Rund veestallen
en
bedrijfsvoering
10
door J. A. GELS ing.
I.L.B. Wageningen
De keuze van het staltype hangt
onder meer samen met de grootte
van het bedrijf en de wijze van be
drijfsvoering. Uit het oogpunt van
bedrijfsvoering vormt het gebruik
van een door 1 oopmeiksta 1 een be
langrijk punt. Dit geldt des te meer
naarmate het aantal koeien per be
drijf groter is. Bij de planning van
de stal moet hiermee uiteraard ter
dege rekening worden gehouden.
Een ander belangrijk punt is de
wijze van voeren, n.l. buiten of bin
nen, al dan niet mechanisch, in
voorraad of zodanig dat alle dieren
tegelijk kunnen eten. Met name op
deze aspekten wordt in het volgen
de nader ingegaan. Vanwege de
nauwe samenhang daarmee worden
tevens de ruwvoederopslag en de
erf- en kavelwegverhairding be
sproken.
De tendens naar grotere bedrij
ven en een hogere produktiviteit
per arbeidskracht zal ongetwijfeld
doorgaan. Hiervoor zal het nodig
zijn de bedrijven zodanig in te rich
ten dat alle te verrichten werk
zaamheden op de juiste wijze en te
gen de laagst mogelijke kosten kun
nen warden uitgevoerd.
BUITEN OF BINNEN VOEREN?
IN het kader van een bijdrageregeling van het Ont-
wikkelings- en Saneringsfonds voor de Landbouw
zijn de laatste jaren een 30-tal eenvoudige ligboxen-
stallen gebouwd, met als voorwaarde dat buiten ge
voerd wordt. Dit werd gedaan omdat men hier een
kans zag voor een bouwkostenbesparing. Hoewel de
besparing minder groot is geworden dan aanvanke
lijk werd gedacht, mag met een verlaging van de
bouwkosten van 200,per koe worden gerekend
als uitgegaan wordt van eenvoudige gebouwen. De
seren. De deur wordt met behulp van een electromo
tor geopend en gesloten en op afstand bediend. Komt
rmen aanrijden, bijv. met een wagen voer, dan kan
men vanaf de trekker een schakelaar bedienen,
waardoor de deur wordt geopend. Ook op de voer
gang is een treksehakelaar aanwezig om de deur
te openen of te sluiten. Om een door door afstand
bediening elektrisch te openen of te sluiten dient
mlen te rekenen met een investering van ongeveer
1.500,—. ..jêMM
VOERLIGBOXENSTAL T.O.V. LIGBOXENSTAL
CEN staltype dat zich naast de ligboxenstal heeft
ontwikkeld, is de voerligboxenstaL Zoals de
naam al aanduidt, vindt in deze stal het voeren plaats
in de ligboxen. Daardoor kan met een geringere op
pervlakte per dier worden volstaan. In de praktijk
blijkt er voor dit staltype nogal belangstelling te be
staan. Sommige landbouwers vinden het alleen op
zijn plaats in het geval van verbouwingen van be
staande grupstallen. Anderen daarentegen zien ook
perspektief in voerligboxenstallen in geval van
nieuwbouw. Het instituut werkt aan een vergelijken
de studie van voerligboxenstallen en ligboxenstallen
met betrekking tot o.a. de bouwkosten en de arbeids-
behoefte. De voorlopige indruk bestaat dat de bouw
kosten van de voerligboxenstal iets lager zijn dan van
de ligboxenstal en dat waarschijnlijk voerligboxen
stallen iets meer arbeid zullen vragen.
GEBOUWENPLANNEN
VOOR GROTE VEEHOUDERIJBEDRIJVEN
IN verband met de tendens naar grotere veestapels
en grotere bedrijven wordt aandacht besteed aan
de gebouwen voor deze grotere eenheden in de rund
veehouderij. Kort geleden is er bij het instituut een
werkgroep begonnen met het ontwerpen en 'bestude
ren van een aantal gebouwenplannen voor grotere be
drijven. Het betreft hier bedrijven met veestapels van
resp. 160, 300, 450 en 600 grootvee-eenheden (g.v.e.).
