Pootgoedbesoherming
tegen ziektes met
T.B.Z. (thiabendazol)
2)
5
Ing C- P. MEUlEiKS
Ing. P. S. HAK
IBVL WAGENINGEN
De voornaamste bij de bewaring van pootgoed momenteel in Nederland op de
voorgrond tredende knolzielcten zijn Rhizoctonia, zilverschurft, Fusarium en Pho-
ma. Voor Rhizoctonia en zilverschurft werd de beperking van de uitbreiding tot
nu toe voornamelijk gezocht in het vermijden van stortkegels en het snel droog-
blazen en -houden van de partij. Bij aanwezigheid van veel grond is snel droog-
blazen echter niet mogelijk. Vandaar dat, zeker wat zilverschurft betreft en in
mindere mate ook bij Rhizoctonia, in de praktijk toch dikwijls een duidelijke toe
name optrad tijdens de bewaring.
De bestrijding van Fusarium en Phoma is vooral gezocht in het voorkomen van
beschadigingen bij het rooien en sorteren, een goede en snelde woodheling, het
kiemvrij bewaren en door uit te gaan van met kwik ontsmet pootgoed.
Tot voor kort waren er geen chemische middelen bekend die vóór of tijdens
de bewaring konden worden toegediend en één of meer van deze ziekten effek-
tief tegengingen.
Uit proeven in binnen- en buitenland is 'nu gebleken dat door toediening van
thiabendazole (afgekort: T.B.Z.) tijdens het vullen van de cellen een goede be
strijding van zilverschurft, Fusarium en Phoma kan worden verkregen tijdens de
bewaring van de aardappelen.
NADERE BIJZONDERHEDEN
BETREFFENDE T. B. Z.
T. B. Z. is [afkomstig uit 1de farmacie.
Het is een wormverdrijvend: middel, dat
al jaren bij vee wordt toegepast. Het is
een systemisdhl, fungistatisch werkend
fungicide, d w.z. de knol neemt het mid
del op walardoor de groei Van bepaalde
schimmels wordt voorkomen of geremd
(de schimmels worden dus niet gedood).
Van T.B.Z. zijn diverse z.g. formulerin
gen bekend. Het kan n.l.:
1. als een poeder over de knollen wor
den gestrooid;
2. op de knollen worden gespoten
(spuitpoeder, vloeibaar middel);
3- met behulp van een pulsfog of swing-
fog-apparaat als een nevel via de
'ventilator door de aardappelhoop
worden geblazen, en
4. in de vorm van rook uit tot gloeien
gebrachte rooktabletten eveneons via
de ventilator door de aardappelhoop
worden geblazen.
Het middel wordt al sinds enkele jaren
op citrusfruit toegepast om schimmel
aantastingen te voorkomen. Sinds kort
mag het in diverse landen ook bij aard
appelen worden toegepast. Met ingang
van oogst 1976 op /bepaalde voorwaar
den de toepassing van TJB.Z. op poot
goed ook in ons land toegestaan. Ver
wacht wordt dat nog voor het komende
oogstseizoen ook een beslissing wordt ge
nomen ten aanzien van de toepassing op
consumptie-aardappelen.
WIJZE VAN TOEDIENING
Het IBVL heeft sinds 1973 proeven ge
nomen met T3.Z. Deze proeven werden
uitgevoerd in cellen met een inhoud van
15 ton, waarin de aardappelen tot de nor
male storthoogte (3.50 m.) werden opge
slagen. Er werden diverse doseringen
vergeleken, zowel bij spuiten, roken als
vernevelen.
Spuiten Het spuiten werd uitgevoerd
bij ih-et vullen van de cellen. Het middel
werd opgelost in water; per ton aard
appelen werd 2 1. water gebruikt. Bij ge
bruik van deze hoeveelheid vloeistof wor
den de knollen wel wat vochtig, maar dit
levert geen praktische bezwaren op. In
1974 werd nog gewerkt met een rug
spuit, waarbij de spuitkegei werd gericht
op de knollen die uit de wagen op de
transportband vielen. Het op die plek
bespuiten van de knollen heeft echter het
bezwaar dat er zich grond aan de trans
portband kan gaan hechten. Bij de proef
in 1975 werd het bespuiten daarom uit
gevoerd aan het einde van de boxenvul-
ler. Daartoe waren aan het einde van de
band 2 nozzles aangelbracht en wel zo
danig, dat de van de band in de cel val
lende knollen hierbij door de spuitnevel
vielen. Bij deze uitvoering werd de
boxenvuller niet vochtig en er koekte
dus ook geen grond aan de band aan. Op
deze wijze gaat bovendien geen middel
verloren, daar de spuitkegels in de rich
ting van het talud spuiten en de omlaag
rollende knollen regelmatig bevochtigen.
