Onderzoek klein fruit
van Kaoelle
naar Wilhelminadorp
DINGEN VAN DE WEEK
Enige tijd geleden is bekend geworden dat de proef
tuin voor klein fruit te Kapelle zal worden opgeheven.
Het onderzoek gaat weliswaar door, maar de veldproe
ven zullen op de proeftuin te Wilhelminadorp worden
voortgezet.
Vooral voor Kapelle en omgeving betekent een en an
der een aanzienlijke achteruitgang. De tuin zoals die
thans in Dijkwel is, voorziet in een behoefte, vooral ook
omdat de proeven die er worden genomen nauw aanslui
ten bij de praktijkproblemen. Vaak werd ook de stoot
gegeven voor nieuwe ontwikkelingen, denk b.v. aan de
snelle opgang van het bramenras Thornless Evergreen.
Een groot voordeel is ook dat men elk uur van de dag
kan binnenlopen, eventueel ,,op zijn klompen", om met
de heer Nijsse of diens assistent De Groene de proe
ven te bekijken of advies in te winnen. Dat voordeel zal
men straks erg missen.
Menigeen is de opheffing van de Kapelse tuin rauw
op de maag gevallen. Het kleine fruit is voor Kapelle
een belangrijke zaak en zeer veel kleine zelfstandigen
zijn er met hun inkomen van afhankelijk. Sommigen vra
gen zich af of er voldoende tegen geprotesteerd is. Is
werkelijk alles gedaan om de proeftuin op zijn huidige
centrumplaats te behouden?
Ter beantwoording van die vragen en voor het ver
krijgen van nadere inlichtingen hebben we ons gewend
tot de directeur van het Proefstation voor de Fruitteelt
te Wilhelminadorp, ir. R. K. Elema.
Het gesprek verliep ongeveer als volgt;
Is het besluit om de proeftuin voor klein-fruit te
verplaatsen definitief?
Ja, na lang overleg is vanwege het ministerie van
Landbouw de beslissing genomen om de proefvelden over
te brengen naar Wilhelminadorp.
Waarom moet de tuin verplaatst worden? Het is
duidelijk een verlies voor de Kapelse kleinfruit-
teelt. Was er werkelijk niets aan te doen?
Er is veel over gepraat met „Den Haag", maar de ver
plaatsing kon niet voorkomen worden. Het is moeilijk om
in het kort weer te geven waarom niet, maar in hoofdzaak
zit het vast op de subsidieregeling.
In ons land zijn er een aantal proefstations waar onder
zoek voor het gehele land wordt verricht. Voor elke tuin
bouwsector is er één landelijk proefstation. Wat betreft
de fruitteelt in de volle grond is dat zoals bekend ge
vestigd te Wilhelminadorp.
Het geld voor de financiering van de proefstations met
hun onderzoekers komt voor een deel van het Rijk en
voor een deel van het bedrijfsleven in het hele land. Om
dat het onderzoek van landelijke betekenis is, droegen
b.v. ook de fruittelers in de IJsselmeerpolders, Gelder
land, Noord-Holland, enz. bij in de kosten van Wilhelmi-
napolder, via hun veilingen. In de toekomst komt er een
financiële regeling middels het Landbouwschap. Hoewel
er aan de proefstations veelal ook een proeftuin is ver
bonden, wordt er hoofdzakelijk aandacht besteed aan we
tenschappelijk onderzoek. Naast deze landelijke proefsta-
Blijkens een bericht dat we dezer dagen lazen in het
Financieel Dagblad hebben het Centraal Bureau van de
Tuinbouwveilingen in Nederland en het exporthuis B.V.
v.h. Jos van de Berg te Rotterdam, een nieuwe zaak op
gericht die zich gaat toeleggen op de export van Neder
landse appelen en peren.
Het is de Neveka B.V. waarin elk voor 50 zal parti
ciperen en deze nieuwe B.V. heeft zeer grote plannen
om met nauwe medewerking van het Centraal Bureau
van de veilingen een slagvaardig afzetbeleid voor appe
len en peren te voeren.
Wat het Centraal Bureau van de Tuinbouwveilingen
is, weet elke tuinder. Het is de overkoepelende organi
satie groenten- en fruitveilingen en ze is niet meer weg
te denken uit het afzetorganisatiepatroon van onze tuin
bouw.
De B.V. v.h. Jos van de Berg is een oude zaak die
zich in hoofdzaak bezig hield met de import en transito
handel in fruit, maar sinds enkele jar'en in nauwe samen
werking met de B.V. Centraal Bureau II ook Nederlands
fruit is gaan exporteren naar landen waar dit fruit anders
nooit kwam en met name was dat naar de Canarische
eilanden. Nog maar enkele jaren geleden was dit gebied
van geen betekenis voor de Nederlandse fruitafzet. Het
afgelopen seizoen werden er ruim 3 miljoen kg Neder
landse appelen en peren naar de Canarische eilanden
verladen en men heeft goede hoop dat dit kwantum nog
aanzienlijk opgevoerd kan worden. De heer Berti van de
Berg, een bekende persoonlijkheid in de internationale
fruithandel wordt direkteur van Neveka B.V.
