De
protest manifestatie
te Utrecht
Openingsrede van Drs. R. Zijlstra
8
Zaterdag 10 augustus de dag van het boeren- en
tuindersprotest te Utrecht. Massaal trok> men op naar
het voetbalstadionbekend onder de ietwat lugubere
naam „De Galgewaard".
Onderweg naar de Domstad flinke plensbuien. De lucht
beloofde ook op wat langere termijn weinig goeds. De
Bilt bekeek het optimistischer en voorspelde: kans op
regen, maar ook opklaringen. En inderdaad, rond half
9 klaarde de lucht nog weliswaar nog niet op, maar het
werd wat droger. Althans, minder nat.
Bij het terein van de manifestatie een enorme drukte.
Bij een voetbalstadion hoort echter een groot parkeer
terrein en de politie regelde alles voortreffelijk. De hon
derden bussen en duizenden personenauto's vonden be
trekkelijk vlot een plaats.
Omstreeks 9 uur zat de overdekte tribune al vol. In
het volgende uur werden geleidelijk ook de overige zit
plaatsen rondom het terrein bezet. Om kwart voor 10 gaf
sipeaker Joris Schouten vanuit zijn hoge commentator-
hokje al toestemming om een staanplaats te zoeken op
de wielerbaan rond het voetbalveld, omdat er bijna geen
„normale" plaatsen meer over waren van de 25.000 waar
mee was begonnen!
Imiddels werden de wachtenden vermaakt door de
monstranten, die met spandoeken langs de tribunes trok
ken en daarbij vaak gul applaus oogsten. De teksten wa
ren ten dele bescheiden, ten dele pittig. Enkele ervan:
„Wij hebben schijt aan dit beleid", „Den Uyl lijkt wel
een poelier, hij slacht tuinders met plezier", „Van der
Stee - weg er mee", „Gooi Van der Stee maar in de zee,
want hij vaart met rooie Jopie mee, wij willen een ech
te vechter voor de landbouw", „Wij zijn van goede wil,
maar kunnen niet leven van de pil", „Boeren en tuin
ders in deze natie, zijn de bestrijders van de inflatie",
enz.
Om 10 uur kondigde Joris Schouten aan dat de mani
festatie zou beginnen. Inmiddels was duidelijk geworden
dat alles zich voornamelijk af zou spelen op en rond de
ere-tribune. Daar zaten de „speciale" bezoekers op een
gereserveerd deel van de tribune, waaronder de minis
ters Van der Stee en Duisenberg, een flink aantal kamer
leden zoals Andriessen, Wiegel, Kruisinga, Bakker, enz.
Daar stonden ook de microfoons) opgesteld voor de spre
kers, daar was de pers, de televisie, kortom, daar was
het hart van de bijeenkomst. Wie aan de andere kant van
het stadion zat moest alles diLs van grote afstand vol
gen. Vandaar dat een aantal bezoekers hun zitplaats in
de steek liet en vóór de tribune ging staan om toch alles
van dichtbij te kunnen volgen. Het was later deze „voor
uitstrevende" groep, die de sfeer en het verloop van de
bijeenkomst bepaalde.
Bij de aankondiging van de sprekers volgde op de na
men van de drie CLO-voorzitters nogal wat afkeurend
boe-geroep, terwijl vooral de naam van Klaas Olieman
met bijval werd begroet.
Toch wist even later de heer Zijlstra in zijn openings
rede nog veel applaus te oogsten, vooral bij zijn opmer
kingen over de vakbeweging, het collegegeld voor de
studenten en de kluten in de Dollard.
De heer Olieman die hierna namens de aktie-komitees
het woord voerde werd met uitbundig gejuich ontvan
gen. Hij sprak fel, maar was naar het oordeel van som
mige fanatiekelingen toch nog te gematigd. We hoorden
al over een „baantjesjager", die maar vervangen moest
worden.
Velen dromden voor de overdekte tribune om dicht bij de
sprekers te staan.
der Stee, die zich verzet tegen een importstop. Applaus
klaterde op bij zijn uitspraak: „Straks worden de koeien
van Nederland gemolken door de koelies van Neder
land!" Ook zijn opmerking: „De trekker is kennelijk een
beter middel dan harde inkomencijfers en harde werkers
op het platteland"vond buitengewoon veel waardering.
„Die vent moeten we naar Brussel sturen!" hoorden we
opmerken.
