De ster van Bethlehem
Kalenders
1976
ÉT moet wel een feeëriek gezicht zijn geweest toen
de ster van Bethlehem haar statige loop langs het
firmament beëindigde door boven de plaats van de ge
boorte en boven het moment der tijden keerpunt eerbiedig
twinkelend stil te staan! Wat zou die ster zijn geweest, een
gewone of buitengewone? Hoorde die ster tot de wonde
ren Gods of tot de gewone dingen uit de natuur?
In het eerste geval is er verder niets meer over te zeg
gen, in het tweede geval is het laatste woord nog niet ge
vallen.
ASTRONOMISCH TE VERKLAREN?
ASTRONOMISCH bekeken zou de ster van Bethlehem
heel goed een ongewone conjunctie (samenstand)
voor kunnen stellen of combinatie van planeten als van
Saturnus, die voor de Joden een -bijzondere betekenis
had, en Jupiter, waarbij zich later nog een derde he
mellichaam voegde. In het jaar 6 v. Chr. zou iets merk
waardigs zijn gebeurd.
Toen de zon de combinatie van Mars', Jupiter en Satur
nus, was gepasseerd, verwijderde Mars zich van deze
planetenbeeldgroep, om als het ware plaats te maken
voor de gesluierde planeet Venus! Gezien de helderheid
van dit lichaam en de verhouding en nu komen wij
heel even op het gebied van de astrologie tot genoem
de zusterplaneten in het „huis der Israëlieten", kan de
helderste van de planeten heel goed worden opgevat als
de geboortester! En hiermee heeft dit gebeuren een
astrologisch tintje gekregen.
Verder astronomisch bekeken kon de ster van de
eerste kerstnacht best een super-nova zijn geweest. Zo
ja, dan zou ze de eerste super-nova-uitbarsting zijn ge
weest die in de analen van de geschiedenis is opgete
kend.
Wat is nu een super-nova? Niets meer of minder dan
een ster, zoals onze zon er een is, die om nog niet geheel
duidelijke oorzaken geheel spontaan en zonder enige
voorafgaande waarschuwing uit elkaar barst en daarbij
oplichten kan tot helderheden, die wel het miljardvou-
dige bedragen van de oorspronkelijke. Soms kan het
gebeuren, dat één enkele super-nova het gehele sterren-
of melkwegstelsel waartoe ze behoort in lichter laaie
zet!
WAT IS EEN SUPER-NOVA?
VOLGENS de ontdekkers Zwicky en Baade van de
Wilson-sterrewacht zijn super-novae zeer zeldzaam.
Ze komen eens in de drie eeuwen per sterrenstelsel (het
onze heet de Melkweg, bestaande uit 100-200 miljard
sterren) voor. Recente berekeningen evenwel hebben de
frequentie becijferd op eens in de 50 jaar per sterren
stelsel.
Hoe dit zij, de feitelijke en directe oorzaak voor het
optreden van een super-nova-uitbarsting is ons nog niet
duidelijk. Een noodzakelijke voorwaarde schijnt dit te
zijn, dat de ster eerst haar waterstof (oerstof) voorraad,
fungerend als kernbrandstof, moet hebben verbruikt.
Door de samensmelting van waterstofkernen tot helium-
kernen in het lichaam van de ster (mogelijk gemaakt
door een bepaalde zeer hoge temperatuur) ontstaat er
een nieuw kernenergetisch evenwicht naast het vrijko
men van enorme hoeveelheden fusie-energie, die de ster
uitstraalt in de vorm van licht en andere stralingen.
Dit is slechts een fase
In volgende stadia komen naar opvatting van Gamow
(er zijn meer theorieën) andere processen aan bod, die
tenslotte culmineren in een gigantische ontploffing.
Maar voordat het zo ver is, krimpt de ster in; haar
straal neemt geleidelijk af om zo haar statisch even
wicht te bewaren. Volgens Gamow bouwt de ster, al
verder krimpend, zich een dichte, oer-hete kern op,
omgeven door een minder heet en minder dicht gas-
omhulsel.
Dit model (wij herhalen: er bestaan andere modellen)
houdt een grote instabiliteit of onstandvastigheid in.
De ster komt zo in een soort wankel evenwicht te ver
keren. Er hoeft maar weinig te gebeuren of een snelle
vermenging van beide massa's resp. gebieden zal plaats
vinden. Is dit dan zo erg?
of laat dit stadium doormaken! Wanneer dit met onze
zon gebeuren gaat, weet men niet. Voorlopig ziet het er
nog niet naar uit.
