B uiten is het een echte decembermiddag. Bo
ven Bergen op Zoom hangt een zware bui. De
lucht is er inktzwart, de kerkklokken van de
wijk het Fort luiden voor de mis. Een krooi
kraaien wiekt snel door de lucht, als ze zo
doorgaan, zitten ze zo in België. Als je hier staat
zegt Hugo, op oudejaarsnacht om twaalf uur
dan zie je overal om je heen het vuurwerk af
schieten. Als je al de plaatsen bij elkaar zou
tellen die vanaf dit punt te zien zijn dan zou je
die niet op de vingers van twee handen kunnen
houden.
•,W ordt schemerig, buiten is het guur. de
wind suist door de kale bomen, 't wordt tijd
voor een warm bakje koffie. In de woonkamer
van Hildenisse is nog maar weinig veranderd
aan het interieur, zoals het vroeger was - is het
ook nu nog -Gelukkig heeft men hier nooit de
behoefte gevoeld om de zware balken weg te
werken achter een goedkoop stukje zacht-
board. De grote schouw is er nog helemaai
intakt, wel staat er nu een gewone kachel voor.
maar in een handomdraai zou alles weer te
gebruiken zijn. zoals het altijd is geweest. Er is
nu elektrisch licht, maar dat is er ook nog maar
negen jaar. Voor die tijd gebruikten we ga
slampen en stallantaarns. Adri. moet eens la
chen. als hij zegt. ik vraag me af. ze hebben het
wel eens over landschapsparken.. Zouden ze
dan zo ver willen gaan dat ze bijvoorbeeld hier
D e koeien vreten tevreden de peekoppen en
kijken ons nieuwsgierig na. Gelukkig hebben
we voldoende ruwvoer. Wat we nog buiten
hebben, dat is genoeg tot januari, en daarna
moeten we pas onze eigenlijke wintervoorraad
aan gaan spreken. Trouwens dit jaar hadden
we zes hektare snijmais. We hadden voor ons
zelf teveel, maar toen hebben we een paar ha
verkocht, voor een goede prijs. Weet je, zegt
Adri. zo terloops, ik vind dat de boeren nog
29
ken tegen de schuur aanvliegen. Tijdens de
watersnood van 53 hebben we hier natuurlijk
ook goed prijs gehad, maar het voordeel van de
ligging tegen de helling was natuurlijk.dat het
water ook dezelfde dag weer weg was. Niette
min was het wel gelijk een goede bende in en
rond het huis. We hebben wel eens meer in een
situatie verkeerd waarbij het noodzakèlijk
werd geacht door de mensen van de dijkbewa
king dat we maatregelen troffen. Toen hebben
we eens al het vee losgesneden, maar 't bleek
later voor niets te zijn. Nou als je dan die stie
ren. vaarzen en koeien allemaal door elkaar
hebt lopen, en eer je dan alles weer vast hebt
staan, dat is een heel karwei, en nu zijn we toch
niet meer zo scheutig om maar ineens alles los
te maken.
Het is goed hoor dat die mensen van de dijk
bewaking er zijn. Maar ze kunnen wel eens te
gemakkelijk waarschuwen. Daarna stappen ze
in hun auto. en wij kunnen dan later het hele
zaakje weer op zijn plek zien te krijgen. Dat wil
natuurlijk niet zeggen dat wij dan daarna lek
ker gaan slapen. We blijven wel wakker, en op
onze hoede, als het ware in de startblokken om
in te grijpen als het nodig is. Je moet er na
tuurlijk ook tegen kunnen, want in zulke dagen
en nachten is er altijd wel een zekere spanning.
Er zijn hier mensen geweest, die bij ons 's
avonds wel eens hebben gelogeerd, en later
zeiden, nou hier wil ik voor geen geld ter we
reld wonen, en zeker niet 's nachts blijven. Ja.
het is een eenzame hoeve, vroeger zeer zeker
maar toch ook nu nog. Bij sommige bedrijven
zocht men het in blinden voor de ramen, om de
zaak goed af te schermen. Op Hildenisse. heb
ben destijds de bouwers nog meer veiligheid
verwacht van duimdikke staven ijzer door die
voor de ramen te bevestigen, waaraan inbre
kers zo ze al de moed zouden hebben gehad,
toch een urenlange kluif aan zouden hebben in
de woelige tijden die achter de hoeve liggen.
Zo. toont een oude prent, het Franse beleg in
1774 van Bergen op Zoom. Hildenisse. staat
daar ook afgebeeld, de Franse troepen biva
keerden er.
p&Hir-
"as? --rffeftrfisMe-
veel te weinig zijn doordrongen van het nut van
een diepe grondbewerking. Wij doen dat hier
al jaren, en je kunt het verschil zo treffend zien.