Tenslotte kwamen nog een vertegenwoordiger van de
jongerenorganisaties voor de microfoon en een vertegen
woordiger van agrarisch België.
En toen kwam de anti-climax. Speaker Joris Schouten
kondigde aan dat de heer Mertens voorzitter van de Ka
tholieke Nederlandse Boeren- en Tuindersbond, het
woord zou voeren. Onmiddellijk barste een oorverdovend
lawaai los. Proppen papier en andere voorwerpen vlogen
door de lucht in de richting van de aangekondigde spre
ker. Vuisten werden gebald. Enkele heethoofden probeer
den over de dranghekken te klimmen die de genodigden
en sprekers van de rest gescheiden hielden; blijkbaar
wou men de heer Mertens te lijf gaan.
De heer Mertens wachte een poos, las daarna een ge
deelte van zijn rede voor, maar er was niets van te ver
staan. Tenslotte greep Klaas Olieman in. Hij wist eerst
minister Van der Stee over te halen om voor de micro
foon te komen en kreeg daarna het publiek tot bedaren,
door de minister als spreker aan te kondigen.
De minister had niet erg veel te vertellen. Hij vxls
op de hoogte van de noden en behoeften van de agra
rische sector en hij en het hele kabinet waren er van
overtuigd dat er wat gedaan moest worden. Uitgewerk
te voorstellen zouden in de komende week bekend wor
den gemaakt. De toehoorders gaven na zijn betoog over
wegend blijk van ongenoegen, maar toch werd het rus
tiger.
Daardoor kreeg voorzitter Zijlstra de gelegenheid nog
een geïmproviseerd slotwoord te spreken, waarin hij de
tekst weergaf van een resolutie, die elders in dit blad
is afgedrukt. En daarmee was de bijeenkomst geëindigd.
Het was een abrupt slot..
De aftocht verliep opmerkelijk rustig. De duizenden
auto's en bussen werden vlot in de verkeersstroom op
genomen. Wat overbleef ivas voor menigeen een kater,
^ou Den Uyl die ook willen slachten
A. v. O.
Onder het toeziend oog van de heer Markusse arriveerden
de eerste bezoekers al vóór 9 uur.
Tijdens de zeer korte pauze (1 minuut) die hierop volg
de klonk zeer indringend gescandeerd Van der Stee -
Van der Stee - Van der Stee. De minister wist niet best
hoe hij kijken moest, ging even rechtop staan en daarna
weer zitten. In 't algemeen maakte hij tijdens de bijeen
komst de indruk dat het gebeuren hem niet onberoerd
liet. Minister Duisenberg, die naast hem zat, bleef ech
ter uiterlijk onbewogen. Hij reageerde nergens op.
De heer Breugem sprak namens de tuinders en wist
de goede woorden te vinden om de groep bij de tribune
op zijn hand te krijgen. Zijn scherpe kritiek op het kabi
net was (stook)olie op het vuur. Minister Boersma kreeg
er o.a. tot groot genoegen van velen geducht van langs.
Halverwege zijn voordracht begon het echter te plensen
en dat deed de animo om te applaudiseren bekoelen.
Aansluitend op het betoog van de heer Breugem werd
plotseling uit volle borst het bekende lied „Den Uyl is
in den olie" gezongen, wat Hans Wiegel een glimlach
ontlokte. Marcus Bakker lachte niet Jkeek strak voor
zich uit en maakte notities. Even later zagen we hem een
sjekkie draaien.
Vervolgens werd het woord gegeven aan de heer Fr.
Mikkers, die de problemen van de varkenshouderij uit
de doeken deed. Zijn betoog was goed opgebouwd en
werd ondersteund met cijfers die duidelijk aantoonden
hoe slecht het gaat in deze sector. Zijn verhaal werd
welwillend aangehoord, maar de handen kwamen nauwe
lijks op elkaar, 'want de kritiek op de EG, de overheid
en de organisaties was minder scherp als van de vorige
sprekers. Bovendien was er al veel stoom afgeblazen.
Dat ondervond ook pluimveehouder J. van Noord. Het
werd voor velen waarschijnlijk vermoeiend om al die
redevoeringen achter elkaar te beluisteren.
Fruitteler en N.F.O.-voorzitter L. J. Nijsten wist ech
ter aan het slot van zijn betoog weer applaus) te verwer
ven, o.a. met zijn vergelijking fruitteler-loontrekker, als
mede door zijn opmerking dat de fruitteelt zich door de
nationale overheid en de EG in de steek gelaten voelt.