PULSFOG-BEHANDELING
De behandeling met het pulsfogapparaat
en de toepassing van rooktabletten ge
beurde enige dagen na het vullen van de
cellen. Het pulsfogapparaat lijkt veel op
het bekende swingfogapparaat; met
laatstgenoemd apparaat hebben we echter
geen ervaring wat de toediening van
T.B.Z. betreft.
Het mondstuk van het pulsfogapparaat
dient onder de ventilator in het luchtka-
naal gébracht te worden. De met de ap
paraat verkregen zeer fijne nevel wordt
door de draaiende ventilator door de
aardappelhoop geblazen Eerst werd bij
deze proeven de luchtstroom tijdens de
behandeling regelmatig veranderd; be
halve van onder naar boven werd de
lucht voor de helft van de behandelings-
duur ook van boven naar onder door de
aardappelhoop gezogen. In de proef van
1975 werden beide systemen met elkaar
vergeleken.
Behandeling met rooktabletten. De rook
tabletten werden in een ijzeren mand
onder de ventilator geplaatst, waarna de
onderste laag tabletten tot gloeien werd
gébracht. De hieibij ontstane rook werd
door de draaiende ventilator door de
aardappelhoop géblazen.
RESULTATEN
In de tabellen 1 en 2 zijn de voornaam
ste resultaten van deze proeven vermeld.
Uit deze tabellen blijkt dat de beste resul
taten werden verkregen met het bespui
ten van de knollen bij het vullen van de
cellen.
'Ook uit een in 1975 in de praktijk op
vrij grote schaal op pootgoed uitgevoer
de proef kwam naar voren dat met het
bespuiten van de knollen de beste resul
taten konden worden bereikt.
Behalve aan een betere verdeling van
het middel over de knollen, moet dit
mede aan het tijdstip van behandelen
worden toegeschreven. Hoe eerder het
middel namelijk na de oogst wordt toege
diend, des te beter is het effekt. Een snel
lere uitvoering van de behandeling dan
'bij het vullen van de cellen is niet mo
gelijk.
Deze methode is niet alleen eenvoudig
door elke teler en handelaar toe te pas
sen, het is ook qua middel de goedkoop
ste methode. In de nu geadviseerde dosis
van 30 g. aktieve stof per ton aardappe
len komen de kosten aan middel op nog
geen halve cent per kg aardappelen.
SPUITEN HET MEEST GESCHIKT
Vooral uit de praktijkproef is wel ge
bleken dat aan de toepassing van T.B.Z
met "t pulsfogapparaat en via roken nog
al wat bezwaren kleven. Voor een rede
lijke verdeling van het middel moet er
intern geventileerd kunnen worden en
dient de cel goed te kunnen worden af
gesloten. Dit laatste blijkt in de praktijk
vrijwel onmogelijk te zijn. Afdichting met
plastic is meestal ontoereikend. Er blijkt
altijd wel middel door kieren en reten
verloren te gaan. Bovendien blijkt het
pulsfogapparaat niet zo eenvoudig in het
gébruik te zijn, doordat de sproeier nogal
eens verstopt raakt. Dit ondanks het feit,
dat een yerdunningsmiddei moet worden
toegepast. Ook rooktabletten kunnen in
de praktijk niet overal even gemakkelijk
worden gebruikt. Vooral bij grote cellen,
waarbij dus veel rooktabletten nodig
zijn, kunnen ons insziens situaties ont
staan die qua brandgevaar zekere risi
co^ met zich meebrengen.
Al deze bezwaren hebben ertoe geleid
dat als toedieningsmethode alleen het be
spuiten van de knollen bij het vullen
van de cellen kan worden geadviseerd.
Eventueel kan dit bespuiten ook bij het
sorteren worden gedaan, wanneer het bij
de- oogst is nagelaten, maar het bestrij-
dingseffekt is dan duidelijk minder goed.
