PAASBRIEF
D
Paasgebruiken
trotseren
komputertijdperk
3
Welkom, Dag van de Heer!
O heiligste van alle dagen!
Dag van Verrijzenis,
brekend de macht van de dood!
I-IET kan eigenlijk niet anders. Op het Paas-
feest moet worden gezongen. Daarom koos
ik een oude Paashymne om U mijn beste wensen
te geven voor de viering van Pasen 1974.
Het lied stamt reeds uit de 6e eeuw na Christus
en wordt toegeschreven aan Venantius Fortunatus,
een Italiaan, die in het Franse Poitiers de bisschops
zetel verwierf en daar omstreeks 609 is overleden.
In Engeland is de hymne bewaard als een pro
cessielied in de middeleeuwse liturgie van Sarum
(Salisbury), het klooster, dat een stempel heeft ge
drukt op het Britse christelijke leven. In de kerk
van Engeland, die oude tradities handhaaft, wordt
het lied nog vaak gezongen op de oude gregoriaan
se melodie, maar de bekende componist R. Vaughan
Williams heeft ervoor gezorgd, dat het ook op een
eigentijdse melodie kan worden gezongen, in een
modern ryhtme, geschikt voor jonge mensen.
Onlangs heb ik de hymne vertaald ten behoeve
van onze hervormde gemeente Ouwerkerk in Dui-
veland. Op het aanstaande Paasfeest zullen de kin
deren van de Openbare Basisschool en van de
Zondagsschool zingende de kerk binnenkomen en
we hopen, dat de grote mensen ook onmiddellijk
het keervers zullen meezingen! Welkom, Dag van
de Heer!
LJET Paasfeest is het feest der Verrijzenis van
Christus. In de oude kerk was Pasen het be
langrijkste feest. Dat is het natuurlijk nóg, al is het
den feit, dat het Kerstfeest in ons kerkelijke en
maatschappelijke leven een grotere plaats is gaan
innemen. Volkskerstzangdiensten zijn er allerwege,
Volkspaaszang wordt helaas weinig beoefend! Ty
pisch is het, dat de Kerk van het Oosten (Rusland!)
in tegenstelling tot die van het Westen véél meer
betrokken is bij het Feest van de Opstanding dan
bij dat van de Geboorte. Men viert de Verrijzenis
ieder jaar als de vernieuwing van de hele kosmos.
Heel de natuur wordt vervuld van nieuwe kracht.
Niet alleen mensen mogen delen in de opstandings
heerlijkheid van Christus, maar de hele schepping
krijgt een nieuwe levenswerkelijkheid.
Bisschop Venantius evenwel riep nog in zijn tijd
de gelovigen van het Westen op om hier oog voor
te hebben:
Ziet, wat de aarde ons geeft,
uit de winterse doodsslaap ontwaakt zij,
haai kracht, geboeid in het graf,
keert mét haar Meester terug.
TA7iJ weten, dat allerlei Paasgebruiken teruggaan
tot onze heidense voorouders, die in de na
tuur zagen, hoe uit de aarde het nieuwe leven kon
ontstaan. Omstreeks de tijd van ons jaarlijkse
Paasfeest vierden zij hun vruchtbaarheidsriten met
veel muziek en dans.
Ever. vinden we in dit vers een herinnering aan
die oeroude natuurbeleving, maar Venantius, die
in zijn apostolaat daarmee te maken kreeg, geeft er
een wending aan: De Meester, Jezus Christus
brengt in zijn Opstanding de natuur tot het wer
kelijke leven terug. Zijn overwinning over de doods-
macht betekent de bevrijding voor de hele wereld.
Niet alleen de mens wordt vernieuwd en met een
nieuwe taak in de wereld geplaatst, maar alles, wat
ieder seizoen opnieuw tot nieuw leven wordt
gewekt, moet Hem ten dienste staan.
Christus, genageld aan 't kruis,
is God en de Koning der wereld.
Alles, wat leeft op de aard,
breng aan uw Schepper de eer!
UOOR allen, die zoals U met landbouw en tuin
bouw hebben te maken, maar ook voor al
len, die in industrie en techniek bezig zijn met delf
stoffen (o, die olie!) of met welke synthetische
produkten ook, geldt de geweldige opdracht om
ernst te maken met Kruis en Opstanding.
