Het ringrijden
en de
pollepelprijs
De emancipatie
van de
Griekse vrouw
land zeker vijf avonden in de week karnemelksepap. Die
moest gekookt worden. Welnu, de laagste in rang was
belast met net roeren van de pap tijdens 'het koken. En
dat was de jongste knecht, in vele gevallen tevens koeie-
wachter. Pas als hij wat ouder was en vierde of derde
knecht was geworden, kwam hij van de pollepel af omdat
een ander knaapje zijn plaats had ingenomen.
Men kan zich nu afvragen hoe een schandeprijs dan
een ereprijs kon worden? Welnu, allereerst ging het ge
bruik van karnemelksepap-eten verloren en daardoor zag
men de pollepel niet meer als „zinnebeeld der onbedre
venheid". Op de tweede plaats was de pollepel alleen toe
kunnen worden. Dat kreeg men voor elkaar door de
zaak als volgt te regelen. Alle rijders nemen deel aan de
strijd!. Wie in de eerste ronde de ring mist, valt af. Het
zelfde geldt voor de tweede ronde, enz. en aldus moet er
wel iemand overblijven die winnaar is, al kan dat soms
lang duren. Reeds vóór de oorlog was de ontbijtkoek bij
de pollepel veelal vervangen door een kistje sigaren.
Toen de pollepel als schandeprijs verdween, is er hier
en daar een andere vorm van bespotting ingevoerd. Wie
de ganse dag geen ring had kunnen steken, moest een
rondje rijden en de lans door een opgehangen hoepel ste
ken, onder bespotting van publiek en overige rijders. Dit
werd echter niet algemeen, omdat de verliezer zich liever
QVER het ringrijden in Zeeland zijn stapels artikelen
geschreven. Men kan ermee doorgaan, want bui
ten Zeeland heeft men het ingevoerd op plaatsen waar
het voorheen onbekend was. Komt men paarden tekort
dan doet men het wel op de fiets! Een onschuldig ver
maak, maar niet zo boeiend als het ringrijden te paard
of met de sjees.
Ook over de oorsprong van het spel is veel geschre
ven. Eigenlijk ligt de zaak vrij eenvoudig. Het staat wel
vast, dat het ringrijden een nabootsing is (door platte
landsbewoners) van het steekspel der edelen en hun toer
nooien. Alleen de folklorist Van der Ven heeft wel eens
betoogd dat het net andersom is, zonder daar echter
voldoende bewijsgronden voor aan te voeren.
Er zijn geen schriftelijke gegevens over ringrijden uit
de vroege Middeleeuwen. Daarom neemt men thans al
gemeen aan dat het een nabootsing is van het steekspel
en dat het omgekeerde onmogelijk is. Toch ging Van der
Ven nog een stapje verder. Uit het gebruik van de pol
lepel leidde hij af, dat het oude spel in verband stond
met rituele voorjaarsommegangen uit de heidense tijd.
Men zou toen houten nappen of grote lepels hebben ge
bruikt om eetwaren in te zamelen, eerst voor de offers,
later voor het feestmaal. Ook 'dit is een voorbeeld van
aardige fantasie, maar onbewijsbaar.
ANDERE onderzoekers geven van d'e pollepel een an
dere verklaring. Om die te begrijpen moet men
weten, dat de pollepelprijs vroeger een prijs der schande
was, en helemaal geen ereprijs! De pollepel, aldus bijv.
de heer De Meij uit Ritthem, was h'et zinnebeeld der on
bedrevenheid. 's Zomers at men in Zeeland op het platte
stemd voor de ongelukkige die de hele dag ring gereden
had en geen enkele ring aan zijn lans had kunnen rijgen.
Dat kwam echter steeds zeldzamer voor en vandaar dat
men reeds vóór de oorlog begon met afzonderlijke ritten
om de pollepel, in nummervolgorde. De eerste die de ring
stak kreeg dan de pollepel, de overige rijders vielen af.
Bij de pollepel kreeg de winnaar dan nog een zoetekoek
(ontbijtkoek). Maar aldus was de schande er af en was
de pollepelprijs een bij-prijs geworden. De Meij vermeld
dat dit reeds 95 jaar geleden aldus is geregeld.
