T erwijl we zo bij Jos zitten en naar buiten
kijken, is het toch duidelijk dat de barnes in het
land is. De bladeren vallen, de nevels hangen
over de polder. Tijd om eens te vragen hoe het
afgelopen boerenjaar is geweest.
r van Wezel te Oud-Vossemeer
H oeve Candia was vroeger een bedrijf van
wel honderd en veertig hektaren. In de loop der
tijden is het steeds kleiner geworden, maar dat
gebeurde niet toen de Broovmansen er op za
ten. Nu is het 72 ha groot, en een zuiver ak
kerbouwbedrijf. Per 1 november werd de
boerderij met 20 ha uitgebreid. Vlak bij wordt
een hoeve door de gebruiker aan de kant ge
daan. Voor Jos was dit de gelegenheid, om zijn
bedrijf groter te maken. Wanneer al het land
straks bij elkaar ligt is er zo'n 92 ha grond
aanééngesloten om de gebouwen aanwezig. De
verkaveling hier is uitstekend. Daarover heb ik
helemaal geen klagen, zegt hij tevreden.
De herkaveling op het eiland Tholen is een
zegen voor de streek geweest. Toen ze hier be
gonnen waren er mensen falikant op tegen.
Klaar nu het allemaal al jaren, achter de rug is
moeten ze toch toegeven, dat er voor Tholen
toen een belangrijke bijdrage is geleverd aan
een gezonde bedrijfsvoering. Er waren hier
toch percelen bij. waar je in de herfst en in de
winter, maar ook in het voorjaar, nauwelijks
met een wagen op kon komen. Ik beboer ook
zulk soort grond, maar die behoort nu tot mijn
beste stukken land.
H et bouwplan van Jos zit solide in elkaar.
O
Op bezoek bij: A.L.C. Brooymans
10
er nu bijkomt, daarvan zijn de gebouwen in een
zeer goede staat. Het is eigenlijk voor bóeren-
begrippen, een nieuw bedrijf, want het is pas na
de ramp gebouwd.
Alleen als je vergeet om te zaaien, slechte oogst
Ik heb geen klagen zegt Jos onomwonden. Kijk
ik kan natuurlijk gemakkelijk een aantal pun
ten opnoemen waarbij het toch nog beter had
gekund. Maar je moet wel een realist blijven,
en kom nou, welke boer is dat eigenlijk niet*
Maar dat laatste zegt hij met eeri knipoogje. Je
weet ook wel, er zijn altijd collega's die kunnen
zich zelf 20 prachtig rijk rekenen, 't Gebeurde
laatst nog eens op Noord-Beveland, daar vroeg
de een aan de ander hoé het zat met de op
brengst van zijn tarwe. De een zei toen tegen de
ander, ik heb net één mud meer dan jij gedor-
sen. Alle gekheid op een stokje, onder elkaar
kunnen we er soms wat van hoor. Vooral aan
de stamtafel dan breekt de één nog meer re-
kords dan de ander. Maar laat ik het nu maar
over mezelf hebben, 't Is een' droog jaar ge-
Het afgelopen jaar verbouwde hij de volgende
gewassen. 12 ha suikerbieten, 12 ha consump
tieaardappelen, 15 ha tarwe, 13,5 ha gerst, 3 ha
haver, 4,5 ha blauwmaanzaad, 4 ha lucerne, 2
ha snijmais, verder werd er nog 5 ha verhuurd
voor zilveruien, en ligt er vlak tegen de schuur
aan nog zo'n 4 ha weiland. En het is duidelijk
dat het weiland is bedoeld voor de paarden,
zoals trouwens ook de voedergewassen. De
snijmais is ook bestemd voor de paardenstapel.
Het gebeurt niet zelden dat er zo'n dertig
paarden op stal staan. Jos geeft de snijmais een
andere behandeling dan de meeste anderen die
dit gewas verbouwen. Met paarden moet je
heel goed uitkijken voor geschimmeld voer.
Snijmais, hoe goedje het ook inkuilt, helemaal
aan schimmelvorming kun je toch niet ontko
men. Als een paard een keer of wat geschim
meld voer heeft opgenomen kun je daarvan
nare gevolgen ondervinden. Ik laat tegen
woordig de snijmais hakselen, en daarna dro
gen. Dat gebeurt op de grasdrogerij in Steen
bergen. De mais wordt in brokjes geperst. Een
uitstekend vervoerbaar eten. 't Is natuurlijk wel
duurder dan gewoon inkuilen. Ik betaalde vo
rig jaar nog 19 cent per kilo voor het drógen, dit
jaar was het al 21 cent. Ook daar staat het niet
stil met de prijsverhogingen. Natuurlijk is ook
de haver een onderdeel in het voerplan voor de
paarden. Maar die was dit jaar zo vreselijk
Veel van de bedrijfsgebouwen zijn oud en vaak onpraktisch.