Een dosis van 30 g aktieve stof per ton
aardappelen is voldoende voor het gehele
bewaarseizoen. Wordt de bespuiting na
het sorteren voorafgegaan door een kwik
ontsmetting, dan wordt 18 g aktieve stof
per ton aardappelen aanbevolen.
WELKE ZIEKTEN WORDEN
MET T B Z. BESTREDEN?
Zilverschurft. Zoals uit de tabellen kan
worden afgeleid, gaat T.B.Z., mits goed
toegepast, de uitbreiding van zilverschurft
vrijwel geheel tegen. De invloed van de
TJ3.Z.-behandeling is ook in de nateelt
merkbaar, zoals blijkt uit de waarneming
in december 1975 _(tabel 1).
Fusarium. Ook wat Fusarium betreft is
het effekt duidelijk. Dit blijkt niet alleen
uit de snijtest, waarmede een indruk om
trent de besmetting van de knollen met
Fusarium kan worden verkregen en wat
in een index van 0-75 wordt uitgedrukt,
maar ook uit het percentage droogrot wat
vooral na sorteren en heropslag optreedt.
Rhizoctonia. Wat de bestrijding van
Rhizoctonia betreft, zijn we wat minder
positief. Bij de doseringen zoals deze in
de be^vaarproeven zijn toegepast en
waarbij rekening is gehouden met het
residugehalte in de knollen, is nauwelijks
een effekt ten aanzien van de bestrijding
van Rhizoctonia te zien. Uit de resultaten
van dompelproeven is echter gebleken dat
T-B:Z. de uitbreiding van Rhizoctonia
duidelijk tegengaat. Behalve dat bij deze
proeven met hogere doseringen werd ge
werkt, speelt mogelijk ook de betere be
vochtiging bij dompelen nog een rol.
In 1975/1976 werd de proef genomen
met een vrij zwaar met Rhizoctonia be
smette partij. Na de bewaring bleek het
percentage knollen dat geheel vrij was
van Rhizoctonia (dus ook zonder hyphen
in de ogen) bij de ter vergelijking dienen
de onbehandelde okjekten duidelijk lager
te zijn dan in de met T B.Z. behandelde
cellen (zie tabel 2).
De spuitdoppen zijn op het einde van de
boxenvuller op esn dusdanige manier be
vestigd, dat de spuitvloeistof niet op de
band terecht komt. De aardappelen val
len door despuitkegels.
Het was echter aan de bezetting met
sclerotieën (met het blote oog zichtbaar
en maatstaf voor de praktijk) nauwelijks
of niet te zien en daarom kunnen we aan
deze waarneming nog niet veel praktische
waarde toekennen.
Phoma. Wij hebben geer. ervaring kun
nen opdoen wat de bestrijding van Pho
ma door T.B.Z. betreft. Onderzoekers uit
Schotland, Ierland en Denemarken heb
ben echter zeer duidelijk resultaten ver
kregen. T.B.Z heeft ook wat Phoma aan
gaat nog een zeker effekt in de nateelt, zij
het niet geheel afdoende. Omdat door toe
passing van T.B.Z. bij het vullen van de
cellen de in ons land gebruikelijke Pho-
ma-test negatief blijft, zijn alle pootgoed-
SAMENVATTING
telers die dit middel willen gaan gebrui
ken, verplicht de N.A.K. vooraf te waar
schuwen, zodat deze nog monsters van
onbehandelde knollen kan nemen.
Pukkelschurft. T.B.Z. bestrijdt ook puk-
kelsohurft, een ziekte die in ons land
vrijwel iniet voorkomt, maar die in Schot
land veel optreedt.
Zwarte spikkel Uit de tot nu toe ver
richte waarnemingen is ons niet gebleken
dat TiB.Z. ook zwarte spikkel, een vrijveel
op zilverschurft gelijkende schimmel
aantasting, tegengaat.
GEADVISEERDE WIJZE VAN
BEHANDELEN EN HIERVOOR
ONTWIKKELDE APPARATUUR
Om met een kleine druppelgrootte bij
het bespuiten van de knollen ca. 2 liter
vloeistof per ton bij diverse ontvangst-
kapaciteiten te kunnen toedienen, moe
ten er bepaalde aangepaste nozzle-typen
worden gébruikt. Aan het einde van de
boxenvuller worden de 2 benodigde
nozzles met behulp van een frame op
3540 cm afstand en iets boven de band,
'bevestigd.
