dan niet met de PTT gaat. maar
met de normale busdiensten op Terneuzen.
Maar de techniek staat nergens meer voor. Er is
een installatie op de markt die de naam tele-
kopieapparaat heeft. Het is een kleine installa-
72 jarige Z.L.M.er te WEST-KAPELLE
R. VAN WEZEL
V oor de meesten van u is het misschien niet eens interessant om te weten waar nu eigenlijk
iedere week dat landbouwblad wordt gedrukt. Maar we willen toch een poging wagen om er in
het kader van het afscheid van de fa. van de Sande in Terneuzen een paar regels aan te wijden.
Zestig jaar lang is het landbouwblad in Terneuzen gezet, en iets minder lang ook altijd gedrukt.
Bij de familie van de Sande heeft men in de loop der jaren heel het wel en wee van de Zeeuwse
landbouw op papier gebracht. Iedere week weer. Dan nam men plaats achter de zetmachines en
begon de verwerking van de kopie. Zelf hebben we er nog niet zo lang mee te maken, maar we
hebben wel gemerkt dat de kopie nooit zomaar klakkeloos werd overgenomen. Wanneer er eens
iets niet duidelijk was dan werd daar altijd een aantekening van gemaakt, en werd er gevraagd,
klopt dit nou wel. of zou het er eigenlijk niet zo of zo moeten staan. In de loop der jaren werd het
maken van het landbouwblad eigenlijk nooit een routinezaak, ofschoon iedereen er bij van de
Sande wel vlot mee over weg kon.
12
Li o rond Kerstmis en Nieuwjaar dan wilden de meeste boeren dat hun erven en dreven
er goed verzorgd uitzagen, 't Was voornamelijk in die tijd dat ik mijn schelpen
verkocht. Want die werden gebruikt als erfverharding. Je verzamelde dan een heel jaar
schelpen, wat op zich zelf nog niet zo'n eenvoudig karweitje was, want het was allemaal
grotendeels handwerk.
Ja, dat soort werk doe ik al een jaar of zestien, natuurlijk nu niet meer echt voor den
brode, dat begrijp je wel, want als ik er nu echt alleen van moest leven zou er nog geen
stroopvet op mijn brood zitten. Welnee, 't is veel meer ook een liefhebberij, voor een
man van twee en zeventig jaar, die moet toch wat om handen hebben. Daar komt nog bij
dat ik nou ook bijna nooit geen schelpen meer met de hand vis. Nou ja, vissen kun je het
toch ook weer niet noemen, want je moet ze vaker van het drooggevallen strand
weghalen, dan echt uit het water. Tegenwoordig roep ik de hulp jn van een laadschop.
Dat gaat wat vlugger.
Maar. lacht zijn vrouw Johanna, als je het allemaal nu eens op zou tellen wat dat kost,
dan blijft er toch niet veel meer over. Leunis Adriaan Roelse, met wie we praten wuift
het laatste argument van zijn vrouw luchthartig weg, en hij haalt zijn schouders op.
Kijk, ik wil dat schelpenvissen niet opgeven, maar met mijn leeftijd kan ik ook niet
meer met de hand al die schelpen opscheppen, dan blijft er toch niks over dan die
laadschop. De vraag naar het produkt is nog groot, maar is vergeleken met vroeger wel
een stuk minder geworden. Geen wonder ook, want sinds op veel boerenbedrijven
gebruik is gemaakt van de erfverhardingsregeling zijn schelpen natuurlijk overbodig
geworden.
Er valt niks te jutten
Een gelukkig koppel
driaan en Johanna Roelse, een gelukkig
koppel, zoals ze dat zeggen. In hun gezellige
huisje in West-Kapelle op Walcheren, leven ze
al lang en gelukkig, 't Lijkt net een soort
sprookje. Natuurlijk is het dat niet, want ze
hebben ook net eender geleefd als alle andere
mensen. Ze hebben hard moeten werken, ver
driet gekend, en ook veel vreugde. Maar ze
hebben misschien wel iets wat veel andere
mensen helaas niet hebben#een grote levens
blijheid, en een ingebouwd gevoel voor be
trekkelijkheid in het leven en waarschijnlijk
daardoor de grote mate van tevredenheid die
van hen uitstraalt. En jammer genoeg, is die
tevredenheid in de ogen van heel wat mensen,
zo een onbereikbaar iets, dat het hen toelijkt als
een fantastisch sprookje.
We wonen nu al zestien jaar op West-Kapelle
in dit huisje. Ze zijn er trots op. Aan de muur
et die schelpen kon je er nooit geen pijl op
trekken. Ik ging en ga nog steeds iedere dag
naar het strand kijken. Soms zijn er nauwelijks
schelpen te vinden, maar ga je dan een andere
dag dan zie je soms een laag van wel een meter
of meer dik. Als dat laatste het geval is, dan heb
je een meevallertje. Ik mag overal op het strand
werken, en heb een vergunning om via een
doorgang langs de duinen met de laadschop en
de wagen naar het strand te rijden.
Heb je nou nog nooit eens iets interessants ge
vonden op.het strand, bijvoorbeeld na een he
vige storm?Onwillekeurig komt dan de ge
dachte bij ons op dat hij wellicht ook wel eens
wat heeft gejut. Maar nee. we zijn helemaal
mis. want Adriaan Roelse schudt bedachtzaam
het hoofd. Ik heb nog nooit niks bizonders
aangetroffen. En kijk eens hier. zegt hij een
beetje streng, ik jut niet. Maar geeft hij toe. als
ik nou op het strand eens een aardig plankje
tegenkom, of een ander stukje handig timmer
hout. en ik kan het gebruiken, dan laat ik het
niet liggen. Verder, van al die vele schelpen die
door zijn handen gaan. daar zitten ook wel eens
hele mooie exemplaren bij. H ij heeft er ook oog
voor gehad, want trots laat hij de verzamelde
schelpen zien. Hele grote en hele kleintjes, een
scala van soorten. Uitgestald in een leuk kastje
in de hoek van de kamer. Verder een aantal
schelpen bevestigd tegen een wandbord, en
hier en daar een paar op de kast.
