De
architect
(II)
li ii mi
Suikerschaarste in de EEG voorspeld
4
Mr. A. M. G. BERNARD,
jurist Rabo-bank.
WAT IS EN DOET EEN'ARCHITECT?
Onder een architect wordt doorgaans iemand verstaan,
die er zijn beroep van maakt ontwerpen voor bouwwer
ken te maken.
Als uitvloeisel daarvan houdt hij zich ook meestal be
zig met het geven van leiding bij de uitvoering van die
ontwerpen, met andere woorden gezegd, voert hij de di
rectie. Ten slotte verstrekt een architect adviezen om
trent aangelegenheden, die de bouwkunst raken.
VEELZIJDIGE TAAK
Van de kundigheid van de architect hangt het slagen van
de opdracht in eerste instantie af.
Het is uiteraard moeilijk de kundigheid van een architect
in de verschillende delen van zijn veelzijdige taak naar be
horen te taxeren.
Nog moeilijker wordt het, wanneer een leek voor wie het
bouwen vaak een éénmalige zaak is, een keuze moet maken
in de persoon van de architect. Wanneer het gaat om een
bouwwerk met een speciale bestemming, bijvoorbeeld een
raadhuis, een school, een bankgebouw, zal de opdrachtgever
er goed aan doen bij de keuze van een architect vóóraf in
lichtingen in te winnen over de deskundigheid van de be
treffende architect op dit gebied.
Voordat een architect tot het maken van een definitief
ontwerp overgaat, brengt hij eerst advies uit bij de opstel
ling van het programma van eisen en stelt hij een voorlopig
ontwerp samen. Bij een defir'Mef ontwerp voegt de archi
tect een begroting van de bouwkosten en een tijdschema,
binnen hetwelk die bouw in de verschillende onderdelen kan
worden voltooid. Daarna worden de voorbereidingen getrof
fen voor de aanbesteding.
Gebruikelijk is, dat de architect met de directie wordt
belast. Het voeren van de directie houdt in dat hij toezicht
houdt en controleert. Als hij zich met de afrekeningen
kan verenigen, geeft hij een mandaat af, verklaart hij dat
de afrekening kan worden voldaan. Een goed architect moet
derhalve niet alleen beschikken over artistieke bekwaam
heid en technische kennis maar ook uitgerust zijn met vol
doende commercieel inzicht. Hij moet kostengevoelig zijn.
Daarnaast behoort hij een dosis rechtskennis te bezitten.
Hij dient zijn principaal immers ook te adviseren op het
gebied van de juridische consequenties van het bouwen.
Deze strekken zich uit over een zeer uitgebreid terrein. Zij
raken de verhoudingen van principaal tegenover aannemer
en derdien, bijvoorbeeld de juiste omvang, ligging en begren
zing van het te bebouwen perceel, de daarop drukkende erf
dienstbaarheden.
Anderzijds zijn er tal van publiekrechtelijke aspecten,
waarmede rekening moet worden gehouden, bijvoorbeeld
een bestemmingsplan, een voorbereidingsbesluit tot een be
stemmingsplan, gemeentelijke bouwverordeningen.
Bij de uitoefening van zijn veelzijdige taak, bezit de ar
chitect een grote mate van zelfstandigheid, doch dient hij
zich ook rekenschap te geven van de aard en omvang van
de opdracht, die zijn bouwheer hem heeft verstrekt.
Dit betekent, dat de architect ook bereid moet zijn de ad
viezen te accepteren, die deskundige raadgevers van de op
drachtgever plegen uit te brengen. Dit is vooral van belang,
wanneer het een bouwwerk betreft met een bijzondere be
stemming of
AANSPRAKELIJKHEID
Bij de uitvoering van zijn taak heeft die architect in be
ginsel een grote aansprakelijkheid.
Deze aansprakelijkheid wordt door de A.R., dat wil zeg
gen „de Algemene Regelen voor de honorering van de archi
tect en de verdere rechtsbescherming tussen opdrachtgever
en architect" en de R.O.A., dat wil zeggen „Regelen rechts
verhouding tussen Opdrachtgever en Architect" zoals vast
gesteld door het Nederlands Architecten Genootschap, sterk
beperkt.