weest, en op onze grond hier heb je daar weinig
hinder van. Er is op het bedrijf land bij, wel, als
je daar niet vergeet om te zaaien heb je altijd
een goede oogst. Nou dat zegt toch genoeg. En
ook dit jaar hebben we daar van kunnen pro
fiteren. In het voorjaar kwamen de bieten hier
en daar wel een beetje slecht op, want we heb
ben nogal zware grond, en er zijn stukken bij
met zéér zware grond. De bieten komen dit jaar
gemiddeld aan zo'n vijftig ton per ha, dan mag
je toch niet mopperen. Op dat moment komt
Jos zijn vrouw binnen met het afleverings
briefje van de suikerfabriek. Het laatste.
Iedereen is er nieuwsgierig naar. Ze maakt bij
na nooit geen brieven open, zegt Jos, maar als
die berekening van de suikerfabriek binnen
slecht, zoals ik het nog nooit heb mee gemaakt.
Loof inkuilen op het land
ver de opbrengst van de bieten hebben we
het al gehad. Geen klagen. Ook heb ik dit jaar
al het bietenblad verkocht. Als je dat over die
12 ha berekent betekent dat toch ook een aar
dig extra centje dat er binnen komt. Goed, en
dat was toch ook al met het stro het geval van
de zomer. Bij mij koopt hier vaak iemand uit
Wouw dat blad en koppen. Ook nu wéér, maar
nu had hij het extra hard nodig, want als vee
houder op zandgrond heeft hij dit jaar natuur
lijk helemaal geen reden om optimistisch te
.A. an iii' weg \an Oud-Vossemeer naar St-Annaland ligt in een hocht hoeve "Candia" waar
A.L.C. Brooymans woont, of beter gezegd Jos Brooymans. want als Jos is hij overal bekend.
Wanneer men de naam Brooymans hoort schiet er bij veel mensen ineens iets met paarden in
hun gedachten. Dat is overigens geen wonder want Jos is wijd en zijd bekend om zijn
beroemde koiidbloedstallen. Die bekendheid heeft zich niet beperkt tot Nederland alleen. Nee,
de koudhloedkolossen van Brooymans worden heel vaak verhandeld naar Duitsland. Maar
goed. je kunt bij Brooymans nauwelijks uit onder het feit dat hij zo bekend is om zijn
trekpaarden, toch zullen we ons nu eerst bepalen tot de rest van zijn bestaan, een bestaan dat
toch het belangrijkste gedeelte uitmaakt van zijn leven, namelijk het boer zijn.
In 1939 kwam een broer van Jos op het bedrijf
Candia. maar die heeft er helaas niet lang veel
geluk gehad. De oorlog brak uit en door een
ongelukkige samenloop van omstandigheden
werd hij gearresteerd door de Duitsers, en ver
oordeeld tot een verblijf in een koncentratie-
kamp. Dat is voor hem allemaal te veel ge
weest. Hij is nooit meer uit dat kamp terug
gekomen. En het was om een kleinigheidje.
Maar toen mijn broer niet meer terugkwam,
moest het bedrijf toch worden voortgezet. Voor
die tijd was ik nog thuis, op het bedrijf van mijn
vader "Bleyendaal" in St-Annaland. Eerst be
gon ik hier als bedrijfsleider maar later werd ik
er zelfstandig boer. In 1946 ben ik getrouwd, en
begon het leven en werken op hoeve Candia
pas echt voor mij.
Blij met een opvolger!
/^Lan de schoorsteen in de gezellige huiska^
weer veel meer voor de mechanisatie is, terwijl
de jongste, van beiden alles afweet. Maar het
ziet er toch wel naar uit dat Jos in de toekomst
zeker niet zonder opvolger zal zitten. Hij is
daarover dik tevreden, want hij is wel zoveel
boer in hart en nieren dat het zonde zou zijn als
het bedrijf na zijn periode tot een einde zou
komen. Alleen je vraagt je wel eens af op wat
voor een manier die jongens boer moeten
worden. Wanneer je de huidige grondprijzen
bekijkt dan slaat de schrik je om het hart. Dan
is het in ons geval toch maar een geluk dat het
geen eigen bedrijf is. Wanneer je moet pachten
dan gaat het nog wel. Overigens heb ik niet
zolang geleden zes hektare grond bijgekocht
voor een prijs die niet ver meer af ligt van de
dertigduizend gulden per ha. Nou als je dat
bekijkt, en je moet daar dan een bedrijf van
zeg. pak weg. veertig ha voor overnemen als
jonge boer. dan zul je toch nog heel wat groene
sneeuw moeten zien. of je moet ieder jaar gou
den aardappels rooien. Overigens hoor je nu al
weer prijzen die rond de veertig duizend gul
den per ha liggen. Jé" vraagt je af waar ligt het
einde van deze gekheid* Of nog anders gezegd,
wanneer zal er een einde aan gemaakt worden.