Wat is dat een ontzaggelijk moeilijke zaak! Vroe
ger in het overwegend agrarische tijdperk
konden wij op biddagen en dankdagen voor het ge
was vaak op romantische wijze preken en zingen
over de aarde en haar volheid, die van de Here
zijn. Maar de schaalvergroting, die zich allerwege
doet kennen, maakt het ons nu zéér moeilijk. Milieu
vervuiling, olie-embargo's en de schier onoplos
bare problemen van rijke en arme werelddelen dwin
gen ons deze romantiek te laten varen. Velen heb
ben een ernstige twijfel aan geestelijke verworven
heden, die vroeger het leven beheersten. Het ge
loof is in discussie. U zult het merken in uw om
gang met de jongeren, in uw gezin en in het werk.
T"}E twee mannen, die op Pasen op weg waren
van Jeruzalem naar Emmaus, zagen geen
enkel perspectief meer. Het Rijk van Messias Jezus
en de vrede daarvan meenden zij te kunnen af
schrijven. De Vreemdeling echter, die zich bij hen
voegde op hun weg en hun dé Schriften gaat ver
klaren, blijkt de Messias te zijn „in levenden lijve".
In het breken van het brood, het belangrijkste voed
sel, het teken van Zijn Lichaam, dat voor de wereld
werd gebroken, herkennen zij Hem.
De Verrezen Heer is de enige, die ons een zalig
Paasfeest kan geven. Daarom viert de hele wereld
kerk de Maaltijd van het nieuw Koninkrijk in een
dienst van lofzegging en aanbidding. Wij hopen
voor Pasen 1974, dat U de tegenwoordigheid van
Christus in Woord en Sacrament zult ervaren als
een geweldige stimulans voor uw leven en werk!
E kinderen van Ouwerkerk zullen op Paas-
morgen de hymne besluiten met het gebed:
God van genade en trouw,
laat uw Woord onze twijfel verdrijven.
O Derde Dag, schenk uw licht!
Kom, Zoon van God uit het graf!
Toon uw gelaat wederom,
laat uw glans de wereld verblijden.
Geef ons het leven met U,
Gij, die de dood overwon!
„Salve festa Diës" Welkom, feestelijke Dag! Dag
van Verrijzenis!
Ouwerkerk (Zld)
J. C. KOPPERT.
FOLKLORISTISCHE EN RELIGIEUZE
TRADITIES WORDEN NOG STEEDS
IN ERE GEHOUDEN
DASEN. Voor sommigen het feest van de eieren.
Voor anderen een liturgisch feest waarbij de op
standing van Christus herdacht wordt. Voor de Joden
het allergrootste feest dat met Seideravond begint. Maar
voor iedereen is Pasen een tijd, waarin godsdienstige
en folkloristische gebruiken hand in hand gaan. Palmpaas
is daar een voorbeeld van. Ter herinnering aan Christus'
intocht in Jeruzalem worden palmen gebruikt in de katho
lieke kerken. De folklore gebruikt bukspalmpjes die met
allerlei snuisterijen opgesmukt worden.
Elk land kent zijn volkse gebruiken. De eeuwenlange
overlevering hebben die folkloristische evenementen een
bijzonder taai leven. Maar de moderne tijd lijkt soms ook
wel bezit genomen te hebben van die oude gebruiken.
Tradities worden aan de kant gezet. En veel modernisten
menen dat in het tijdperk van de komputer voor folklore
geen plaats meer is. Men vindt die oude traditionele ge
bruiken naar konservatisme ruiken. Gelukkig is het nog
zo, dat met pasen die gebruiken nog niet helemaal ver
zonken zijn in de vergetelheid.
RECEPT VOOR EEN WEESHUIS
EIEREN horen van oudsher bij het paasfeest. Een
skala van gebruiken is om het ei heen gegroeid. Ze
worden gekleurd in bonte tinten. Eieren worden ge
bruikt om poppetjes van te maken. Ze worden verstopt
om het eierenzoekfeest mogelijk te maken. En er worden
spelletjes mee gespeeld zoals het eiertikken. Wiens ei
■het eerst een barst te zien geeft heeft verloren.
