DRAINEREN: WAAROM EN HOE?
HET aanleggen van een drainage vraagt een grote inves
tering. Daarom moet men zowel aan de aanleg als
aan de keuze van het materiaal hoge eisen stellen. Een goed
ontwerp, waarbij advies betreffende de óraindiepte, drain-
helling, drainafstand, buizensoort en de omhulling een rol
spelen, is van groot belang. Wanneer bijv. wat ruimer ge
draineerd kan worden dalen de kosten in belangrijke mate
zoals uit de volgende gegevens blijkt.
12
pE toestand waarin de grond verkeert, vormt de basis
waarop verschillende teeltmaatregelen ten behoe
ve van een gewas genomen worden. Het is daarom een
kwestie van voortdurende zorg de grond in zodanige
konditie te brengen dat de vruchtbaarheid ervan borg
staat voor een zo'n hoog producerend vermogen als maar
mogelijk is. Eén der faktoren die hierop van invloed zijn is
de waterbeheersing, aldus ontlenen we aan het voorlich
tingsprogramma 1976 van het C.A.R. Goes betreffende
één van de aktiepunten inzake bodemvoorziening.
Aan de waterbeheersing polderpeilen en drainage
mankeert hier en daar nogal wat!
In enkele gebieden, o.a. Walcheren, voldoet de afwa
tering niet meer aan de eisen die de hedendaagse mo
derne landbouw hieraan stelt!
Op verschillende bedrijven komen gronden voor die
aan herdrainage toe zijn of waar het onderhoud van
de drainage verwaarloosd is!
Aldus enkele punten uit dit gedeelte van het werkpro
gramma waaraan in de komende maanden van de zijde
van de voorlichting aandacht zal worden besteed. Daarop
vooruitlopend en inhakend op de introduktie medio de
cember van een nieuwe draineermachine door Apparaten
en Keteifabriek AKF b.v. te Goes willen wij nu reeds aan
enkele facetten betreffende drainage aandacht besteden.
Een en ander op basis van de ons door de AKF verstrekte
informatie alsmede aan het Vlugschrift voor de Landbouw
no. 206 „Waarom en hoe en goede ontwatering van het
bouwland?" waaraan we de volgende gegevens en infor
matie grotendeels ontlenen.
UIT DE GESCHIEDENIS
^E drainage van landbouwgronden heeft reeds vele
eeuwen geleden de aandacht van de gebruikers ge
had. Het schijnt, dat reeds omstreeks 400 jaar voor Christus
de Babyloniërs aarden buizen gebruikten voor de ontwate
ring van de akkers, terwijl in een boek over de Chinese
waterbouwkunde van ongeveer 1000 jaar voor Christus al
tekeningen van drainage voorkomen. De Romeinen gebruik
ten, ongeveer 100 jaar voor Christus, stenen rijshouten drai
nages om de beruchte Pontijnse moerassen te ontwateren.
Als zovele technieken uit de oudheid, ging ook die van het
draineren in de vroege Middeleeuwen verloren.
Eerst in het begin van de 17e eeuw kwamen er in Enge
land nieuwe ideeën op met betrekking tot de ontwatering
en werden aldaar enkele drainages uitgevoerd. Het duurde
echter tot de eerste helft van de 19e eeuw voordat, eerst
in Engeland en iets later in navolging ook in Nederland, het
drainagevraagstuk algemeen de aandacht ging krijgen. De
percelen waren tot die tijd alleen voorzien van greppels
(zgn. middelsloten in Groningen) op een onderlinge afstand
van circa 150 voet; overdwars werd het land dan nog in
„geutpanden" verdeeld door middel van „voetgoten". Deze
laatsten hadden een zodanige afmeting, dat er bij het be
werken van de akkers overheen kon worden gereden.
Men trachtte tot een duurzamere methode te komen door
aanleg van gangen met platte stenen, waarvan een koker
werd geformeerd, doch ook deze raakten vrij spoedig ver
stopt. Het beziwaar van de, ook toen wel reeds gebruikte,
gebakken buizen was, als gevolg van de onvolmaakte uit
voering in handwerk, de onregelmatige vorm ervan, die er
de oorzaak van was, dat zovele drainages mislukten.
geii.gr ond-vn ter s t and
Opbrengstdaling in bij bepaalde grondwaterstand.
