MASADA
Symbool van vastbeslotenheid
Maria leefde in Ephesus
4
Zuilenrij. Op de voetstukken geschilderde paneeltjes.
Drama van de Zeloten
Daarvóór was echter een periode van strijd geweest. Daaraan
herinnert Masada. een burcht en laatste bolwerk van een aantal
Joden, die daar hun laatste strijd streden. Een dramatische pe
riode van het Joodse volk - uit wiens midden het Christuskind
werd geboren. Het epos van Masada is het verhaal van de
ondergang van een groep van 900 Zeloten in die vesting aan de
oevers van de Dode Zee.
Het is professor Zwi Zwablowskv van de Hebreeuwse universi
teit van Jeruzalem die in uitstekend Nederlands zegt: 'Toen
deze Zeloten, na jarenlange omzwervingen in de woestijn van
Judea. achtervolgd door de Romeinse legerscharen, zich enkele
tientallen jaren na de geboorte van Christus terugtrokken op
Masada. de vroegere vesting 'van Herodes. bleef er na een
maandenlang beleg voor hen slechts de keus tussen slavernij of
dood. Ze kozen het laatste."
Laatste bolwerk
Nog maar weinig jaren geleden is de ware omvang van dit
drama bekend geworden uit de vondsten, die de archeoloog
Yigael Yadin in 1963 bij het blootleggen van de resten van
Masada deed. Yadin beschreef dit gigantische werk in zijn boek
"Masada. Herodes" burcht en laatste bolwerk der Joden", welk
boek ook in een Nederlandse vertaling verscheen. Yigael Yadin
zegt: "Talrijke personen, organisaties en wetenschappelijke in
stellingen namen deel aan de uitgebreide organisatie van de
Masada expeditie.
lagen van de maatschappij en over de hele wereld smeekten om
het voorrecht onbetaald twee weken zware arbeid te verrichten
onder de meest primitieve omstandigheden." zegt professor Zwi
Zwablowsky.
Velen zijn van mening, dat Israel Masada heeft gemaakt tot een
symbool van standvastigheid en opoffering. Hoe sterk dit erva
ren wordt blijkt wel uit de kreet in het Israel van vandaag:
Masada zal niet opnieuw vallen.
Verdediging
Wat nu is de geschiedenis van Masada? Waarom spreekt het zo
tot de verbeelding van velen? Het is Yigael Yadin zelf die het
antwoord op die vragen geeft.
"In de eerste eeuw van de Christelijke jaartelling was Palestina
bezet door de komeinen. In het jaar 66 laaide de verzetsstrijd
van de Joden weer op. Vier jaar werd verbitterd gevochten en
steeds weer moesten de Romeinen nieuwe legioenen naar het
land overbrengen. Eerst in het jaar 70 veroverde Titus de stad
Jeruzalem. Hij liet de stad plunderen, de tempel verwoesten en
velen van hen. die het overleefd hadden, uit het land verdrijven.
Een uniek afgelegen steunpunt hield stand. Masada.
In het jaar 72 besloot Flavius Silva, de bevelhebber van het
tiende Romeinse legioen, de verzetshaard uit te roeien. Hij
marcheerde de woestijn door met een legioen en een aantal
hulptroepen, met duizenden krijgsgevangenen die water, hout
en proviand moesten sjouwen. De Joden onder bevel van Elië-
zer Ben Jaïr. bereidden zich voor op een verdediging van de rots.
Na een vergeefse poging de vesting te bestormen schakelde
Opgegraven waterkruik uit de vesting Masada.
Laatste uur
De Joodse geschiedschrijver uit die tijd. Flavius Josephus be
richt: "Toen de hele muur in vlammen stond keerden de Ro
meinen verheugd terug in hun kamp, vastbesloten bij het aan
breken van de dag de vijand aan te vallen."
Die nacht overdacht Eliëzer Ben Jaïr de hopeloze situatie. De
alternatieven waren: overgave of dood. Eliëzer kwam tot de
slotsom dal een roemrijke dood te verkiezen viel boven een
eerloos leven. Het zou van grootheid getuigen het idee te ver
werpen om na het verlies van de vrijheid te blijven leven. Liever
dan slaven van hun belegeraars te worden sloegen toen de ver
dedigers - 960 mannen, vrouwen en kinderen - de hand aan zich
zelf.
Toen de Romeinen de volgende ochtend de hoge rotsen betra
den was er alom de stilte van de dood. Tenslotte kwamen er twee
vrouwen tevoorschijn. Zij hadden als enigen het plan van Elië
zer afgewezen en zich verscholen. Wel vertelden zij dat Eliëzer
Ben Jaïr's laatste woorden waren: "Kom! Terwijl onze handen
nog vrij zijn en een zwaard kunnen vasthouden, laten zij een
edele dienst verrichten. Laten wij sterven niet als slaven van
onze vijanden en laten wij deze wereld verlaten als vrije mannen
samen met onze vrouwen en kinderen."