DEEDS eind vorige eeuw vinden wij dan ook de pol-
lepelprijs vermeld als ereprijs. Om echter ereprijs
te kunnen zijn moest de pollepel door iedereen gewonnen
uit de voeten maakte, dan zoiets te doen. Hij had trou
wens toch niets meer te verliezen!
De Meij en Van der Ven vermelden, dat in vroeger
jaren, behalve de bekende rijmen zoals ,,'t Is mis, 't mis,
alsof er geen gat in is!" ook „Grauw-tolauw" werd ge
roepen. Er moeten meer van die rijmen met kleurnamen
geweest zijn. Men leidde er uit af, dat dit sloeg op de
wapenschilden van de edelen uit het vroegere steekspel.
Ik heb nooit iets van dergelijke rijmen kunnen ondekken.
De genoemde onderzoekers hadden echter herinneringen
aan 50 jaar geleden. Misschien dat het intussen geheel
verdwenen is. De V.V.V.'s kunnen nu eenmaal niet alles
in stand houden
W. GELDOF.
(Vervolg van pag. 6)
cipatie van de vrouw af. Haar rol in de maatschappij wordt
minder belangrijk en zij keert terug naar haar rol als moe
der en huisvrouw.
Hoe is de positie van de Griekse vrouw in de tegen
woordige tijd? Vooruitlopend op onze konklusie kunnen
we zeggen: de man is nog de baas, maar de vrouw vecht
voor een gelijkwaardige positie. Om dit nader toe te lich
ten, moeten we eens kijken naar de struktuur van de
Griekse samenleving.
Griekenland is een van oudsher agrarisch land. Het be
langrijkste kenmerk van een agrarische maatschappij is
de superioriteit van de man over zijn vrouw. Hoe minder
de beschaving in een gemeenschap is doorgedrongen,
hoe duidelijker de verschijnselen van een agrarische sa
menleving te konstateren zijn, zo blijkt duidelijk in Grie
kenland. Het is nog niet zo lang geleden dat talloze moei
lijk te bereiken dorpen bijna geen kommunikatie met de
buitenwereld hadden. Nu is gelukkig overal de radio in
gevoerd. Zo is er een brug geslagen naar de beschaving.
In zo'n achtergebleven agrarische samenleving wordt
de vrouw als minderwaardig beschouwd. In sommige
streken bijvoorbeeld wordt de geboorte van een meisje
niet aangekondigd. Er wordt dan ook geen feest gevierd.
Mijn moeder vertelde dat zij een keer een boer vroeg
hoeveel kinderen hij had. Hij antwoordde: „Drie, en twee
meisjes". In enkele gemeenschappen is het nog heel ge
woon als de man zijn vrouw slaat. Dat is een bewijs van
zijn mannelijkheid!
LIET leven in de dorpen op het platteland speelt zich
grotendeels af in het café (kafénion). Het café is
het koninkrijk der mannen waar zij bijna de gehele dag
zitten. Daar drinken zij hun kopje Turkse koffie (dat is
gemalen koffie samengekookt met suiker en geserveerd
in piepkleine kopjes), hun glaasje ijskoud water (in Grie
kenland worden onmetelijke hoeveelheden water ge
dronken) en hun ouzo met meze. Ouzo is een borrel met
anijssmaak. De drank wordt door de boeren zelf getrok
ken van diverse soorten fruit en wordt altijd gedronken
met meze. Dat zijn kleine hapjes, zoals een olijf, stukje
aardappel, Spaanse pepertje of een stukje komkommer.
Verder spelen zij kaart en luisteren naar de radio, die
soms de enige in het dorp is. Zij praten graag en lang
over politiek, die dikwijls een reden is van hevige café
ruzies.
De vrouwen werken intussen. Zij werken op het land,
houden de moestuin bij, verzorgen het vee en als zij
's avonds thuis komen moet het eten nog gekookt wor
den. Want o, wee als dat niet klaar is als de baas thuis
komt.
[~)E familiebanden in Griekenland zijn erg sterk. Het
is een heel gewoon verschijnsel dat de ouders,
als zij alleen overblijven, worden opgenomen in het huis
van de oudste zoon. De laatste jaren komt dat echter in
de grote steden steeds minder voor.
