P. J. Zuid - Geluid
HET BOEDDHISME
Fijnaart
en het Boeddhisme
Jongerenaktiviteiten
18
Onder redaktie van: H. A. HARDERWIJK
Inleiding-
De afdeling Fijnaart belegde vrij
dagavond j.l. een bijeenkomst rond
het onderwerp: „het Boeddhisme".
De aanwezigen hebben ongetwij
feld genoten van de boeiende in
leiding door drs. J. de Kort Inte
ressant en boeiend, omdat de in
leider duidelijke verbindingen wist
te leggen tussen het boeddhisme en
een aantal verschijnselen in onze
huidige maatschappij zoals: de hip
pies, de groeiende belangstelling
van vooral de jongeren voor de oos
terse mystiek, de yoga, enz. Tevens
werd duidelijk, waarom ontwikke-
lingssamenwerkingsprojekten - naar
westerse begrippen - zo eindeloos
traag op gang komen. De inhoud
van de inleiding leek ons interes
sant genoeg om hem verkort weer
te geven in deze rubriek.
Boeddha (560480 v. Chr.) was een vorstenzoon
uit de stand van de krijgers, afkomstig uit noord
oost India. Van zijn leven is weinig met zekerheid te
zeggen, alles is gehuld in legenden. Dat is trouwens
ook niet belangrijk: voor de gelovige boeddhist maakt
het niet veel uit of alles echt gebeurd is. Daarom ver
tellen we het leven van Boeddha volgens de meest
gangbare legende. Nadat zijn moeder op wonderlijke
wijze in verwachting was geraakt, werd onder veel
bijzondere gebeurtenissen een jongen geboren, dit zij
Siddharta (hy wiens doel bereikt is) Gautama (fami
lienaam) noemde. Hij werd opgevoed in zorgeloos
heid en weelde, alle ellende en lijden werd van hem
weggehouden. Zijn leven loopt voorspoedig, hij
trouwt en krygt een zoon, en alles is in orde.
Maar op een rondrit door de stad ziet hij een oude
man en, omdat hy nooit zoiets gezien heeft, komt hij
diep onder de indruk en denkt na. Op andere ritten
ziet hy een zieke en een dode. Daardoor raakt hij
nog meer onder de indruk van het lijden van de mens.
Als hij later een monnik ontmoet, met wie hij een
gesprek heeft, besluit hij zijn weelde en rust op te
geven en verlaat het paleis. Hij gaat in de leer bij
een paar brahmanen, die hem onderwijzen in yoga
en meditatie, maar het bevalt hem niet. Dan sluit hij
zich aan bij een 5-tal asketen, die in strenge afzonde
ring leven. Siddharta volgt hen na, maar na een tijd
van zware vasten begeeft zijn lichaam het. Op ster
ven na dood ligt hij op de grond en ziet in, dat de
askese de mens uiteindelijk schaadt. Hij eet weer, tot
grote ergernis van de 5 andere kluizenaars, vertrekt
en neemt plaats ergens onder een boom om te medi
teren. Hij is nu dicht by de „ontwaking/verlichting"
en de boze godheid Mara probeert op alle mogelijke
manieren hem te verleiden (parallellen met het bij-
belverhaal-Jezus in de woestijn). Maar Siddharta
houdt stand en bereikt de verlichting. Nu is hij de
Boeddha, de Verlichte, die het hele bestaan doorziet,
zijn vroegere levens en het ontstaan van het lijden.
Aanvankelijk aarzelt hij zijn nieuw ontdekte inzich
ten mee te delen aan die mensen: zullen ze het wel
begrypen? Maar hij besluit het toch te doen en ver
telt het allereerst de 5 asketen; zij bekeren zich di-
rekt. Boeddha trekt nu rond, levend van aalmoezen,
die de mensen hem geven. Zijn aanhang is groot,
mensen van allerlei soort en van elke kaste volgen
hem, koningen geven hem geschenken en een trouwe
groep leerling is altyd bij hem, onder wie zijn lieve
lingsleerling Ananda. Na veel jaren, als hij zijn einde
voelt naderen, gaat hy weer in meditatie verzonken
zitten en na laatste gesprekken met Ananda gaat hij
op in het Nirwana. Zyn lichaam wordt verbrand en
de as wordt verdeeld over acht plaatsen, waar later
heiligdommen stoepa's) worden gebouwd.
DE LEER VAN BOEDDHA
De leer van Boeddha is heel praktisch gericht. Vra
gen als: bestaat er een god? wat is de hemel? wat is
de zin van het leven? enz., beantwoordt hij niet. Hij
vergelijkt iemand, die zulke vragen stelt met een
man, die door een giftige pijl getroffen is maar die,
als zyn vrienden de pyl willen verwijderen, zegt:
nee, ik wil eerst weten wie de pijl geschoten heeft,
hoe oud 'hy is, hoe hy eruit ziet, wat voor vergif het
is, van wat voor hout de pijl gemaakt is. Voor hij dit
weet is hij dood.