1. De architect is tegenover de opdrachtgever slechts aan
sprakelijk voor de schade, die het rechtstreeks gevolg is
van een ernstige fout, door de architect of een persoon
in dienst van de architect begaan. Dit lijdt uitzondering
als de architect aantoont, dat de fout onder de betrokken
omstandigheden bij normale vakkennis en met inacht
neming van normale oplettendheid en wijze van uitoefe
ning van zijn vak niet had kunnen worden vermeden.
Een voorbeeld: Glas is een zwaar artikel. Een vloer van
een glasmagazijn vergt dus speciale voorzieningen. Het
moet de architect duidelijk zijn, dat een niet-vrijdragende
vloer bij een continu zware belasting zal gaan verzak
ken. Een architect, cüe daarmee geen rekening had ge
houden, werd dan ook tot schadevergoeding verplicht
geacht.
2. De architect mag de eventuele schade voor eigen reke
ning zelf beperken of ongedaan maken.
De bouwheer komt met de eventuele aansprakelijkheids
stelling van de architect dus niet ver.
3. De architect is verder niet aansprakelijk als hij slechts
bepaalde onderdelen van het bouwwerk heeft ontworpen,
doch is wel aansprakelijk voor het inpassen van de door
hem ontworpen onderdelen in het geheel van het bouw
werk.
Ten slotte is de architect niet aansprakelijk voor schade
door handelingen van aannemers of leveranciers in strijd
met de tekeningen, het bestek en voorwaarden, tenzij hij
deze handelingen door het afgeven van betalingsmanda
ten zou goedkeuren.
Vanzelfsprekend heeft toepassing van deze standaard-
voorwaarden herhaaldelijk tot meningsverschillen aanleiding
gegeven.
Zo werd eens beslist, dat aan de architect geen verwijt
kan worden gemaakt, dat hij opdrachtgever niet terstond
gewezen had op de moeilijkheden die bij het verkrijgen van
rijksgoedkeuring zijn te verwachten.
Een andere keer werd uitgemaakt, dat de opdrachtgever
niet mag verwachten, dat een architect goedkeuring ver
krijgt van de welstandscommissie.
Het gebeurde ook eens, dat in een bouwwerk hinderlijke
lekkages optraden. Zij werden toegeschreven aan onvol
doende ventilatie van de ruimten onder het dak. Voor deze
ernstige fout werd de architect aansprakelijk geoordeeld.
Maar de aannemer ging ook niet vrij uit. Als deskundige
had hij de bouw niet zo mogen uitvoeren zonder te waar
schuwen. Daar kwam nog bij, dat architect en aannemer in
onderling overleg hadden besloten enkele voorgenomen ven
tilatieopeningen weg te laten. Architect en aannemer werden
dan ook hoofdelijk aansprakelijk gesteld.
Deze acht delen zijn:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
het maken van een
het maken van een
het maken van de
het maken van het
het maken van de
het houden van de
het voeren van de
voorlopig ontwerp;
definitief ontwerp;
bestek-tekeningen;
bestek;
begroting;
aanbesteding;
directie;
OPDRACHT EN HONORARIUM
De veelheid van taken aan de architect toevertrouwd en
zijn beperkte aansprakelijkheid daarvoor, noodzaakt partijen
de opdracht aan de architect in een schriftelijk contract vast
te leggen en daarin bepalingen of voorwaarden op te nemen,
die min of meer tot het ongeschreven recht behoren, even
tueel aan de hand van de adviezen, die de opdrachtgever
van zijn raadgevers ontvangt.
Met het geven van de opdracht hangt de mogelijkheid
samen tot opzegging of intrekking van de opdracht; ook is
mogelijk aan de opdracht sterke beperkingen te verbinden,
b.v. een opdracht tot het geven van advies, tot het maken
van een voorlopig ontwerp, een deelontwerp.
verloop van
een opdracht" aanwijzingen over de mogelijkheid voor de
opdrachtgever om de gegeven opdracht te herroepen en voor
de architect om de aanvaarde opdracht neer te leggen.