De samenstelling van de families op het platteland is
dus meestal: vader, moeder, kinderen en grootvader en
grootmoeder. De zwaarste blaam voor iemand is dat hij
zijn ouders niet in ere gehouden heeft. Meestal wordt
daarmee bedoeld dat hij zijn ouders in een bejaarden
tehuis heeft „gestopt". Het woord bejaardentehuis is uit
den boze in Griekenland. Er wordt meestal armentehuis
mee bedoeld onderhouden door de kerk en liefdadig
heid.
Langzamerhand is de oorspronkelijke vorm van de
agrarische samenleving aan het verdwijnen. Oorzaken:
de moderne kommunikatiemiddelen, de groei van de in
dustrie en het invoeren van machines in de landbouw.
Ook de verstedelijking neemt enorm toe. Haast angstaan
jagend, want van de 12 miljoen inwoners die Grieken
land telt, wonen er 2 miljoen in Athene, bijna 1 miljoen
in Saloniki, 150.000 in Patras en 150.000 in Volos.
CN hoe is de positie van de vrouw in de Griekse
L samenleving nu? Veel vrouwen zijn in de fabrie
ken gaan werken en nemen op die manier deel aan de
maatschappelijke processen. Anderen zitten op de leer
banken van de universiteiten en steeds meer vrouwelijke
academici bezetten verantwoordelijke maatschappelijke
funkties. Van de Polytechnische Hoge School studeren
de laatste jaren meer vrouwelijke dan mannelijke archi-
tekten af. Ook op de Literaire Faculteit is het aantal meis
jesstudenten groter 'dan dat van de jongens. Op het ogen
blik werken in de kernenergie-reaktor buiten Athene drie
getrouwde vrouwen die een heel belangrijke funktie ver
vullen.
De vrouw wordt zich in Griekenland langzamerhand
meer van zichzelf bewust. Dat uit zich in meer belang
stelling voor haar uiterlijk, maar ook in een bewustwor
ding van haar bestaan als individu, gelijkwaardig aan de
man in het maatschappelijk leven.
Pas in 1952 heeft de Griekse vrouw kiesrecht gekre
gen. Het is natuurlijk laat vergeleken met de Finse vrou
wen die hun kiesrecht reeds in 1906 veroverden. Een
wereldprimeur in die dagen, die bevestigde dat de Finse
mannen geen enkele moeite hadden met de demokra-
tische gelijkwaardigheid van de vrouwen. In 1956 werd in
Griekenland de eerste vrouwelijke minister gekozen, me
vrouw Lina Tsaldari, minister van sociale zaken en volks
gezondheid. Alleen het beroep van rechter is voor de
Griekse vrouwen nog taboe, verder staan in principe alle
beroepen open voor vrouwen.
VO zien we dat de vrouw steeds meer belangrijke
funkties gaat vervullen in de maatschappij en dat
de emancipatie steeds verder gaat. Ondanks dat, heeft
de vrouw in haar gezin nog ongeveer dezelfde positie
als haar voorgangster in eerste periode (voor Christus).
De man blijft de baas in huis en is er een soort koninkje,
een pasja, waar de vrouw niets tegenin te brengen heeft.
Hoe dat met elkaar te rijmen valt? Misschien accepten
ren de vrouwen dat graag. Misschien hebben alle vrou
wen in de wereld ondanks hun streven naar volledige
emancipatie binnen in hun hart een plaatsje bewaard voor
de geïdealiseerde vrouw uit de tijd van de Romantiek.
Een tijd waarin de vrouw gezien wordt als schoon, zwak
en onderdanig. Zij moest beschermd worden; maar haar
taak was haar koning te dienen en zelfs zijn voeten te
wassen.
Samenvattend: de emancipatiebewegingen in Europa
zijn in volle gang. Griekenland blijft niet achter. Öe Griek
se vrouwen vechten hard om volledig in de maatschap
pij geaccepteerd te worden. De vraag blijft of dat haar
zal lukken, met name in haar gezin. Of dat wel zo gun
stig voor haar zou zijn, is een onderwerp waar je een
nieuwe lezing over zou kunnen houden!
K. HARTMAN—KARANIKA.
11