Een van de hoogtepunten van boeddha's leer is die
van de vier edele waarheden en het achtvoudige pad:
„Dit nu, o monniken, is de edele waarheid van het
leed: geboorte is leed, ziekte is leed, sterven is leed,
vereniging met die ons lief zijn is leed, scheiding van
wie ons lief zijn is leed, niet verkrijgen van wat men
wenst is leed, in het kort, gehechtheid aan de vijf
elementen van het bestaan is leed.
Dit nu, o monniken, is de edele waarheid van het
ontstaan van het leed: het is de dorst naar weder
geboorte, verenigd met vreugd en hartstocht, die
alom genot zoekt, namelijk de dorst naar zingenot,
de dorst naar bestaan, de dorst naar macht.
Dit nu, o monniken, is de edele waarheid van de
opheffing van het leed: de volkomen opheffing van
die dorst door vernietiging der driften, hem laten
varen, hem prijsgeven, hem opgeven, hem geen plaats
geven.
Dit nu, o monniken, is de edele waarheid van het
pad dat voert naar de opheffing van het leed, dat is
het edele achtvoudige pad: het juiste geloof, het juis
te besluit, het juiste woord, de juiste daad, het juiste
levensonderhoud, de juiste inspanning, de juiste me
ditatie, de juiste koncentratie".
Evenals in het Hindoeïsme is er de overtuiging, dat
de mens wedergeboren wordt tengevolge van wat hij
in dit leven doet (het Karma). Lht proces van ster
ven, geboren worden, weer sterven, enz. heet het
„rad der wedergeboorte". Wie 't pad van de Boeddha
volgt, wordt bevrijdt uit deze kringloop en bereikt
het Nirwana, het niets.
Nu is de vertaling „het niets" erg misleidend. Want
het is niet niets, het is reëel. Maar Boeddha noemt
het zo, omdat hy misverstanden wil voorkomen. Hij
wil geen theologische beschouwingen, hy wil dat men
de weg volgt. Éi de mens die dat doet, ontdekt van
zelf hoe het Nirwana is. Het is beter er niet over te
spreken, want woorden schieten tekort om deze heel
andere werkelijkheid te beschrijven. Overigens is het
niet zo dat men pas bij de dood het Nirwana kan
bereiken, al tijdens het leven is dit mogelijk.
Er wordt vaak gesproken over het ateisme van het
b-^eddhisme. Inderdaad zijn de goden niet belangirijk
voor de boeddhist. Ze bestaan wel, maar de mens is
belangrijker. En in een hoogste god gelooft men niet.
Toch kan men het boeddhisme niet ateïstisch noe
men, want het Nirwana is het hoogste goed en staat
op één lijn met de hoogste god.
DE GEMEENSCHAP
Het boeddhisme kent kloosters voor monniken en
ook voor nonnen (zij het dat Boeddha pas na lang
aarzelen vrouwen toeliet). Het kloosterleven is een
voudig: men heeft maar een paar (gele) kleden, men
leeft van aalmoezen en de kloosterlingen besteden
veel aandacht'èan meditatie. Regelmatig zijn er bij
eenkomsten trekt men voor een langere periode
rond.
Naast deze kloostergemeenschap bestaat er de gro
te kring gelovigen. Zij vereren de Boeddha en leven
volgens bepaalde voorschriften: niet doden, geen
mens en dier, en ook niet liefdeloos zijn (ahisna);
niet stelen, maar vooral zelf geven; kuisheid, voor
de monnik celibaat, voor de gehuwden trouw aan el
kaar; niet liegen of schelden, maar vriendelijk zijn;
geen gebruik van bedwelmende dranken of drugs.
Ook veel eten, veel rijkdom of een te prettig bed
zyn uit de boze.
Na het heengaan van Boeddha werden er koncilies
gehouden. En hoe meer de tijd verstreek, destemeer
sekten, groepen en meningsverschillen ontstonden er.
De eerste eeuwen echter bleef het boeddhisme nog
een geheel. Lange tijd was Het een kleine beweging,
maar onder keizer Asoka 250 v. Chr.) bloeide het
boeddhisme geweldig. In die tijd bereikte het Cey
lon, waar het nu nog steeds overheerst. De zendings
drang van deze religie reikte echter verder: het
kwam in Burma, Thailand, Achter-Indië, Indonesië,
China, Korea en Japan. In de rheeste van deze landen
bestaat het nog. Alleen uit India zelf verdween het
omstreeks 1000 n. Chr.
HET GROTE EN HET KLEINE VOERTUIG
Momenteel zijn er twee hoofdrichtingen in het
boeddhisme: het mahayanan- en het hinayanaboedd-
hisme. Of: het „grote voertuig" en „het kleine voer
tuig". De naam „het grote voertuig" heeft deze vorm
van boeddhisme gekregen, omdat het niet alleen een
voertuig naar de verlossing is voor monniken en ge
trouwe gelovigen, maar omdat Boeddha voor alle
mensen is gekomen en allen redt, vaak zonder dat
het pad volgen. Soms is het noemen van de naam
van Boeddha alleen al voldoende om gered te wor
den. We zien dat Boeddha hier een echte godheid is
geworden. In deze vorm van boeddhisme is het ideaal
van de verloste ook om pas dan op te gaan in het
Nirwana als door zyn hulp alle mensen gered zijn.