In 1845 werd een machine uitgevonden waarmede uit klei
gebakken buizen van een cilindrisch model konden worden
vervaardigd; deze gebakken aarden buizen worden nog
steeds aangewend. Wel is, in de loop der jaren, de afmeting
gewijzigd. In het begin werden hoofdzakelijk 2,/2 en 3 cm
O buizen gebruikt. Deze buizen worden bij grondwerkzaam
heden nog wel aangetroffen. Daar de capaciteit van deze
buizen uiteraard betrekkelijk gering was en bovendien snel
afnam. b.v. bij inspoeling, ging men al spoedig o^er tot het
gebruik van de 4 cm 0 buis. Daarna werd overgegaan op de
5 en 8 cm binnendiameterbuizen.
Dr. W. C. H. Staring (1850) gebruikte voor draineerbuizen
het woord „droogpijpen", hetgeen echter tot heden geen
navolging heeft gevonden, evenmin als het gebruik van het
woordi „droogduikers". In 1863 waren in Zeeland ca. 660 ha
en in Groningen 2100 ha gedraineerd; grotere uitbreidingen
werden o.a. door de beperkte buizenfabricage in de weg
gestaan.
De steeds stijgende lonen en de grote schaarste aan vak
kundig personeel hebben het ontstaan en de ontwikkeling
van draineermachines in de jaren rond 1950 sterk bevorderd.
De kosten van het draineren met de hand) waren rond
1960 300,a 400,per km hoger dan die van de ma
chinale uitvoering. Sindsdien is door de nog steeds stijgende
lonen het verschil nog aanmerkelijk groter geworden.
DRAINEERMACHINES - TIJD- EN KOSTENBESPAREND
QOOR de komst en perfektionering van de draineer
machines in de vijftiger jaren, werd het leggen van
drainage (zelfs zonder subsidie) een in vele gevallen ekono-
misch verantwoorde zaak. Door de sterke vraag naar drai
neerbuizen werd de ontwikkeling van plastic draineerbuizen
voor de industrie interessant. N.l. gladde plastiek buizen met
buitendiameter van 5 en 7 cm, later gevolgd door flexibele
plastiek ribbelbuizen met buitendiameter van 5, 6, 6V2. 8
en 10 cm. Voor de plastiekbuizen zijn kwaliteitseisen gesteld.
Buizen d,ie hieraan voldoen zijn voorzien van het KOMO-
Keur. Algemeen kan gesteld worden dat de buis met de
grootste buitendiameter het beste is. Het afdek- of ombul-
lingsmateriaal telt ook mee voor de buitendiameter. Dit met
dien verstande dat naarmate de drainsleuf beter doorlatend
is, het gunstige effect van een grote buitendiameter verhou
dingsgewijs afneemt.
Een interessant overzicht is gegeven dioor de direktie van
de IJsselmeerpolders en betreft het aantal manuren per km
drain bij verschillende in de loop der jaren toegepaste drai
nagemethoden.
Aantal manuren
Drainagemethode per km drain
Handdrainage in volle grond
320
Handdrainage in greppel
170
Buckeye draineermachine zonder buizengoot
70
Buckeye-Akerman draineermachine
met buizengoot
50
Moderne draineermachine met gebakken buizen
30
Moderne draineermachine met plastic buizen
20
Bij de laatste methode is er bovendien nog een aanzien
lijke besparing bij het uitrijden van de buizen over het veld.
Dit werk is in geen der bovenstaande methoden meege
rekend.
WAAROM EEN GOEDE ONTWATERING
yOOR de praktische landbouwer is het de grootte van
het netto-overschot, waar het in de eerste plaats om
gaat. Dit houdt in dat de produktiekosten zo laag mogelijk
gehouden moeten worden, terwijl de opbrengsten zo hoog
mogelijk moeten zijn. Gezien de hoge arbeidskosten moet
dus een sterk doorgevoerde mechanisatie mogelijk kunnen
zijn, zonder dat dit gepaard gaat met lagere opbrengsten.