Daarbij speelt eveneens de wijze van voeren een be
langrijke rol. In verband hiermee zijn voorshands de
volgende varianten in studie genomen:
een vierrijige stal met een voergang waarbij alle
dieren tegelijk kunnen eten
en zesrijige stal met een voergang, een beperkte
eetbreedte per dier en voorraadvoedering
een zesrijige stal zonder voergang, doch met me
chanisch voertr an sport, een beperkte eetbreedte
en voorraadvoedering.
Bij deze studie komt naar voren dat het vloeropper
vlak van het gebouw afhankelijk is van het staltype.
Bij de plannen waarbij de eetbreedte per koe beperkt
is, wordt een besparing van 16,819,7 op het
vloeroppervlak van het gebouw verkregen. Combi
neert men de beperkte eetbreedte met een mechanisch
voersysteem, dan is de besparing groter, namelijk
nadelen. In een stal waar alle dieren tegelijk kunnen
eten en welke is voorzien van een zelfsluitend voer-
hek is het mogelijk een zeer gevarieerd rantsoen aan
de dieren te verstrekken, incl. eventueel krachtvoer.
Ook een iets minder smakelijk voer kan men de die
ren laten opnemen. Bij voorraadvoedering met be
perkte eetbreedte dient men één soort voer van goede
kwaliteit in een voldoende hoeveelheid aan de dieren
ter beschikking te stellen.
Een moeilijk punt bij voorraadvoedering kan zijn
dat zeer hoog-próduktieve dieren niet voldoende tijd
hebben om in de doorloopmelkstal het benodigde
krachtvoer op te nemen. Of dit een reëel bezwaar is,
zal echter ook sterk afhankelijk zijn van het aantal
standen in de doorloopmelkstal. Gaat de ontwikkeling
in de richting van grote doorloopmelkstallen dan is
bedoeld bezwaar waarschijnlijk niet groot, omdat de
dieren hierin vrij lang verblijven. Bij een eenmans-
methode en automatisch afnemen van de apparaten
kan dan toch een zeer acceptabele prestatie per uur
worden verkregen.
Neemt men echter een zgn. draaimelkstal met on
geveer dezelfde capaciteit aan koeien per uur, doch
met een beperkter aantal standen, dan e»1 in de
melk stal in bepaalde gevallen onvoldoende kracht
voer door de dieren kunnen worden opgenomen. Wil
het systeem van voorraadvoedering met beperkte eet-
ruimte in dat geval toch goed functioneren, dan zal
op een andere manier krachtvoer moeten worden toe
gediend. Dit is mogelijk door het in voorraad ver
strekken van gehakselde ruwvoeder gemengd met
krachtvoeder, wat voldoende voedingsstoffen bevat
voor een relatief hoge produktie. In de melkstal be
hoeft dan slechts een betrekkelijk geringe hoeveel
heid krachtvoer te worden gegeven.
DE RUWVOEDEROPSLAG
laatste jaren ziet men dat bij hooiopslag de hooi
berg favoriet is, terwijl voor kuilvoeropslag in
toenemende mate rijkuilen worden gemaakt. Bij deze
ontwikkeling is ongetwijfeld de relatief gunstige in
vestering voor deze opslagmethoden van invloed. Een
hooiberg is in het algemeen per ton opgeslagen hooi
aanzienlijk goedkoper dan de hooitas in een gebouw,
althans als men uitgaat van een eenvoudige drieroe-
dige berg. Een wat meer geperfectioneerde berg
waarbij de kap d.m.v. een electromotor op en neer
kan worden bewogen en die tevens voorzien is van
een klimladder, is ca 20 duurder dan laatstge
noemde hooiberg. Meer dan dubbel zo duur als een
eenvoudige hooiberg is een berg met een automatisch
lossysteem. Het is echter niet uitgesloten, dat er bin
nenkort een wat goedkoper lossysteem op de markt
komt. In verband hiermede is het interessant te ver
melden dat er thans proeven worden genomen met
voorraadhooiruiven, die rechtstreeks vanuit de hooi
berg worden gevuld met behulp van de aanzuigbla-
zer. Het hooi zal eerst nog in handkracht in de aan-
zuigblazer worden geworpen. In de toekomst zal wel
licht gebruik worden gemaakt van het eerder ver
melde automatisch welkende lossysteem.