Uit fruittelerskringen is dikwijls naar voren gekomen
dat er dringend behoefte is aan een slagvaardig afzet
beleid met betrekking tot het fruit. Het Centraal Bureau
tions zijn er ook een beperkt aantal regionale proeftuinen.
Daarop worden overwegend veldproeven genomen die
voor een bepaald gebied belangrijk zijn en die tevens een
funktie hebben voor de voorlichting in de streek. Voor die
regionale proeftuinen geldt, dat het Rijk 50 door het
regionale bedrijfsleven moet worden bijeengebracht. Men
kan dus geen beroep doen op een „landelijke pot", zoals
de proefstations. Tot nu toe viel de proeftuin te Kapelle
onder de begroting van het Proefstation te Wilhelmina
dorp. Dat was mede mogelijk, omdat de tuin is gesticht
ten behoeve van het werk van ir. B. Roelof sen, landelijk
coördinator voor het kleine fruit.
Inmiddels zijn er evenwel enkele belangrijke wijzigin
gen in de situatie opgetreden. Ten eerste is er sprake van
een zeer sterke druk op de onderzoekbegroting van land
en tuinbouw. Er moet bezuinigd worden. Bij de Wage-
ningse instituten moet er b.v. vóór 31 december 1974 niet
minder dan 200 man afvloeien. Uiteraard wordt ook op de
begrotingen van de proefstations beknibbeld. En ten
tweede liep de teelt van aardbeien onder glas in de om
geving van Kapelle de laatste jaren in betekenis terug.
In de Bommelerwaard en Noord-Brabant is de teelt van
glasaardbeien veel belangrijker dan in Zeeland en in ge
noemde gebieden wordt ook onderzoek verricht. De over
heid staat op Ihet standpunt dat het onderzoek vooral in
de voornaamste teeltcentra moet plaatsvinden en daarom
was men niet langer bereid het glasaard'beienonderzoek
te Kapelle te handhaven.
iDoor al die opgesomde factoren werd de positie van de
Kapelse tuin steeds meer ondermijnd. Daar kwam nog bij
In de omgeving- van Kapelle is kleifruit voior zeer velen
een belangrijke bron van inkomsten.
dat men van overheidswege meer de nadruk wil gaan leg
gen op fundamenteel onderzoek en minder op praktijk
proeven. Dat geldt niet alleen voor glasaardbeien, doch
evenzeer voor het overige klein-fruit. Dit fundamentele
onderzoek kan zeer goed gebeuren te Wilhelminadorp.
Vandaar de beslissing tot verplaatsing. Voor Kapelle is de
gang van zaken inderdaad onprettig, maar het was niet
tegen te houden.
Praktijkproeven hebben veel waarde en spreken
de teler vooral uit het oogpunt van voorlichting
meestal meer aan dan fundamenteel onderzoek in
een laboratorium. Speelt dat ook geen belangrijke
rol?
van de Tuinbouwveilingen heeft deze uitdaging aangeno
men. In de eerste plaats door het stichten van de B.V.
Centraal Bureau II die tracht fruit in handen te krijgen
en dit dan ter beschikking stelt van exporteurs, vooral
naar landen waar men voorheen geen Nederlands fruit
at. Een bekend voorbeeld van de aktiviteiten van C.B. II
zijn de transakties met Oost-Duitsland waarheen de laat
ste jaren grote hoeveelheden Nederlandse appelen zijn
verladen, transakties die mogelijk werden omdat C.B. II
beschikte over fruit dat de telers voor centrale afzet ter
beschikking hadden gesteld.
Ook de export naar de Canarische eilanden is door de
C.B. II aktiviteiten op gang gekomen en hetzelfde geldt
voor de Scandinavische landen waar vroeger vrijwel
geen Nederlandse appelen heen gingen en het afgelo
pen seizoen bijna 3 miljoen kg werd verladen via C.B. II.
Door bemiddeling van C.B. II werd het afgelopen sei
zoen in totaal 17,7 miljoen kg appelen en peren verla
den, dat is 16,2% van de landelijke export van deze
produkten.
Voor het nieuwe seizoen hebben Neveka B.V. en C.B.
II grote plannen, vooral met betrekking tot de export van
appelen naar Engeland.
De Nederlandse appelen hebben op de Engelse markt
tot nog toe weinig te betekenen gehad. Er zijn echter
naar men meent zonder meer kansen voor kleine en
groene Golden Delicious en kleine en harde Cox's
Orange Pippin. Bij Golden Delicious gaat het om de
maat 6070 mm en Cox's Orange Pippin vooral om de
maat 5565 mm.
De afgelopen weken heeft de direkteur van de B.V.