Vooral op die zandgrond, daar zitten vaak die
keiharde "moerlagen" in. Als je die weet te
doorbreken, en van die storende laag afbent,
dan is je grond ineens twee keer zoveel waard
geworden. Dan zijn er wel eens die zeggen 't is
bij mij niet nodig, maar dan moeten ze zelf
maar eens hier en daar een profielputje maken
in het land, dan kunnen ze pas weten of het
nodig is of niet.
Bij storm spettert de Schelde het huis nat.-
We gaan de schorren op. De boerderij is niet
beschermd door een kunstmatige waterkering.
De weduwvrouw Bogers met haar drie zonen. Dr
wel zien zitten.
je met zijn drieen boer wil blijven.
Doordrongen van de noodzaak samen te werken
O ns vader die heeft ons altijd geholpen met
de gedachte om boer te worden. Er werd en
wordt wel eens beweerd dat er geen toekomst is
voor de boer. op bedrijven die niet aan be
paalde grootte voldoen. Maar hoe je het ook
bekijkt, je moet ook zelf in de toekomst gelo
ven. Wanneer je dat doet, dan is de bedrijfs-
grootte niet meer het allerbelangrijkste. Dat is
iets wat vader ons altijd heeft voorgehouden.
Hij zei, jongens als je boer wilt worden en je
houdt van het werk, dan is er altijd wel een
kans omdat te doen. We draaien nu goed. We
redden ons zelf heel behoorlijk.
"We zijn er van overtuigd dat een
samenwerking met anderen zeker zijn nut zou
hebben. Maar we zijn er nog niet aan toegeko
men. ofschoon we ervan doordrongen zijn dat
het een overweging waard is.
Op de schorren kan het vee vri j rondlopen
B ij het bedrijf aan de voorkant daarvan, lig
gen ongeveer twee en een halve kilometer
lengte schorren. Daarvan is ook nog een ge-
jonge kerels die het in de landbouw echt nog
verdragen, maar wanneer je binnenkomt en je
ziet de enorme eikenbalken die alles schragen,
dan is het ook geen wonder. Wie nu de vuren
houten kraakspaanders ziet waarmee gebouwd
wordt, stijgt het schaamrood naar de kaken,
Adri, Louis en Hugo lopen door de stallen, en
bekijken hun vee met liefde. We kopen en
verkopen altijd zelf op de markt, 't Is toch te
gek om los te lopen, als je dat niet doet. Je hebt
er maanden zorgvuldig voor gezorgd, en dan
geef je het vee uit handen om het door een
handelaar te laten verkopen. Ook met het in
kopen zijn we er zelf altijd graag bij. We ver
trouwen op dat gebied eigenlijk alleen maar
ons zelf.
Mengwoelen heeft ons groot voordeel gebracht
In het resolutieboek van de Bergense domeinen, staat dat op de 5e dag van november in het jaar
1530 o.a. Hildenisse is overstroomd, en waarschijnlijk daarna nooit meer is herwonnen. "Op de
achtergrond de schorren".
Maar om toch het lot niet geheel aan het toeval
over te laten hebben ze destijds wel een aarden
wal aan de westzijde van de gebouwen opge
worpen. Maar erg hoog is die niet, en er hoeft
echt niet al te veel water te komen of het staat er
al tegen. De jongens laten ons zien hoe het
water vorig jaar januari tijdens die hevige
storm aan het dammetje heeft zitten vreten.
Maar als we wat verderop lopen, en je ziet het
gras en wier, dat met de laatste vloed is mee
gekomen, dan is de waterlijn maar akelig dicht
bij het huis. Het is natuurlijk wel een voordeel,
je kunt water krijgen, maar bij de eerstvolgende
eb is het ook weer allemaal weg, want het be
drijf is boven N.A.P. Niettemin kan het toch
veel last bezorgen, en je moet er altijd voor op
je hoede zijn. Wanneer wij via de radio horen
dat er storm op komst is, dan luisteren we ver
der met ekstra aandacht naar de berichten over
de waterverhogingen, want die zijn wel be
langrijk. Overdag dan zijn we er helemaal niet
bang van hoor, maar als zoiets 's nachts gebeurt
dan zijn we er zelf ook niet altijd gerust op. Het
komt meer dan eens voor dat zonder dat er nu
direkt van gevaar sprake is het water toch al zo
hoog tegen het dammetje aanstaat, en de
schuimkoppen zo sterk zijn, dat door de
stormvlagen de zoute spetters en schuimvlok-
de waterleiding, de elektriciteit en telefoon,
plus ook ons televisietoestel weg zouden willen
halen? Dat we weer net als vroeger zonden
moeten leven. Nou ja je weef het nooit m deze
tijd, zegt hij een beetje spottend.