Ook akkerbouwer P. van Noord uit het Groningse Ste-
dum kreeg nu en dan weer greep op het publiek, o.a. door
zinnen als: „Wij zullen niet accepteren dat de Nederland
se regering zich achter Brussel verschuilt".
En de stemming was er weer helemaal in toen vee
houder A. van Leeuwen uit Delf gauw aan het woord was.
Enorme bijval kreeg hij bij zijn kritiek op minister Van
slissingen te nemen die weer perspektief kunnen bieden,
op een zware proef wordt gesteld.
Onzekerheid en vertrouwenscrises vormen tezamen
een slechte voedingsbodem voor vruchtbaar overleg; een
overleg dat toch nodig zal blijven om betere omstandig
heden voor de boeren en tuinders te bewerkstelligen.
Maar wat ook gebleken is, is dat het te lang uitblijven
van voldoende resultaat van dit overleg ook door de
boeren en tuinders niet meer wordt geaccepteerd. Dui
delijk is gemaakt dat een ongestoorde gang van zaken
in ons land niet uitsluitend afhangt van de vraag of de
vakbeweging het ergens wel of niet mee eens is.
Wij zien niet in waarom de studentenakties wel tot
verlaging van collegegeld kunnen leiden en onze akties
niet tot prijsverhoging. Wij kunnen erg moeilijk begrij
pen waarom voor een redelijk bestaan van de kluten in
de Dollard die wij overigens graag een redelijk be
staan gunnen wel plotseling 60 miljoen gulden extra
beschikbaar kan komen en voor ons niets extra's gevon
den zou kunnen worden.
Vandaag zijn wij hier om onze zorg opnieuw te de
monstreren; onze ongerustheid voor de toekomst van ge
zin en bedrijf opnieuw tot uitdrukking te brengen. Van
daag zijn wij ook hier om onze kritiek te uiten over de
vaak trage gang van zaken en de besluiteloosheid in
Brussel. En kritiek op het uitblijven van maatregelen,
die duidelijk tot uitdrukking brengen dat de Nederland
se samenleving niet alleen is samengesteld uit indus
trieën en werknemers, uit kantoren en bureaus, maar ook
uit honderdduizenden hardwerkende gezinnen, die on
der geheel andere omstandigheden hun inkomen moeten
verdienen. Landbouwers, veehouders, tuinders en mid
denstanders horen er ook bij.
Geen regering kan zich ongestraft permitteren hun
positie en belangen langdurig te negeren. Dames en he
ren politici. Ter voorkoming van misverstand deze kri
tiek die u vandaag hoort en die u de afgelopen weken
zo veelvuldig gehoord heeft, wordt niet bepaald door de
politieke kleur van een kabinet. Het zou ons, als boe
ren en tuinders, een lief ding waard zijn als u onze zor
gen en noden zou proberen uit te tillen boven uw partij
politieke tegenstellingen; als u bereid zou zijn uw han
den ineen te slaan om aan een riskante ontwikkeling van
een hele bevolkingsgroep een halt toe te roepen.
De heer Zijlstra, die de leiding had van de manifesta
tie, opende de bijeenkomst met de volgende rede:
Vandaag zijn de ogen van het gehele Nederlandse
volk opnieuw gericht op boeren en tuinders in Neder
land. Uw massale aanwezigheid thans en de akties die
vorige week zijn gevoerd, hebben overduidelijk bewe
zen dat de zorgen in gezin en bedrijf groot zijn dat on
zekerheid inzake de toekomstkansen het vertrouwen in
de toekomstmogelijkheden dreigt te gaan overheersen;
het vertrouwen in de greep van de Europese autoriteiten
in Brussel op de koers van de Europese Gemeenschap,
danig is geslonken; en tenslotte, geachte excellenties en
vertegenwoordigers van de politieke partijen, dat het ge
loof in uw bereidheid om deze signalen te verstaan, be
Op deze foto is een flink aantal „kopstukken" te zien, waarvan sommige echter meer „lijdend voorwerp" waren. Onder
ste rij van links naar rechts: Mertens, Zijlstra en Knottnerus. Daarboven: Duisenberg en Van der Stee, de laatste met
echtgenote. Op de derde rij zijn o.a. (links) Kruisinga en Andriessen te zien.