De opdrachtgever kan tot herroeping overgaan als hij de
architect het laatste onderhanden zijnde deel van het werk,
de gemaakte werktekeningen en de reeds gedane onkosten
betaalt. Het gevaar bestaat, dat de opdrachtgever dan ook
nog schadevergoeding zal moeten betalen.
Zolang het verschuldigde niet is voldaan, mag een andere
architect het werk niet ter hand nemen.
De architect die de opdracht teruggeeft kan geen aan
spraak maken op vergoeding van het verrichte werk en de
gemaakte kosten, behalve wanneer hij tot teruggave van de
opdracht werdi bewogen door wanprestatie van de opdracht
gever.
De opdracht aan een .architect vervalt niet door het over
lijden van de opdrachtgever, maar wel door de dood van de
architect. Zijn erfgenamen moeten dan met de opdracht
gever overleg plegen over de keuze van een nieuwe archi
tect.
Volgens de A.R. bestaat de taak van de architect uit acht
delen. Dit houdit verband met de honorering. Elk van de acht
delen wordt gehonoreerd met een percentage van het totale
honorarium.
De opdrachten voor het definitief ontwerp, de bestek
tekeningen, het bestek, de werktekeningen en begroting
kunnen gecombineerd worden gegeven evenals die voor de
directie en de zorg voor eindoplevering.
Er dient op gewezen te worden dat een schets nog niet
als een voorlopig ontwerp kan worden aangemerkt.
De A.R. en de R.O.A. geven aan hoeveel honorarium een
architect voor elk onderdeel afzonderlijk mag berekenen.
Dit wordt uitgedrukt in een bepaald percentage van de vol
ledige opdracht. Dit percentage is voor elk onderdeel ver
schillend.
Naar de aard van de bouw, b.v. speciale betonconstructies,
bijzondere technische installaties, kan het honorarium met
een percentage worden verhoogd.
Indien bij sloping, verbouwing, onderzoek van de bodem
van bestaande constructies, op eigen of aangrenzend terrein,
onderzoek naar servituten meer werkzaamheden voor de
architect ontstaan, dan normaal het geval is, is de opdracht
gever aan de architect voor deze werkzaamheden een afzon
derlijk honorarium verschuldigd.
Er zijn nog andere gevallen denkbaar, b.v. voor bemoei
ingen met faillissement van de aannemer.
Reis- en verblijfkosten van de architect en zijn personeel
(b.v. de opzichter) ten behoeve van de vervulling van de
opdracht gemaakt, kunnen soms ook ten laste van de op
drachtgever komen.
Zo zijn er nog vele andere kosten, die de architect kan
doorberekenen (leges, contracten, exploiten).
De architect stelt de definitieve grootte van zijn honora
rium eerst vast als zijn werkzaamheden geheel zijn beëin
digd en alle factoren, die de grootte van het honorarium be
ïnvloeden, definitief bekend zijn.
GESCHILLEN
Uiteraard heeft de aansprakelijkheid en het honorarium
van de architect vaak tot meningsverschillen met de op
drachtgever aanleiding gegeven.
In verband hiermede werd de Stichting Arbitrage Insti
tuut bouwkunst in het leven geroepen.
'Deze Stichting beoogt regelingen uit te voeren tot be
slechting van geschillen tussen architecten en opdracht
gevers door arbitrage en bindend advies.
Daarnaast bestaat er een Architectenraad en een tucht
college, bedoeld voor de behandeling van klachten over de
wijze waarop de architect zich van zijn beroepsplicht heeft
gekweten.
De grens tussen het civielrechtelijke terrein dat de Stich
ting bestrijkt en het tuchtrechtelijke gebied van de Archi
tectenraad is moeilijk scherp te trekken.
De Raad gaat in het algemeen na of de architect de ere
code heeft geschonden waaraan alle ingeschreven architec
ten zijn gebonden.
De Stichting Arbitrage Instituut Bouwkunst houdt zich
voornamelijk bezig met het beslechten van geschillen over
aansprakelijkheid en honorarium van de architect.