Deze nozzles moeten zodanig zijn opge
steld dat een spuitnevel de richting van
het talud volgt. Behalve deze nozzles
dienen er nog een spuittank van 100200
liter, een bijpassende electromotor en
roerinricht'ng te worden aangeschaft.
Deze gehele installatie, die op elk type
boxenvuller kan worden aangesloten
kost, afhankelijk van de grootte van de
vloeistoftank, ca. 1100 tot 1500. Fir
ma's die deze apparatuur leveren zijn:
a. Delavan N.V., Europark-Noord 32,
2700 Sint-Niklaas, België, tel. (09-32)
31-76 34.84/85.
Verkoopadressen in Nederland zyn.
1.) Agrarische Unie B.V., Regatta-
weg 11, Groningen, telefoon 050-
410096;
2.) Firma A. Audenaert, Vrijstraat
30, Sas van Gent, telefoon 01158-
1286.
b.) Dubex, Exloërkiji 24, 2e Exloër-
mond, telefoon 05997204. Deze
firma heeft een dicht dealernet over
geheel Nederland.
De vloeistof wordt verspoten met een
druk van 25 ato. Door verhoging van de
druk kan de spuitkapaciteit worden opge
voerd, zodat met één type nozzle tocfi
diverse hoeveelheden aardappelen op de
juiste wijze kunnen worden behandeld.
Behalve bij de genoemde firma's, kunnen
de geschikte nozzletypen ook bij CEBEOO
Steenwijk (Spraying Systems) worden
betrokken-
TjB.Z. wordt in Nederland verkocht
door L igtermoet Chemie B/V. te Rotter-
dan. Voor het bespuiten van de aardap
pelen kunnen worden gebruikt:
a.) Lirotect-60, een 60 spuitpoeder, en
b.) Lirotect-Flowable, een 45 licht
pasta-achtige vloeistof.
Om 30 g aktieve stof per ton aardappe
len toe te dienen, is bij een dosering van
2 liter spuitvloeistof per ton, van het
spuitpoeder per liter vloeistof 25 g middel
nodig en van Lirotect-Flowable peT liter
vloeistof dus 32Vfc ml middel.
Voorbeeld: Men wil 50 ton aardappelen
behandelen; daarvoor is dus 100 1. vloei
stof nodiig. Bij gebruik van het spuitpoe
der is dan 2,5 kg en bij het vloeibare mid
del 3,25 1. nodig. In verband met een wat
geringere kans op bezinken van het mid
del in de vloeistoftank, geniet ihet vloei
bare middel in lichte mate de voorkeur.
Tabel 1. Resultaten met TBZ in seizoen 1974/1975. Ras: Bintje
Objekten
Onbehandeld
Vernevelen met pulsfog
Idem
Idem
Idem - 3 weken na oogst
Roken 2)
Spuiten
Dosis in
Zilverschurft i)
Fusarium
stof/ton
maart
dec.
Index
rot
'75
*75
maart
juli
'75
'75
54,0
29,9
70,0
27,9
10
31,0
15,1
46,1
18,9
25
23,3
15,0
21,6
15,1
50
20,2
11,3
7,1
11,7
25
33,3
15,6
27,4
19,1
10
13,5
21,8
32,8
15,6
10
10,7
14,9
11,2
8,7
Gem. aangetast knoloppervlak was bij aanvang van dé proef 10,4/
Deze cel bevatte slechts 10 ton aardappelen.
Tabel 2.
Resultaten met TBZ in seizoen 1975/1976. Ras: Bintje.
Waarneming maart 1976.
Dosis in
Zilver
Fusarium
Rhizoc
Objekten
gr. akt.
schurft
tonia
stof/ton
Index
rot
vrije
knollen
Onbehandeld J)
33,7
52,0
1,1
12
Spuiten
10
11,9
3,5
0,5
26
Idem
20
4,0
0,3
0,4
38
Idem
40
3,1
0,1
0,2
33
Vernevelen met pulsfog 2) 50
6,2
1,9
0,4
24
Idem
3) 50
3,9
2,7
0,4
32
Roken 2)
20
6,2
7,3
0,8
25
J) Gem. van 2 cellen; 2) Luchtstroom tijdens behandeling alleen van onder naar
boven; 3) Luchtstroom tijdens behandeling gewisseld.