Hij geeft de zaligheid voorlopig prijs om de hulpbe
hoevende mensheid te helpen en hij is vol medelijden
en erbarmen. Een dergelijke verloste heet een bodd-
hisattva. Deze vorm van boeddhisme vinden we voor
al in Nepal, Tibet, Korea en Japan. Het boeddhisme
van het „kleine voertuig" heeft het ideaal bewaard
van de heilige, die het Nirwana binnengaat zodra hij
kan. In deze stroming is de kloosterorde erg belang
rijk.
In de moderne tijd heeft het boeddhisme een nieu
we stimulans gekregen door de uitdaging van het
westen. Er is een koncilie geweest, het sociale vraag
stuk dat hier altijd meer belangstelling had dan
in het hindoeïsme wordt sterker aangepakt, er wor
den monniken naar Amerika en Europa gezonden en
het onderwijs wordt uitgebreid. Hoe het vandaag de
dag in China en Tibet is valt moeilijk te zeggen.
HET ZEN BOEDDHISME
Het Zen-boeddhisme, afkomstig uit Japan, waar
het sinds de 6e eeuw al bestond, is een merkwaardige
richting. Het is niet eenvoudig te zeggen wat het pre
cies inhoudt, omdat de aanhangers geen waarde hech
ten aan woorden, taal, heilige boeken, logika, theolo
gie, dood, leven, enz. Alles is relatief, is schijn of
maya. Waar het wel om gaat is eigenlijk niet in onze
begrippen uit te drukken. Het komt ongeveer hier op
neer, dat de mens het Nirwana, het Boeddha-zijn, dus
het ware zijn, in zijn eigen hart zoekt. We kunnen
de bevrijding in onszelf zoeken en vinden, alleen zijn
we te geremd om dit te ontdekken.
Zen spreekt velen in het westen aan: het zoeken
van de waarheid in zichzelf (zoals by drug-ervarin
gen!), onverschilligheid tegenover de (technokrati-
sche) maatschappij zijn voor velen zaken, die gewel
dig boeien. En een voordeel is, dat men om dit te
bereiken niet in een klooster hoeft te gaan: het in
zicht kan in het gewone dagelijkse leven bereikt wor
den en men blijft gewoon werken. Wat veranderd is,
is de kijk op de wereld.
Er zijn echter ook minder prettige kanten aan Zen.
In een dergelijke geesteshouding van onverschillig
heid kan het gebeuren, dat er absoluut geen interes
se meer bestaat voor problemen als armoede, honger,
enz. (Met deze enorme problematiek krijgt men te
maken bij de ontwikkelingssamenwerking). En inde
tweede wereldoorlog waren de Zen-soldaten het meest
fanatiek: alles is immers schijn, wat komt mijn leven
er dan op aan?
TONEEL
Na het enorme succes van vorig jaar, behaald met
het toneelstuk „Om de Karashoeve" moet het moge
lijk zijn om dit jaar wederom over voldoende spe
lersmateriaal te beschikken voor het instuderen van
een prima toneelstuk. Een ieder, die iets voelt Voor
een toneelstuk, een revue of een schetsje kan zich
opgeven bij: Iz. Haartsen, Damstraat 31, Schoondijke
(01173-334). Help ons de titel te verdedigen!!
PLOEGWEDSTRIJD
WEST ZEEUWS-VLAANDEREN
Dit jaar organiseert de P.J.Z.-afdeling weer een
ploegwedstrijd op eigen land. We rekenen evenals in
voorgaande jaren op een grote deelname, omdat
ploegen niet alleen leuk, maar daarnaast ook belang
rijk werk is. De nrs 1 en 2 worden afgevaardigd naar
de ploegkampioenschappen West Zeeuws-Vlaanderen.
Opgave vóór 23 oktober a,s. bij: Iz. Haartsen, Dam
straat 31, Schoondijke, tel. 01173-334.
NOORD-BEVELAND
De P.J.Z.-afdeling Noord-Beveland organiseert een
cursus „combines en persen", welke plaats zal vinden
op de Praktijkschool te Schoondijke. De cursus duurt
lMs week. De kursisten zijn intern. De cursus start
de 2e week van januari 1972. Kosten: ƒ90,—-. Op
gave voor deelname aan deze cursus zo spoedig mo
gelijk bij: K. Remijn.se, Wissenkerkepolder 6, Wissen -
kerke, tel. 01107-362.
Mochten er leden van andere P.J.Z.-kringen even
eens aan deze cursus willen deelnemen, dan kan men
zich opgeven bij het hierboven genoemde adres