Maar dan ineens kan het komen, geheel spontaan als
een dief in de nadat. Heffen wij dan de ogen naar de
hemel op, dan zal ons een kosmische angst om het hart
slaan. Met een ongekende blikverscheurende gloed zal
ze ons even aanstaren om dan ineens een miljard maal
feller te schijnen dan voorheen. Daarenboven zal ze uit
elkander spatten, zoals de super-nova uit het jaar 1054
het eens heeft voorgedaan en dit gedeelte van de Melk
weg feestelijk geïllumineerd heeft, een waar kosmisch
vuurwerk dat de duistere wereldruimte in een baaierd
van licht omtoverde.
Dit is het einde De rest laat zich gemakgelijk ra
den. Het aardoppervlak zal in een recordtijd verschroei
en en verdampen. En zal er dan nog leven kunnen be
staan? Alle elementen zullen „verbranden" en als de
gloed voorbij is, zal op de plaats waar eens de zon
straalde een kleine oerdichte zogenaamde neutronster
Volgens Ganow zouden we hetzelfde effect krijgen als
wanneer we een emmer lauw-warme petroleum op rood
gloeiende kolen uitgieten! In het sterregeval zou alle
kernenergie (en dat is heel wat!) als bij toverslag vrij
komen, wat gepaard zal gaan met een enorme explosie.
Ziehier een van de beelden (er zijn er nogmaals gezegd
nóg meer, maar om niet eentonig te worden laten we
het hierbij) die men zich gevormd heeft van een ster
die ergens op een punt van haar levensbaan gearri
veerd, tot een super-nova wordt.
DE ZON
IIET is niet onmogelijk dat een en ander een fase
voorstelt in de ontwikkeling van de sterren. Als dit
•juist is dan moet elke ster, onze zon inbegrepen, vroeg
WQV
zijn slechts opgebouwd uit neutronen, d.w.z. uit neutra
le ladinglcze atoomkerndeeltjes ter grootte van een
oerstof of waterstof kern. Eén dobbelsteentje neutron-
sterrestof zou minder voegen daij een miljoen ton!
Er gebeuren wel wonderlijke dingen met sterren op
weg naar hun eindontwikkeling. En dan te bedenken,
dat ongeveer 2000 jaar geleden daar heel hoog boven
de plek waar het Kindeke in doeken werd gelegd, een
ster uit elkander gespat is om nog eenmaal te tonen wat
ze als stralend lichaam waard was.
Gelukkig voor ons moest dat gebeuren in een „uit
hoek" van de Melkweg plaats hebben gehad en niet in
onze directe omgeving; anders zou Mattheus nooit ge
wag hiervan hebben kunnen maken. Dan zou de geboor
te voor niets zijn geweest! Nu echter weten wij het be
ter, ja heel veel beter zelfs.
Wij wensen u allen vrolijk en vredig Kerstfeest!
De Redaktie ontving rond de jaarwisseling weer een aantal
kalenders voor het jaar 1976. Onze dank hiervoor aan de toe
zenders!
■5^ CEHAVE VEGHELEen fraaie kleurkalender met ge
tekende afbeeldingen van boerenwagens in Nederland.
Aan het einde van het jaar blijft er een leuk boekje over.
VEEPRO HOLLAND: Een mooie tweemaands kalen
der met prachtige kleurenfoto's van kampioen rundvee.
RE1SBUREA U-TOURINGCARBEDR1JF C. H. VAN
OEVEREN te Zierikzee: Een praktische weekkalender
op mooi uitgevoerd schild.
BA YER AGRO CHEMIE NEDERLAND: De gebrui
kelijke fraai uitgevoerde bureauagenda met als onder
werp „De techniek kijkt de natuur in de kaart". Zowel
in het groot als in het klein is de natuur onze leermees
ter. Aan de hand van illustraties met begeleidende tekst
worden wekelijks voorbeelden gegeven van hetgeen in
de natuur effektief en praktisch is ingericht, ook voor
de mens uitgangspunten zijn voor een verdere ontwik
keling.
FIAT DIESELCENTRUM LEONARD LANG: Een
prachtige kleurenkalender met fraaie foto's van diverse
fruitsoorten.
U.T.D. MENGVOEDERS: Een maandkalender met als
motief paarden.
HENDRIX'S VOEDERS: Een mooie kalender met
kleurenfoto's van de diverse typen boerderijen in ons
land.
DRUKKERIJ DE LANGE - Goes: Een overzichtelijke
weekkalender op schild.
U.K.F. UTRECHT: Een prachtig uitgevoerde kleuren
kalender met als onderwerp Doe open de poort over
bekende Nederlandse poorten. Aan het eind van het jaar
blijft er een fraai boekwerkje over.
