Paasvuur en paaseieren HET geheel doet nog echt een beetje heidens aan. Een goede tekstschrijver en een dito muzikant zouden van deze elementen best een goed passiespel hebben kunnen vormen met wat meer handeling en meer muzikale inhoud. Het is nooit ge beurd. Dat komt omdat men het oude gebruik onverlet heeft willen bewaren. Of het inderdaad een oud gebruik is dat eeuwen lang in stand gebleven is? Laten wij pr n;et rvr tw<=fpr» Schrijven over folkloristische verschijnse len is niet moeilijk. Bijna elk oud gebruik is geregistreerd, onderzocht en verklaard. Het lastige is alleen maar, dat die oude gebruiken, liedjes en verhalen vaak dermate melig, saai of belachelijk zijn dat er onmogelijk iets van te bakken is dat nu nog gelezen wordt. Men kan vluchten in de diepzinnigheid en na om vangrijke gedachtenspinsels triomfantelijk het heidendom ten tonele voeren, dat achter heel wat paasgebruiken schuilt. HET zoeken van eieren (later: het vragen van eieren bij mensen met kippen) kwam oorspronkelijk het meest voor in Brabant en Limburg. De kinderen deden dat op Witte Don derdag of Goede Vrijdag. Omdat dan de klokken nogal eens werden geluid maakte men er een versje op: Bim bam beieren De koster lust geen eieren. Wat lust hij dan? Spek in de pan Met een rogge boterham. Paasvuren zijn overigens veel interessanter. Goed, het ei wa& dan een vruchtbaarheidszinnebeeld en omdat vroeger de kippen 's winters bijna geen eieren legden werd het ei tevens symbool van de lente. Maar het Paasvuur is toch heel wat meer spek- takulair. Het moet eertijds zeer algemeen zijn geweest in Ne derland, maar naderhand trok het zich terug naar het oosten en zuiden. Daar kan invloed bij zijn geweest van het geloof. In sommige streken zou men het b,v. een schande gevonden heb ben om op zondagavond vuurtje te gaan stoken, want men deed het op Eerste Paasdag. Weer wat later stookt men het vuurtje wèl maar verschuift dat dan naar de avond van de Tweede Paasdag. Dat Paasvuur is in vele plaatsen zomaar een groot vuur. Maar in het oosten hadden vele dorpen een z.g. Paaswei waar men dat vuur ontstak en daar hield men ook de Paaskermis. Die Paaswei was overigens wèl gewenst. Een groot vuur en wat wind was in vele streken levensgevaarlijk in verband met de vele rieten daken èn het feit dat vele bossen in het voorjaar soms kurkdroog zijn. De Paaswei was dus zó gelegen dat het vuur geen gevaar opleverde. Daar kunt u om glimlachen, maar het grootste Paasvuur dat ooit in Nederland is opgeknetterd was dat van Almelo in 1927. Daar sleepte men 70 voeren hout bijeen. Een voer hout is een partij takkebossen die men op een boerenwagen kan laden, op zijn minst toch wel 200. De brandstapel werd 15 m in doorsnee en 12 m hoog. Bij windstil weer en goed droog hout kan zo'n vuur hoog oplaaien. Men geloofde, dat zover de rook ging en het vuur zichtbaar was, de akkers vruchtbaar zouden worden. Al zal dat in 1927 in Almelo wel niet meer het geval zijn ge weest! |N de dertiger jaren, toen men trachtte tal van oude gebrui ken in leven te houden of te herstellen, breidden de Paasvuren zich weer 'uit. Tevens ontstond daarbij een nieuw gebruik. Het nagloeiende houtskool moest namelijk met water geblust worden om veilig te zijn. Als het zover was hadden ondernemende jongelui een pracht gelegenheid om de meisjes zwart te maken met roet en houtskool. Daar dit echter nogal eens tot vechtpartijen leidde is het weer uitgestorven. Overi gens één van de onschuldigste manieren om iemand zwart te maken. Een overzicht van de Paasgebruiken is natuurlijk onvolledig zonder vermelding van het vlöggelen in Denekamp, waarbij men. Paasliederen