Centraal Bureau II met zijn medewerkers in alle fruitge-
bieden van Nederland de veilingbestuurders en mensen
die de afzet van fruit op de veilingen moeten regelen
nog eens voorgehouden welke belangen er voor de Ne
derlandse appelexport op het spel staan op de Engelse
markt en heeft hij gevraagd om medewerking om fruit
Natuurlijk speelt dat een rol, maar als argument om
de tuin te Kapelle in stand te houden is het ziwak. Prak
tijkproeven waar de teler regelmatig naar komt kijken,
horen volgens de voorschriften vooral op een regionale
proeftuin thuis.
Is het dan niet mogelijk Kapelle als regionale proef
tuin te handhaven?
Wat de overheid betreft is dat zeker niet onmogelijk.
Maar dan valt men onder de 50 subsidieregeling. En
de exploitatietekorten zijn zó groot, dat het vrijwel onmo
gelijk is voor het regionale bedrijfsleven om die voor de
helft aan te vullen. Het is uitvoerig nagegaan; er is b.v.
gepraat met de veiling, met de gemeente Kapelle, waar
bij wel naar voren kwam dat de goede wil ruimschoots
aanwezig was, maar de opgave bleek duidelijk te zwaar.
En daarmee verviel ook de kans op handhaving als re
gionale proeftuin.
Waaraan zal de komende jaren bij het kleinfruit-
onderzoek het meeste aandacht worden besteed?
Wat de aardbeien betreft is er niet alleen voor de glas
teelt, doch ook voor de vollegrondsteelt heel wat te doen
voor ir. Dijkstra, die als onderzoeker voor de klein-fruit-
teelt aan het proefstation is verbonden.
Bramenproef op de proeftuin voor klein fruit. Rechts
de Himalaya (met stekels) en links de doornloze
Evergreen, die de laatste jaren sterk naar voren komt.
De frambozen werden al eerder genoemd. Voor Kapelle
is dat een belangrijk gewas, omdat er overwegend voor
consumptie wordt geteeld, althans voor pluk in doosjes.
Het onderzoek zal zich toespitsen op enerzijds klonense-
lectie van o.a. de Malling Promise en anderzijds op het
toetsen van nieuwe rassen.
Ook de bramen zullen niet vergeten worden; het is een
gewas dat óp Zuid-Beveland steeds meer op de voorgrond
komt. Verder zullen de rode bessen aandacht krijgen,
mede omdat dit produkt weer een opleving meemaakt.
Al verdwijnt dan over een paar jaar de proeftuin te Ka
pelle, het klein-fruitonderzoek blijft doorgaan in Zeeland.
Misschien wordt het minder demonstratief, maar door
de meer wetenschappelijke aanpak kunnen de resultaten
voor de partijk zelfs waardevoller zijn dan voorheen.
ter beschikking te stellen van C.B. II. Vooral vroeg hij
dit voor de kleine maten groene Golden Delicious die
men heeft.
Er is op gewezen dat de prijs voor deze appelen al
tijd goed zal zijn maar wel is belangrijk dat men ze zo
veel mogelijk apart heeft in de koelhuizen omdat niet
bekend is wanneer ze verladen moeten worden en het
niet zo moet zijn dat men 100 ton Golden Delicious moet
sorteren om b.v. 20 ton in de maat 6070 mm te krij
gen.
De Neveka B.V. wil op grote schaal fruit brengen op
de Engelse markt in het komende seizoen maar dit fruit
zullen de Nederlandse telers ter beschikking moeten
stellen. Vandaar dat men van de kant van C.B. II zich
is gaan oriënteren over de medewerking die er van de
telers te verwachten is. Duidelijk is gesteld dat de akti
viteiten van C.B. II geen doel op zich zijn maar zijn in
gesteld omdat de fruittelers riepen om een slagvaardi
ger afzetbeleid bij fruit.
Duidelijk is ook op alle vergaderingen met de veilin
gen gesteld dat men slecbts een deel van het fruit ter
beschikking van C.B. II moet stellen en zeker niet zo
veel dat het aanbod op de eigen veiling niet meer inte
ressant zou zijn voor de gewone veilinghandel.
De grondslag van de fruitafzet blijft de veilingklok en
elke veiling zal er voor moeten zorgen dat wanneer er
wordt geveild, er voor de hendel voldoende beschik
baar is. Voor het openbreken van nieuwe afzetkanalen
is echter fruit vast in handen nodig en daarom heeft
C.B. II middels de veilingen gevraagd. De telers zullen
op deze vraag in de komende weken het antwoord moe
ten geven. Is dat postief dan mag worden aangenomen
dat er nieuwe wegen voor ons fruit gevonden zullen wor
den op markten waar we tot dusver geen voet aan de
grond hadden. Vandaar ons dringend advies: ga eens
met uw veilingleiding praten hoe U mee kunt doen om
zo de fruitafzet te bevorderen.