Documenten
Verschillende voorwerpen, die opgegraven zijn. getuigen nu -
negentien eeuwen nadat het is voorgevallen - van dit epos.
Scherven die als "distributiebonnen" dienst hebben gedaan en
scherven die als "lot" hebben gediend. Er is een schoentje op
gegraven en ijzeren pijlpunten. Het is huiveringwekkend be
wijsmateriaal dat getuigt van de laatste uren der Zeloten. Men
vond kostbare handschriften en zeldzame munten uit de periode
van de opstand.
In die tijd rond Kerstmis, waarin de Figuur van Herodes steeds
weer opnieuw opduikt, is het goed te weten, dat in zijn laatste
vesting, die hij trouweloos verliet, de strijd tegen de Romeinen
een heldhaftig einde vond.
De Israëlische ambassadeur in Nederland zegt: "Voor de jonge
Israeli's van vandaag is Masada een symbool geworden van de
vastbeslotenheid van hun natie liever te sterven dan het land van
hun vaderen op te geven. Een pelgrimage naar Masada be
schouwen zij als een dure plicht. Zolang zij leven zal Masada
niet opnieuw vallen." En dat Masada ligt in het land waarin
Christus geboren werd. Dat Masada bestond al toen er een bevel
uitging van keizer Augustus, dat een ieder geteld moest worden.
Dat Masada bestond al toen de herders op de velden waren en
dat Masada bestond ook al toen de engel zei: "Heden is u in de
stad van David een Verlosser geboren. Christus de Heer!"
(Nadruk verboden)
In dit boek wordt steeds gewag gemaakt van de uitgebreide hulp
die het Israëlische leger hierbij verleende. Professor Zwablows
kv heeft een studie gemaakt van de strijd die de Zeloten tegen de
Romeinen streden. "Die strijd van eeuwen terug is nu een sym
bool van Joods heroïsme, van het vechten tot de dood. Het
graven op Massada is voor veel Israëlische jongeren een be
langrijk moment geweest in hun jonge leven. Ze gaan er ook veel
naar toe. Het spreekt tot de verbeelding. Ook uit alle delen van
de wereld kwamen jongeren toegestroomd om te helpen bij de
opgravingen. Niet alleen Joden. Het lijkt wel alsof velen hebben
gewacht op iets. dat de moeite waard was om er ontberingen
voor te lijden. En ontberingen waren er. Stof en hitte overdag.
Felle koude 's nachts."
Militaire operatie
Die Masada expeditie moest worden voorbereid als een mili
taire operatie. In slechts twee seizoenen moesten de opgravingen
voltooid worden. Aanvoerlijnen moesten worden aangebracht,
wegen gebouwd, water en elektriciteit aangelegd, een kamp
worden opgezet en verbonden met een kabelbaan en telefoon.
De aanmeldingen om hieraan mee te doen waren vele. "Zij allen
kwamen! Een grote groep werkers was nodig. Duizenden uit alle
Silva over op een langdurige belegering. Hij liet zijn mensen een
aantal kampen - de sporen hiervan zijn nog te zien - en een hele
ommuring aanleggen. In allerijl bouwden de Joodse verdedigers
een "binnenmuur", die bestond uit een dubbele rij houtpalissa
den die zij met aarde opvulden. Toen Silva deze muur in brand
had geschoten met vuurpijlen had het laatste uur voor Masada
geslagen."
RONDOM het kerstgebeuren, zoals dat in de bijbel wordt ver
teld en elk jaar opnieuw weer wordt gelezen, komt de naam
Herodes tweemaal voor. Eerst als de naam van de wantrouwende
koning, die de drie wijzen uit het oosten ontving die hem de weg
naar het pas geboren Christuskind kwamen vragen. En ook als de
wrede koning die de kindermoord van Bethlehem beval om te
voorkomen dat dit pasgeboren kind hem als Koning der Joden
van de troon zou stoten.
Deze Herodes behoorde tot het vorstengeslacht dat al 125 jaar
voor de geboorte van Christus van zich liet spreken. Tijdens de
Romeinse overheersing van het Heilige Land werden zij door de
Romeinen gehandhaafd als koningen. De geschiedenis van de
Herodes-dynastie valt voor een groot deel samen met de politieke
geschiedenis van Palestina in de periode rondom de geboorte van
Christus.
(vervolg van pag. 3)
Terzijde van het eenvoudige beeldje van de Moeder Gods staan
een paar krukken en een beugelschoen. Links aan de wand
hangt een enorme tros zijden zakdoekjes. Dit is tevens een van
de merkwaardigste bezienswaardigheden van het heiligdom. De
mohammedanen, die Maria als een soort godin "geannexeerd"
hebben, komen op Maria-hemelvaart nl. in grote getale naar
de kapel, waarbij zij hun vurigste verlangens in een zakdoekje
prevelen, dit kussen om het vervolgens vast te knopen aan de
talloze doekjes die er reeds hangen.