S SI:
hangt een grote kleurenfoto, die in de zomer is
genomen. Johanna staat er samen met een paar
kleinkinderen op. Klimrozen, in verschillende
kleuren bloeien er uitbundig, en in het voort
uintje staan vele bloemen.
Een paardenknecht van dertien jaar
Een meisje uit het eigen dorp
Deze fraaie tekening werd gemaakt toen Adriaan nog een jonge kerel was. Wie deze goed
gelijkende prent heeft gemaakt is niet bekend.
aarna had ik pas tijd om echt aan trouwen
te gaan denken, lacht hij gekscherend. Johanna
beaamt het, met een wijze glimlach. Nee.
waarachtig, zegt Adriaan. voor die tijd had ik
zoveel aan mijn kop dat trouwen er bij in
schoot. Maar dat wil natuurlijk niet zeggen dat
er helemaal niks op til was. Johanna die kende
ik al vanaf mijn zeventiende jaar. Natuurlijk
kwam ze ook van het durp. Stel je voor zeg. als
dat niet zo was. Roelse gaat er eens wat rechter
voor zitten, als hij zegt dat hij nog geen eens een
meisje uit een ander dorp zou willen gekregen
hefcfcen. Dat is toch sterk uitgedrukt. In onze
tijd, dan trouwde je met iemand van je eigen
dorp. Trouwens je moest het ook niet wagen
om te proberen een vrouw uit een ander dorpte
halen ook, want dan maakten de jongens uit
die plaatsje het leven zo zuur. dat je jezelf wel
drie keer bedacht alvorens nog eens een poging
te ondernemen. Maar waarom zou iets wat van
ver komt beter zijn dan dat watje dichtbij ook
kunt krijgen. In al die jaren dat we getrouwd
zijn en dat zijn er nu al zo'n vijf en veertig,
hebben we nog nooit één ruzie gehad. We
hebben zeven kinderen vijf zonen en twee
dochters, en die hebben weer voor veertien
kleinkinderen gezorgd. Op een foto staat de
hele kleinkinderschaar afgebeeld. Met trots
kijkt Johanna er naar. De meeste kinderen zijn
in de buurt blijven wonen, en komen zodoende
regelmatig op de vloer.
Adriaan, ging dus in de handel. Dat liep ges
meerd, en de zaak breidde zich voor die dagen
goed uit. Hij reed al spoedig met drie wagens.
Daarnaast kwamen er ook andere werkzaam
heden voor, want in die tijd moesten er nog veel
bouwblad werd toen gezet en gemaakt bij de fa.
Vink te Axel. dat was bijna altijd het achterste
gedeelte van het blad.
te beginnen bij de middenpagina's. Ook nu in
dit nummer is dat het geval.Overigens werd de
marktpagina al veel langer in Axel gemaakt.
De methode die in Axel bij de fa. Vink wordt
gebruikt is de modernste manier van kopie
verwerking. De kopie wordt getypt op een
speciale machine, en op speciaal papier, voor
zien van bepaalde codes. Daarna gaat dit ma
teriaal in een fotografische leesmachine. De
tekst komt dan op een ponsband terecht,
waarna dit in de zetmachine gaat, om er dan
keurig in lange stroken papier kant en klaar uit
te komen. Vervolgens wordt dit materiaal op de
lege pagina's geplakt, en klaar is de zaak, ge
reed voor de drukkerij. Wanneer we dus in dit
geval over machines spreken dan begrijpt U
wel dat het eigenlijk computers moeten heten.
Kortom in vergelijking met de oude methode
van het loodzetsel is dit revolutionair.
B ij de fa van de Sande werkt men nog geheel
volgens deze loodzet methode. Een prima ma
nier om keurig druk en zetwerk te verkrijgen,
maar zo als U wel begrijpt steeds meer door de
technische ontwikkelingen achterhaald. Zie
daar het probleem. Om bij de tijd te blijven, dat
vergt enorme bedragen.
Nu, is dit blacrhet laatste dat nog door twee
drukkers wordt gezet. Vanaf volgende week
zijn we dus "helemaal" bij de fa. Vink. U zult er
verder weinig van bemerken. De samenwer
king met de mensen van deze drukkerij is ook
uitstekend, samen met de redaktie stellen zij er
een eer in om wekelijks het landbouwblad zo
goed mogelijk in de bus bij de lezer te krijgen.
Wim Kusee was de man die zich bezighield met
de opmaak van het blad. Deze laatste loodjes
wegen voor hem ook zwaar, want hij deed het
werk altijd graag.
tie, die aangesloten is op de telefoon. Daarna
draait men het nummer van de fa. Vink die
uiteraard ook zo'n apparaat heeft staan. Wan
neer de verbinding tussen Goes en Axel tot
stand is gekomen, dan doet de redaktie de vel
len kopie, één voor één in het telekopibappa-
raat. en binnen zes minuten is er één normaal
vel getypt of gewoon met de hand beschreven
papier, overgeseind, en komt de afdruk haar
scherp uit de telekopieerinstallatie in Axel
glijden.
U ziet het. geen vuiltje meer aan de lucht, als
alles goed wil werken. Weer of geen weer.
kopie voor het blad kan nu ten allen tijde wor
den verzonden.