Ligboxenstal waar de voergang en de loop/eetruimte overdekt zijn, doch
waar de voor- en achtergevel ontbreken.
Rijspoorverharding, in dit geval van profieltegels. Deze wegverharding is ge
schikt als rijweg en als koeienpad.
praktijkervaringen op de bedrijven waar buiten ge
voerd wordt, zijn in het algemeen bevredigend. Ook
de vergelijkende proeven, uitgevoerd op diverse
proefboerderijen, hebben aangetoond dat de produk
tie en de gezondheid van de dieren door het buiten
voeren niet nadelig worden beïnvloed.
Het verstrekken van het voer en het reinigen van
de uitloop is bij koud en nat weer evenwel minder
aangenaam dan in een gesloten stal. Ook het in voor
raad klaar leggen van het ruwvoer op de voergang
in de openlucht zal minder goed voldoen dan bij
een overdekte voergang. Men gaat daarom in het al
gemeen het voer elke dag voor de koeien brengen.
Een voordeel van de stal met bui ten voedering is
voorts dat het sluiten en openen van staldeuren ach
terwege kan blijven. Dit laatste is ook niet nodig als
men de deuren van de stal weglaat en alleen een
overkapping boven de koeien en het voer maakt Een
nadeel is misschien dat het onder een dergelijke over
kapping nogal tocht. Overigens is het ook mogelijk
om het openen en sluiten van de deuren te automati-
25,529,2 De besparing op het vloeroppervlak
heeft een besparing op de bouwkosten tot gevolg. Re
kent men gemakshalve voor het gebouw, incl. vloer,
bijv. 80,per m2 grondvlak, dan kan men een in
druk krijgen omtrent de verschillen in bouwkosten
tussen de staltypen. Daarbij moet niet uit het oog
worden verloren dat bij een beperkte eetbreedte ge
combineerd met een mechanisch voersysteem de be
sparing weer ten dele verloren gaat tengevolge van
de investering die het voersysteem vereist.
Momenteel zijn er proeven in uitvoering waarbij
wordt nagegaan of het bij voorraadvoedering met be
perkte eetruimte mogelijk is meer koeien in de stal
te houden dan er boxen zijn. Hierbij wordt uitgegaan
van de gedachte dat er het gehele etmaal koeien aan
het voerhek staan te eten. Het lijkt mogelijk 5 a 10
procent meer koeien in de stal te huisvesten dan er
boxen zijn. Dit betekent dan in feite een belangrijke
bouw kosten besparing. Immers, het extra percentage
koeien in dezelfde stal kost geen extra investering.
Uiteraard heeft ieder systeem van voeren voor- en
Bij de ruwvoederwinning en -opslag ziet men in de
praktijk een zekere specialisatie. Er zijn bedrijven,
die in hoofdzaak hooi en andere die uitsluitend kuil-
voer winnen. Een en ander hangt samen met de vrij
hoge investeringen die nodig zijn om in beide rich
tingen de optimale voorzieningen te treffen voor de
mechanisatie en de opslag.
In tabel 2 wordt een overzicht gegeven van de be
nodigde investeringen voor de hooiopslag in een hooi
berg en de opslag van voordroogkuil op verschillende
manieren. Bedoelde 'bedragen bevatten ook de in
vestering voor de mechanisatie van het transport van
het gras, het vullen van de silo en het uithalen van
het kuilvoer.
Tabel 2. Overzicht van de benodigde investering voor
de ruwvoederopslag, geldend voor bedrijven
met ongeveer 100 koeien. Aangegeven is of
het uithalen van het kuilvoer in handwerk
geschiedt, of geautomatiseerd of gemechani
seerd is.
