De naam van de hofstede
f)EZE naam, „De Witte Pauw", is tot op zekere
hoogte door raadsels omgeven. Hij zou ont
leend zijn aan het wapen van het geslacht VERMET.
Een vogel als vermeld komt daarin inderdaad voor.
Leden dezer familie woonden sedert het eind van de
17e eeuw wel in het gebied van Borssele. Zo b.v.
JAN DEUM1SSE VERMETdie in 1964 in de WOL-
PHERTSHOEK aldaar als pachter op een hofstede
van ca. 69 gemeten woonde. Hij is vóór 1721 over
leden.
In 1725 wordt genoemd DOMUS VERMET (zoon
van Jan) en in 1793 komt te Borssele voor BAST1AAN
VERMET, die 1000— leent aan JACOBUS MIN
NAAR, op onderpand van een hofstede in Holenhoek.
Vast staat dat dit niet „De Witte Pauw" was.
Nog in 1777 wordt genoemd NICODEMUS VER
MET'S KINDEREN met enig grondbezit in Trooijen-
hoek. Ondanks een zeer grondig onderzoek in alle
aanwezige stukken van diverse archieven kon nergens
worden vastgesteld, dat leden van de FAMILIE VER
MET ooit „De Witte Pauwin eigendom hadden of
er als pachter woonden. Verschillende bescheiden ver
melden wel in dat verband de hoeve in de Wolpherts-
hoek.
Er is uiteraard aan gedacht, dat het ontbreken van
bepaalde archiefgedeelten in sommige perioden, de
schakel tussen de familie Vermet en deze hofstede on
vindbaar zou hebben gemaakt, doch gezien de wel
bekende feiten, is deze mogelijkheid uiterst gering.
We willen dit echter toch niet uitsluiten en er in de
toekomst aandacht aan blijven schenken.
Een OPMERKELIJK FEIT is nog wel, dat in de
gang van de wonirtg EEN KLEIN TEGELTABLEAU
aanwezig is, voorstellende EEN PAUW op een vier
kant stenen voetstuk (alles in paars).
Deze tegels dateren uit omstreeks 1750. De eige
naars uit die tijd zijn bekend, hetgeen ons niet nader
brengt tot een verband met de genoemde familie. Wel
staat vast dat de naam van de hofstede in een nota
riële akte van 1872 wordt genoemd en zeker toen
ook reeds meerdere tientallen jaren bestond. Door
wie en wanneer de naam werd gegeven blijft echter
voorlopig inderdaad een raadsel. De mogelijkheid dat
dit toch een VERMET was, komt ons zeer gering
voor.
Afbeelding van Pieter en Cornelia van 't Westeinde, die tussen 1872 en 1922 de hofstede beheerden.
1872 en 19 maart 1883 bleven op de hoeve tot in 1955.
Adriaan overleed op 26 november 1951 en Willem op 30
augustus 1955. Zij waren toen resp. 79 en 75 jaar oud.
Een merkwaardige periode van ruim 80 jaren werd
daarmede afgesloten. De beide gebroeders zijn steeds
ongetrouwd gebleven en ook de eerder genoemde Pie
ter en Cornelia gingen geen van beiden ooit een huwe
lijk aan.
Het zou nog tot 1963 duren, voordat weer een echt
paar de hoeve zou bewonen. Het bedrijf werd in 1956
gekocht door Willem Boonman van de boerderij „Toren-
zicht" in de Nisse-Stelle.
Het grondvlak van de woning is rechthoekig, doch aan
de van de weg afgekeerde zijde is een lager gedeelte
met bijkeuken, schuur, e.d. aangebouwd.
EEN RIJKDOM AAN TEGELS EN TEGELTABLEAUX
TN groot aantal en met bijzonder fraaie exemplaren
zijn deze in de woning aanwezig. Zo b.v. in de hal
aan enkele muurvlakken, in een zijkamer eveneens veel
vuldig. Deze laatste zijn minder bekend en tonen tegels
met steentjespatroon in blauw met op het kruispunt van
vier tegels een aparte versiering (in paars).
De grote woonkamer geeft wel de meeste en mooiste
tegels en tableaux te zien. Alle wanden zijn er geheel
mee bedekt en vertonen uitsluitend paarse voorstellin
gen. Deze tegels dateren alle van omstreeks het eerste
kwart en midden 18e eeuw.