Tegen deze achtergrond kunnen de volgende eisen aan
de grondi gesteld worden.
1. de grond moet gemakkelijk bewerkbaar zijn. Het vocht
gehalte heeft een belangrijke invloed op de bewerkbaar
heid de berijdibaarheid van de grond vooral bij zwaar
dere grond. De uitvoering van velerlei veldwerk onder
vindt een schadelijke invloed van een te natte grond door
onbegaanbaarheid!, het geringe draagvermogen, vooral
van belang in verband met de steeds verder gaande me
chanisatie, enz. Bepaalde werkzaamheden worden ver
traagd, anderen naar een later tijdstip verschoven, zodat
ze samenvallen met ander werk en arbeidspieken veroor
zaken. Bewerking van de grond in een te natte toestand
kan moeilijk te herstellen schade toebrengen aan de
struktuur van de grond. Najaar en winter 1974/75 zullen
wat dat betreft de boer nog lang heugen!
2. de grond moet zo min mogelijk verslempen in verband
met schade aan gewas.
3. de grond moet vroeg in het voorjaar bewerkbaar zijn en
gedurende een groot aantal dagen zowel in de zomer als
in de herfst.
Het op temperatuur brengen van natte grond vereist
veel meer warmte dan van een goed ontwaterde grond.
Bekend is di2 zegswijze: Natte gronden zijn koude gron
den. Aangezien de planten voor hun ontwikkeling een
bepaalde temperatuur nodig hebben, zal de ontwikkeling
op goed ontwaterde percelen sneller verlopen. Vroeg be
werkbaar, dus vroeg kunnen zaaien betekent voor de
gewassen een langere groeiperiode. Granen half maart
gezaaid in plaats van half april geven gemiddeld 15
meer opbrengst.
4. de water- en luchthuishouding moet optimaal zijn.
Naast water en voedingsstoffen heeft de wortel zuurstof
nodiig voor het verrichten van zijn normale funkties. Be
langrijke faktor die de lucht voorziening beïnvloed is de
grondwaterstand. Wateroverlast ontstaat als, tengevolge
van aanhoudende neerslag de grondwaterstand stijgt tot
minder dan 4050 cm beneden het maaiveld. De wortels
kunnen zich door een gebrekkige ademhaling niet of on
voldoende ontwikkelen, zodiat zij hun voedsel uit een
dunnere grondlaag moeten halen. Minder stevige plan
ten ontstaan, terwijl door oppervlakkige beworteling de
kans op uitwinteren en opvriezen wordt vergroot. Boven
dien is het rendement van de bemesting ongunstig, om
dat de voedingszouten voor een deel buiten het bereik
van de gebrekkig ontwikkelde wortels terecht komen.
Vandaar dat luchtgebrek zich uit als stikstofgebrek.
Kopecky acht in de bovengrond nodig:
610 lucht, voor een goede ontwikkeling van gras
1015 lucht, voor granen
1520 lucht, voor hakvruchten
HOE MOET DRAINAGE WORDEN AANGELEGD
Aanlegkosten en jaarlijkse kosten van een drainage bij ver
schillende drainafstanden.
Drainafstand
Kosten per ha1
Kosten pt'jaar2
10 m 900 m drain/ha
15 m 600 m drain/ha
20 m 450 m drain/ha
1350,-// 1800,-
900,-// 1200,--
675,-/ƒ 900,-
147,-// 185,-
f 98,-// 123,-
74,-/ƒ 92,-
1 Kosten bij een prijs van 1,50 en 2,per strekkende
meter.
2 Gerekend is met afschrijving in 20 jaar, 7% rente en
onderhoudskosten van 4 cent per strekkende meter per
jaar.
De DRAINDIEPTE wordt in die meeste gevallen bepaald
door de hoogte van het slootpeil. Een diepe slootwaterstand
is dan ook een eerste vereiste voor een diepe en daardoor