Ik bedoel van overheidswege* Er zit ook een
stuk tegenspraak in van één kant. Je hoort al-
lerwege dat er geen reserveringen kunnen
worden gemaakt, en dat het schier onmogelijk
is om met het huidige prijspeil boer te blijven.
Maar toch hoor je dan dat er overal grond aan
dergelijke prijzen wordt gekocht door bedrijfs-
genoten. Hoe het precies in elkaar zit is een
beetje een raadsel, en toch zeker voor degene
die buiten de landbouw staan. Goed ik heb ook
zelf grond gekocht. Maar mijn redenatie was
dat het zo'n gouden kans was om grond, gren
zend tegen grond van het bestaande bedrijf aan
te kunnen kopen, datje zo'n kans gewoon niet
mag missen.
En met het oog op mijn zoons, kun je dan
natuurlijk haast niet anders. Kijk, nu met de
nieuwe grond er bij, die ik dus deels heb ge-
pacht.en die ik deels heb gekocht, wordt ons
bedrijf straks zo'n twee en negentig hektare.
Daarop moet, voor twee jongens toch nog wel
een boterham te verdienen zijn. En wellicht
zelfs voor drie man. Ofschoon mijn oudste
Fr is nu een bedri jf toegevoegd aan het "moederbedrijf", waardoor er 20 ha en nieuwe gebouwen
zijn bijgekomen.
"Bleyendaal", waar Jos werd geboren, en nu zijn broer woont.
mer hangen een negental kleine kinderfotoot
jes. Het zijn allemaal kinderen van Jos. Op een
kwade dag overleed zijn eerste vrouw aan een
verkeersongeluk, en liet daarbij zeven kinderen
achter. Later is Jos door deze moeilijke periode
heengekomen. en is hij voor de tweede maal
getrouwd. Uit dit tweede huwelijk heeft hij ook
nog twee kinderen. Dat maakt het negental
kompleet. Er zijn nu nog drie jongens op het
bedrijf. Toon 25 jaar. Ko 21 jaar en de jongste
Gerard van zestien jaar. die overigens nog op
school zit. Mogelijk drie potentiele opvolgers,
maar dat zou misschien toch wel een beetje te
veel van het goede worden. Wel is het zo dat er
één erg veel vad de paarden houdt, de ander
zoon Toon mogelijk in de toekomst andere
plannen heeft. Dan hebben we al de grond
rond de gebouwen. Straks dus twee bedrijfsge
bouwen. Mooier kan het haast niet. Vroeger
hadden we zeventien kavels, her en der ver
spreid. Nu doen we alles af met zeven kavels.
Het is zo'n plezierig boeren. Het enige waar we
hier op het "moederbedrijf' mee zitten is de
slechte staat van de bedrijfsgebouwen. Die zijn
al honderden jaren oud, en eigenlijk helemaal
niet meer van deze tijd. Het huis is een aantal
jaren geleden nieuw gebouwd. Maar dat was
toen ook wel heel erg hard nodig. De oor
spronkelijke woning was helemaal verrot en
stond bijna op invallen. Het nieuwe bedrijf, dat
komt, dan is ze net zo nieuwsgierig als ik, om te
weten hoe het in elkaar zit. 't Is nu vlug uitge
rekend, Jos zit gemiddeld met zijn suikerge
halte bijna aan de vijftien procent. Ik ben er
mee tevreden, want links en rechts hoor je toch
ook nog wel mindere berichten, 't Boerenjaar is
voor ons bedrijf eigenlijk grotendeels bekeken.
Ik moet eerlijk zijn, 't mag voor mij best ieder
jaar zo'n uitkomst geven. En verder houd ik er
over op.
Het bouwplan
zijn. Hij heeft bij mij het loof gekocht voor
zeshonderd gulden per ha. Maar 't was gehak-
seld blad en je weet dat moetje snel inkuilen.
De koper zag er nog al tegenop om dat allemaal
naar Wouw te vervoeren. Maar we hebben sa
men een goede oplossing gevonden. Hij huurt
bij mij gewoon een klein stukje grond, waarop
hij het blad mag inkuilen. Ik heb hem tijdens
het rooien geholpen om het blad direkt in de
kuil te rijden. Tegenwoordig met die moderne
machines bij het bietenrooien, ben je zo klaar,
met een groot aantal hektares. Al mijn bieten
zijn in twee dagen uitgereden, in een periode
van zes weken. Dus zeg maar de helft ging er in
één dag uit, 't loof direkt in de kuil, grond er op.