Het bestuur van de stichting berust bij een curatorium
bestaande uit personen uit overheidskringen en het bedrijfs
leven.
De Stichting hanteert bij de beslechting van de geschillen
de instrumenten van arbitrage en bindend advies.
Zij beschikt daartoe over een lijst arbiters, die door het
curatorium na verkregen advies van de verschillende orga
nisaties en instanties uit kringen van de opdrachtgevers
enerzijds en van de architecten onderzijds worden aange
wezen.
Arbitrage is een uitspraak van de arbiters met executo
riale kracht, d.w.z. een uitspraak, die ten uitvoer gelegd
kan worden. Arbitrage ligt in de procesrechtelijke sfeer.
Bindend advies is een advies van derden, waaraan partijen
op grond van een voorafgaande overeenkomst bindende
kracht toekennen.
Een bindend advies heeft geen executoriale werking. Het
ligt in de sfeer van het Burgerlijk Wetboek. Zou men tot ten
uitvoerlegging van een bindend advies overgaan, dan is
daarvoor de tussenkomst van de rechter noodzakelijk.
Arbitrage en bindend advies behoren tè steunen op een
voorafgaande schriftelijke overeenkomst van partijen om het
geschil aan de commissie van arbitrage of bindend advies
ter beslechting voor te leggen.
Een zodanige overeenkomst is aanwezig als de bouwheer
bij het verstrekken van de opdracht aan de architect en deze
bij het aanvaarden van de opdracht verklaard hebben dat
dan de A.R. van toepassing zijn.
Partijen kunnen bij de samenstelling van de commissie
van hun voorkeur voor bepaalde personen doen blijken.
Uiteraard valt er over de aard en het wezen van de arbi
trage en het bindend advies en het verschil daartussen nog
veel meer te zeggen. Maar het zou te ver voeren hierop die
per in te gaan.
De Franse suikerfirma Sucres et Denrées SA houdt reke
ning met een schaarser aanbod van witte suiker in 1974/'75
en verwacht dat de uitvoer uit de Europese Gemeenschap
(1972/'73 - 1,25 miljoen ton, 1973/'74 - 900.000 ton) zal wor
den verboden. Volgens het laatste marktrapport acht de fir
ma het zelfs mogelijk dat de Gemeenschap ruwe suiker op
de wereldmarkt zal kopen indien op de oogstvooruitzichten
niet zullen verbeteren.
Indonesië en Spanje, welke landen in 1973/'74 resp.
250.000 en 500.000 ton suiker hebben gekocht zullen volgens
genoemd rapport waarschijnlijk ook in 1974/'75 aanzienlijke
hoeveelheden suiker op de wereldmarkt kopen. Het lopende
oogstjaar zal waarschijnlijk zonder grote problemen kunnen
worden afgesloten. Het huidige aanbod is voldoende om in
de normale vraag te voorzien, tenzij Joegoslavië of Turkije
grote hoeveelheden proberen op te kopen.
De suikerproduktie van de EEG wordt voor 1974/'75 ge
schat op ca. 9,4 miljoen ton (witsuikerrequivalent) tegen 9,5
miljoen ton in 1973/'74. Deze raming is op basis van een
geschat suikerbietenareaal van 1,553 miljoen ha alsmede
op basis van de tot dusver ongunstige weersomstandigheden.
Het beschikbare nieuwe aanbod zal met inachtneming van
de invoer uit de DDR (40.000 ton) en uit het Gemenebest
(960.000 ton) ongeveer 10,4 miljoen ton (witsuikerequivalent)
bedragen. De overgangsvoorraden van 1973/'74 zullen waar
schijnlijk 500.000 ton in plaats van de verwachte 1 mil
joen ton bedragen. De totale vraag wordt geschat op 10,45
miljoen ton.
Volgens genoemde firma zullen enkele producenten van
het Gemenebest er de voorkeur aan geven suiker op de we
reldmarkt of aan de Verenigde Staten te verkopen aange
zien de prijzen in de EEG waarschijnlijk lager zullen zijn.