De grote schouw, aanvankelijk met open haard, is met
tegels uit de genoemde periode geheel afgesloten, met
in het midden de bekende voorstelling van Hagar en Is-
maël, die door Abraham worden verstoten. Aan weers
zijden van de schouw is een kolom van tegels aange
bracht met o.a. de spreuk: Honni soit qui mal Y p/ense
(Schande over hem die er kwaad van denkt). Bovenaan
is het wapen van Prins Willem IV afgebeeld en daaronder
de wapens der Zeven Provinciën.
bouwvoorstellingen, o.a. koeien met melkende vrouw, een
bespannen wagen, een ploegende boer, e.d.
Er is verder een aantal enkele tegels te vinden met
Bijbelse voorstellingen en teksten, o.a. de drie Emmaüs
gangers, Palmzondag en éndere. Daarnaast dan nog vele
tegels met landschapjes, personen, dieren, enz.
Het geheel van deze tegelkamer geeft een uniek voor
beeld te zien van de toepassing van tegels in de eerste
helft van de 18e eeuw. De huidige bewoners hebben bij
de keuze van meubilair en overige voorwerpen, zich dui
delijk bewust aangepast!
In de woning was voorheen ook een kelder aanwezig
met een gering aantal tegels bij het begin van de trap.
Deze kelder is echter om praktische redenen in onbruik
geraakt en als zodanig opgeheven.
DE LANDBOUWSCHUUR
T^EZE was oorspronkelijk wellicht geheel van hout
gebouwd. Thans zijn echter de achterzijde en de
vrijstaande eindgevel in steen uitgevoerd. De schuur
heeft een rieten dak en de lange zijgevel aan de weg
zijde vertoont twee stel mendeuren, waarboven de dak
rand verhoogd is.
De afmetingen van deze schuur zijn, wat het grond
vlak betreft, ca. 44 maal 18 meter. Inwendig gezien valt
Een tegelwand in de woonkamer. In het miaden de afbeelding van Abraham, die Een groot tableau en vele enkele tegels aan één der andere wanden.
Hagar en Ismaël verstoot.
Diens zoon Jacob Boonman, gehuwd met Maria van 't
Westeinde, kwam er in 1963 als pachter op en verkreeg
naderhand ,,De Witte Paauw" in eigendom.
DE WONING EN DE LANDBOUWSCHUUR
royaal gebouwde woning is in de lengterichting
van de schuur tegen deze laatste aangebouwd.
Het bouwmateriaal is, als in zoveel gevallen gele Yssel-
steen, doch alle zichtbare muurgedeelten zijn wit gekalkt
of geverfd, waartegen het donkergroen der blinden scherp
afsteekt.
We weten niet of oorspronkelijk de woning, zoals nu
nog de landbouwschuur, met riet gedekt was, doch thans
is een pannendak aanwezig.
Het valt te betreuren, dat enkele dezer tegels zijn aan
getast door de zgn. steenkanker", waardoor het glazuur
onherroepelijk wordt vernietigd. De oorzaak daarvan is
waarschijnlijk, dat de tegels zijn gemetseld op een te
zachte en vocht doorlatende steensoort.
T INKS en rechts van de schouw zijn verder kleine
tableaux van 9 tegels aangebracht, welke een vo
gelkooi in paars met gele vogel en blauw drinkbakje af
beelden. Voorts zijn aan diezelfde wand nog enkele ta
bleaux te zien met een pendule in het midden en enkele
zgn. „putti" (naakte kindertjes, al of niet met vleugels)
op de voorgrond.
Aan één der andere wanden is een 20-tegelig tableau
aanwezig, waarop afgebeeld hoe Jozef door zijn broe
ders wordt verkocht. Ook komen tableaux voor met land-
op de grote hoogte tot de nok. Wat dit laatste betreft
zijn er waarschijnlijk op Zuid-Beveland geen hogere land-
bouwschuren te vinden.
Hoewel het bedrijf thans geheel op de akkerbouw is
ingesteld, werd er voorheen op geringe schaal ook aan
veehouderij gedaan. Nog bestaande rundveestallen
(waarin thans wat varkens worden gehouden) wijzen daar
op. We vonden enkele gegeven van omstreeks 1850
1875, waaruit bleek dat toen gemiddeld 6 stuks rundvee
en wat kalveren op de hofstede aanwezig waren. De
beschikbare oppervlakte grasland was toen niet groter
dan ongeveer 15 gemeten.
Het aantal paarden op het bedrijf was in diezelfde tijd
6a 8 stuks.
Nisse, april 1974.
J