Moeder Bogers is trots op haar drie zonen J En je
hoeft er niet lang binnen te zijn om ook oe
gezellige hartelijke gastvrije sfeer, ia dit huis ie
proeven. Brabantse gastvrijheid en gezéllig
heid. Ja. wat is dat eigenlijk, ze zal niet anders
zijn dan bijvoorbeeld de.Zeeuwse. We zouden
het niet helemaal weten. Alleen als* we de war
me smakelijke koffie, van moeder Bogers
drinken^ buiten de duisternis.valt. en we in de
stal het vee horen, dan zijn we er zéker van dat
hier in ieder geval gastvrijheid en vriendelijk
heid heerst, dat dit toevallig op een stukje Bra
bantse bodem is. doet niet ter.zake. Het ver
dronken land van Reimerswaal. het ligt hier
niet ver vandaan. De Schelde heeft het terug
genomen. Hildenisse is er nog steeds, en er
werd vaak gezegd, met een variant op een an
der bekend gezegde. ReimerswaaL zal vergaan,
maar Hildenisse zal blijven bestaan. I kunt het
met eigen ogen zien. volgende keer als,L met
de trein reist, even opletten, of ook als L met.de
wagen reist, met een klein omweggetjeiwerke
lijk een landschappelijk juweéltje
gelijkheden.. Het bedrijf zal er door vergroot
kunnen worden, want die schorren en mis
schien ook nog wat van de slikken zal blijvend
droog komen, en dan heel goed bouwland
worden. Hoeveel dat zal gaan worden dat we
ten ze ook nog niet. Veel zal er ook afhangen
van het peil van het Zoommeer. Zeker zijn ze
natuOrlijk wel van de schorren en slikken die
nu al bij het bedrijf behoren. Maar ze zijn ook
heel erg geïnteresseerd in de stukken land die
verderop liggen en mogelijk straks ook bruik
baar worden. Ze zullen zeker niet stil zitten en
wachten tot het zover is. want dan is het mis
schien te laat. Ze kunnen best wat meer grond
gebruiken, want nu ze nog met zijn drieen thuis
zijn. gaat het allemaal best. Maar als ze mis
schien straks gaan trouwen, en gezinnen krij
gen, dan is een uitbreiding van het areaal zeker
een welkome zaak.
Toch hoeven ze niet alleen op de Oesterdam te
wachten, want volgend jaar zal er ook bij
Bergen op Zoom een begin worden gemaakt
met de verhoging en versterking van de bui
tendijk. Door deze dijkverhoging en een nieu
we dijk zal er dan een stuk land bijkomen dat
daarna voorgoed aan de invloed van eb en
vloed zal zijn onttrokken, een lap van zo'n
vijftien hektare. En op zulke bedrijfsuitbrei-
dingen hebben ze goede hoop. vooral wanneer
deelte weiland, dat zijn dan de stukken het
dichtst tegen de hoge grond, die alleen nog bij
springvloed onder water komen. Je hoeft hier
gelukkig niet al te veel drukte te maken om de
zaak af te palen en af te draden. We laten het
vee daar maar partijen op die vlakte. Ze lopen
eigenlijk nooit weg. Alleen afgelopen zomer
met die hitte, toen hadden we wel eens proble
men. want de dieren zochten de koelte van het
water op, en gingen dan veel te ver bij eb de
slikken op. om in het zoute water verkoeling te
zoeken. Voor de rest laten we het vee maar een
beetje doen. Ook nu in deze tijd loopt er jong
vee nog zomaar los, op het land waar nog wat
peekoppen zijn achtergebleven. Maar als het
donker wordt dan komen ze uit zichzelf terug
om de stal binnen te gaan. Je zit hier eigenlijk
als een koning in zijn koninkrijk, zegt Adri blij,
en hij zelf konstateert nog eens dat het eigenlijk
niet beter kan. Klauwgebreken hebben wij hier
met het vee nooit, wij steken dat op het feit, dat
de dieren regelmatig met hun hoeven in het
zoute water komen. Op deze manier is het wel
makkelijk om vooral'jongvee te houden.
We lopen rond het bedrijf en bekijken de oude
gebouwen. Ze zijn solide, en zullen zeker nog
lang niet in elkaar zakken, ook niet bij een
zware orkaan. Trouwens hoeveel woeste orka
nen hebben deze schuren en schouwen, al niet
Grillig steken de kale takken van de bomen af tegen de winterse hemel, maar toch met iets
beschermends in zich. Het lage walletje moet de hoeve beschermen tegen de vloed in de
Oosterschelde. een zeearm die nooit helemaal te vertrouwen is.