Geneeskrachtig leidingwater
Weer buiten gaan we een paar treden in de rotswand af en staan
voor een klein bronnetje. De overlevering wil dat mineraalhou-
dende water wondere geneeskracht bevat. genoeg voor de
toeristen om braaf rij te gaan maken voor het zilveren straaltje.
Het werkt echter wel even ontnuchterend als men. om de hoek
van de rotspartij komend, hetzelfde mysterieuze bronwater op
vijf punten uit een oude waterleidingsbuis ziet stromen.... (waar
de boeren uit de omgeving uiteraard onverstoord in hun kruiken
water voor de thee komen halen).
Waar de romantiek echter nog wel - en tastbaar - aanwezig is, is
in de bouwvallen van het nabijgelegen Ephesus. eens de stad die
met trots kon gewagen van haar Artemistempel - welke als een
der wereldwonderen gold.
Uit historisch en kunstzinnig oogpunt bezien zouden er boeken
vol te schrijven zijn over deze voormalige Ionische havenstad...
Demetrios en Cheirokrates bouwden er hun schitterende tem
pels. Alexander de Grote hield er als bevrijder zijn triomfante
lijke intocht. Paulus schreef er zijn eerste brief aan de Korin-
thiërs... Na de Grieken, na de Gothen. na de Perzen... na Ale
xander en na de Romeinen werd zij in 1391 uiteindelijk door de
Turken ingelijfd.
Als we tussen de ruïnes van al deze vergane glorie staan is de
eerste indruk er een van verbazing. Verbazing in eerste instantie
over de enorme hoeveelheid boeiend studiemateriaal die hier
letterlijk voor het grijpen ligt, maar bovenal ook voor de toe
stand waarin e.e.a. nog verkeert.
Van tempel tot poel
We kunnen ons levendig het enthousiasme voorstellen van de
Engelse archeoloog Wood toen hij in 1870 hier zijn opgravingen
deed. Belangrijk voor alles was zijn ontdekking van de plaats der
vroegere Artemistempel. gezien haar grote architectonische
waarde. Deze tempel waarvan men aanneemt dat hij. na ver
brand te zijn. in Hellenistische tijd op gelijksoortige wijze op
nieuw opgetrokken werd. kreeg vooral bekendheid door zijn
zuilen welke onderaan geheel met levensgrote Figuren waren
versierd. Verschillende fragmenten kan men trouwens nog in 't
British Museum bezichtigen, terwijl enige nog geheel in tact
zijnde zuilen zich in de Hagia Sophia bevinden.
Vandaag is de plaats waar de tempel stond een waterpoel
waaruit nog een paar marmerbrokken omhoog steken. Her
ders uit de omgeving drenken hun dorstige schapen op de plaats
waar eens de vruchtbaarheidsgodin werd aanbeden.
In 1896 waren het de Oostenrijkers, die de stad uit de tijd van
koning Lysimachos blootlegden. Hierbij kwam een hele serie,
voor het merendeel Romeinse gebouwen aan het licht, welke
(zoals b.v. de Hadrianustempel) ook vandaag nog een diepe
indruk bij de bezoeker achterlaten.
Het is, als men de 12 meter brede en liefst 500 meter lange
toegangsweg naar de ruïnenstad afloopt, en men ziet zich links
en rechts omringd door rijen hallen waarachter de gehavende
gebouwensilhouetten zich aftekenen, niet moeilijk om zich een
gedachte te vormen van de indruk welke de stad vroeger op de
mensen moet hebben gemaakt.
Heeft men tenslotte ook nog de drie gymnasiën. de thermenge-
bouwen en het grote theater gezien, dit laatste compleet met
kleedkamers en al. dan worden de heren door de gids nog even
apart genomen om uitvoerig ingelicht te worden over een groot
gebouw aan een der marmeren straten. Voor degeen die het
Turks-Engels niet helemaal kan volgen is de ondubbelzinnige
knipoog aan het eind voldoende duidelijk om de functie van het
gebouw uiteen te zetten!
De zon daalt al als ook wij weer aan onze afdaling naar de kust
beginnen. Omstreeks 500 voor Christus hadden we ons in Ep
hesus zelf kunnen inschepen en hadden wellicht de amandel-
vormige ogen van een Grieks meisje ons zeilschip vanuit de
haven nagekeken. Nu in 1976 na Christus schiet een rode Buick
de berg af en kijkt een souvenirverkoper ons narrig over z'n
zonnebril na. omdat we geen gietijzeren moskeetje bij hem
kochten.... Achter ons ligt Ephesus weer verlaten. Het stof
dwarrelt langzaam neer tussen de stenen op het stof van giste
ren. op het stof van eeuwen.
(nadruk verboden)