zingend, hand in hand door het dorp trekt en door de huizen heen. Minder bekend is dat daar ook restan ten van een soort Passiespel bestaan. Ze zijn niet zo uitgebreid als het bekende spel van Oberammergrau maar wel kernen van zo'n spel. Twee jongens, meestal de brutaalsten van het dorp, werden Judas en Klariot genoemd, een verbastering van de ver rader Judas Iskariot uit het Evangelieverhaal. Deze twee wer den op Palmzondag gekozen. Zij moesten geld ophalen en hout voor het Paasvuur verzamelen. Bij dat laatste werden ze echter door iedereen geholpen. Een week lang sprak iedereen ze aan met hun spotnamen, Judas en Klariot. Vanouds trok men dan op Paaszondag het bos in om de z.g. „Paastaken" te halen. Dit is enkelvoud: het is een boom die gedurende de avonddienst in de kerk vóór de kerk bleef liggen. Daarna werd hij onder ge zang door de jongens naar de Erve Elfermans gesleept waar zich de Paaswei bevindt. De spar werd dan overeind gezet met een teerton eraan. Vervolgens zet men een ladder tegen de boom en Judas klimt er op. Als hij op de bovenste sport staat mag hij uitverkoop houden. Omdat niemand daarbij betaalt lijkt het ons een kinderachtig spelletje, maar het herinnert natuur lijk aan de 30 zilverlingen waarvoor Judas zijn Meester inder tijd verried. Intussen wordt Judas, geplaagd, uitgescholden en met kluiten gegooid. Het geheel eindigt natuurlijk met het in brand steken van de teerton. Och. feitelijk doen wij allemaal wat bijzonders met Pasen. Voor de een zal het inderdaad .tyet feest van Christus' opstan- In dit nummer o.m.: Ons kort verhaal - Paaskaping Pagina 4 Goud- en zilverkeurtekens Pagina 5 Een landbouwer omstreeks 1880 Pagina 6 De afsluitingswerken van de Oosterschelde Kabelbaantorens Het gebruik van hefschroefviiegtuigen Pagina 7-8-9-10 Voor de vrouw Het 2e deel van: De Ezeltjes vertelden Turken in Axel Pagina 11 Paaspuzzel Urgentieprogramma Landbouwschap en Matiging opdracht voor allen Pagina 13 Agenda, mededelingen, zitdagen Uit de praktijk Vee en vlees P.J. Zuid-Geluid Pagina 12 Pagina 14 Naar grotere eenheden in het veilingwezen Pagina 15 Rijksgroepsregeling zelfstandigen en de stormschade Pagina 16 Pagina 17-19 Meeldauw ongewenst bij graanteelt Pagina 18 Waterzuivering Noord-Brabant Pagina 21 Meer belangstelling voor mechanische mestafvoer in varkensstallen Pagina 25 Pagina 27 Pagina 31 ding zijn, voor de and'er slechts folklore. Maar u eet en kleurt eieren of trekt er op uit. Vanouds is er zo altijd wel wat te doen geweest rond Pasen. Het eiertikken was wel bijzonder on schuldig. U weet wel: eieren tegen elkaar tik ken en wiens ei gekneusd werd verloor. Dat ging natuurlijk net zo lang goed tot iemand stenen nesteieren ging gebruiken. Als dat be drog ontdekt werd kon hij een pak rammel krij gen dat niet mals was. Wist u dat u ook eieren aan tafel kunt tikken? Dat moet tegen uw eigen voorhoofd gebeuren. Heus, dat gaat best. Wie te zacht slaat, doet zich een beetje pijn, wie te hard slaat houdt een gezicht met struif over. De juiste slag en uw eitje is keurig gekneusd. Helaas, ook bij dit tafeltikken waren er judassen die stiekum een echt ei vervingen door een stenen nestei. Het beetgenomen slachtoffer sloeg zich een bult op de kop en de anderen lachten er zich een... Dat heeft natuurlijk al helemaal niets meer met het Paasfeest te maken. De Paashaas trou wens ook niet. Die is ingevoerd uit Duitsland en er bestaan dikke boeken theorie over zijn my thologische herkomst en betekenis. In de Paas- advertenties zouden wij het dier echter node missen. W. B.

Krantenbank Zeeland

Zeeuwsch landbouwblad ... ZLM land- en tuinbouwblad | 1973 | | pagina 2