Iemand, die tientallen paasspelletjes heeft (beschreven
is Jan (Johannes) ter Gouw. Deze onderwijzer leefde in
de vorige eeuw en bij zijn leven heeft hij talrijke vol
kenkundige publikaties het licht laten zien. Zo memo
reert hij dat men vroeger met pasen de eierdans kende,
en geliefd tijdverdrijf in de paastijd, dat bij voorkeur in
de herberg werd beoefend. Uiteraard daartoe aangemoe
digd door de herbergier.
„Op den vloer, die met 'groene bladeren en eenige
vroege bloemen bestrooid was, werd met krijt een kring
getrokken, in welks middelpunt een hoopje eijeren ge
legd werd. De speler danste, met ontschoeide voeten en
de handen in de zijde op één been en moest de eijeren
één voor één uit de kring hinkelen".
En wie een goed paasbrood wil bakken, neemt zoa'ls
een oud recept luidt 8 ponden bloem, 4 ponden ver-
leezen en schoongewassen krenten, 24 eijeren, 4 note-
muscaten, een lood kaneel, een pond gesmolten boter,
een kom laauwe melk met wat suiker daarin, wat ge-
snede sukadeschillen en een stuiver versche gist. Kneed
dit alles als brood tezamen en dan daarvan paasbrood
gemaakt hebbende in de pven laten bakken.
Gezien de ontzagwekkende hoeveelheden grondstof
fen zal het wel een paasbróöd zijn dat bestemd was voor
een weeshuis. Toch stond dat recept in De Volmaakte
Hollandsche Keuken Meid, een receptenboek dat in geen
enkele achttiende eeuwse keuken ontbrak.
PAASVUUR
I ATEN we het paasvuur niet vergeten. Vuur, één van
de elementen waaraan sinds oudsher een reinigen
de betekenis wordt toegeschreven, speelt vaak een rol in
de paasgebruiken. Sinds vele eeuwen wordt op de zater
dag voor pasen het vuur gewijd. In Twente ontsteekt
men paasvuren op de heuvels rond het dorp. De bedoe
ling is dat de goden goedgunstig gestemd worden en zor
gen voor een rijke oogst, en goed gemaakt paasvuur is
een machtig en fascinerend gezicht. Vooral wanneer de
vlammen hoog oplaaien en de omgeving in een grillig
lichtschijnsel zetten.
Het merendeel van de paastradities kan worden her
leid tot oude rituele handelingen, verbonden aan het be
gin van de lente. De voorafgaande vastentijd had een
uitdrukkelijk reinigende betekenis. En het is misschien
ook wel daarom al klinkt het in dit verband een beet
je profaan dat de huisvrouw omstreeks pasen de door
de mannen vervloekte en verguisde schoonmaakwoede
krijgt.
PASEN BIJ DE JODEN
JJET woord pasen komt af van het aramese woord
Pascha. In het Hebreeuws gebruikt men Pésach. In
de viering van het joodse paasfeest is een aantal elemen
ten te herkennen van algemene godsdienstige betekenis.
Men eet ongezuurde koeken, die doen denken aan het
binnenhalen van de gersteoogst.
De bijbelse berichten over de oorsprong van het paas
feest hebben echter van dit natuurfeest afgezien. De hele
viering is betrokken op de uittocht uit Egypte. Voor de
kinderen Israëls een verlossingsdaad bij uitstek. Laat
mijn volk gaan, zo was het verzoek aan de Farao.
In dienst van deze herdenking staan alle gebruiken
van de Seideravond. Bittere kruiden herinneren aan de
bitterheid van de slavernij in Egypte. Een speciaal ge
kleurde vruchtenmoes aan de kleur van de tichelstenen.
De matses aan de haast waarmee men wegtrok uit het
land van de Nijl. De joden vieren Pésach als een over
winning op de dood en de ondergang.
Pasen het feest van de opstanding. Ook in de natuur,
waar alles zich klaarmaakt voor de naderende zomer.
Pasen. Het feest van de reiniging. Het oude en slechte
wordt verbrand om plaats te maken voor het nieuwe.
PIM VAN DE ZEE
