Bedrijfsaanpassing
gemengd bedrijf van 10 ha
Wat kost de teelt van morellen
Consulentschap
Varkens- en Pluimveehouderij
ZeelandNoord-Brabant
J. J. JANSEN Tilburg
Bedrijfsaanpassing is voor de Brabantse boer een bekend
begrip. Op vele gemengde bedrijven is de laatste jaren de be
drijfsstructuur sterk gewijzigd. Door enerzijds bepaalde produk-
tietakken af te stoten en andere uit te breiden werd het mogelijk
de produktieomvang te vergroten en tegelijkertijd de bedrijfs
voering te vereenvoudigen. Dat dit ook op een naar heden-
daagsebegrippen klein bedrijf mogelijk is laat een analyse
van het landbouwbedrijf van J. v. d. Rijt, Spierkensweg 10 in
St. Oedenrode duidelijk zien.
OMSCHAKELING EN AANPASSING
rT 1966 had dit bedrijf nog een sterk gemengd karakter met 15 melkkoeien,
12 fokzeugen, enkele mestvarkens en een variërend bouwlandgebruik. De
vrij geringe oppervlakte grond en de ondoelmatige gebouwensituatie belemmerden
een sterke uitbreiding in de rundveesector. Omdat de interesse van de boer naast
de melkkoeien vooral uitging naar de zeugenhouder ij, werd besloten het aantal
melkkoeien voorlopig niet uit te breiden en de zeugenstapel tot 50 stuks te ver
groten. Voor de jonge en dragende zeugen werd een nieuwe stal gebouwd. Een
gedeelte van de bestaande schuur en koestal werd tot kraamstal ingericht. In
1S69 werd een plan opgezet voor een bedrijf met 110 zeugen en opruiming van de
melkkoeien. De financiering van dit plan kon mede door verkoop van de nog
aanwezige melkveestapel worden gerealiseerd.
In 1970 werd een nieuwe kraamstal gebouwd voor 30 zeugen met biggen en
werden de bestaande gebouwen aangepast voor de huisvesting van de dragende
en jonge zeugen. De uitbreiding van de zeugenstapel is nog in volle gang en bestaat
op het ogenblik uit 90 zeugen en 40 opfokzeugen. Bij volledige bezetting zal de
produktiecapaciteit 1500 biggen per jaar bedragen.
VERANTWOORDE KEUZE
By de beantwoording van de vraag in welke richting dit bedrijf zich 5 jaar
geleden het beste kon ontplooien hebben de eigen bedrijfsuitkomsten als basis
gediend. De cijfers uit de deelboekhouding voor de varkenshouderij zoals die in
kernverband op dit bedrijf al enkele jaren werden bijgehouden gaven hierover
veel informatie. Op grond van de behaalde technische en economische resultaten
in het verleden kon een gefundeerd advies worden gegeven.
Onderstaande tabel geeft een overzicht van enkele technische uitkomsten en
de bedrijfsontwikkeling tot nu toe. Ter vergelijking zijn in tabel II de gemiddelde
Brabantse resultaten weergegeven van vergelijkbare bedrijven ia dezelfde
perioden.
TABEL I
Resultatenoverzicht varkensfokkerij over de laatste 4 jaar.
Boekjaar (mei tot mei)
gemiddeld aantal aanwezige zeugen
gemiddeld aantal opfokzeugen diversen
aantal worpen per zeug per jaar
aantal grootgebrachte biggen per worp
aantal grootgebrachte biggen
per zeug per jaar
uitvalspercentage van
de levend geboren biggen
67/68
68/69
69/70
70/7 J
48
58
60
74
14
16
20
32
1,9
1,9
1,9
1,9
10
9,7
9
8,3
19
18,4
17,1
15,8
12
15
14
11,3
Opgemerkt moet worden dat het aantal grootgebsachte biggen per worp de
laatste 2 jaar ongunstig is beïnvloed door de uitbreiding van de zeugenstapel
met jonge zeugen.
Het laatste jaar bijvoorbeeld werden 30 tomen van eerstenworpszeugen in de
boekhouding verwerkt.
TABEL H
Brabantse uitkomsten uit vergelijkbare grootte groepen.
Boekjaar
67/68
68/69
69/70
70/71
aantal worpen per zeug per jaar
1,7
1,8
1,8
1,77
aantal grootgebrachte biggen per worp
8,4
8,6
8,3
8,3
aantal grootgebrachte biggen
per zeug per jaar
14,5
15,5
14,9
14,7
uitvalspercentage
van de levend geboren biggen
13
11,6%
13
14
AFDELINGEN
IN de nieuw gebouwde kraamopfokstal zijn 3 afdelingen voor 10 zeugen met
'biggen. Met de 10 aanwezige kraamopfokhokken in de vroegere koestal zijn
4 afdelingen ontstaan met ieder 10 zeugenplaatsen. Al deze zeugen liggen aan de
band. Er wordt naar gestreefd om groepen van 10 zeugen te formeren die in
dezelfde week moeten werpen. In één afdeling kunnen dan tegelijkertijd (na
ontsmetting) 10 zeugen worden geplaatst. Op een leeftijd van 6 weken worden
de biggen van zo'n groep gelijktijdig gespeend. In dezelfde hokken worden ze
daarna tot een gemiddeld gewicht van 22 kg opgefokt en daarna via een be
middelingspersoon aan een vaste mester verkocht.
BIGGENPRODUKTIE EN OPFOK
De meeste zeugen worden 1 week na het spenen weer gedekt. Dit gebeurt
met een eigen NL beer of sinds enkele maanden met een GY beer. De eerste
ervaringen met kruising zijn gunstig. Enkele betere zeugen worden kunstmatig
geïnsemineerd met sperma van fokberen. De gelten uit deze tomen worden aan
gehouden ter uitbreiding en verbetering van de NL zeügen-stapel. Dit systeem
heeft het voordeel dat door gebruik te maken van goed verervende fokberen een
gerichte selektie kan worden toegepast en voor de produktie van biggen voor de
mesterij de eigen bedrijfsberen kunnen worden gebruikt. De biggenproduktie en
opfok krijgen op dit bedrijf de hoogste aandacht. Schone hokken en een goed stro
bed vindt de boer een eerste vereiste. Bij de geboorte worden de navels ontsmet,
tandjes geknipt en alle biggen krijgen na 2 a 4 dagen een ijzerinjectie. De biggen
worden opgefokt met baby-biggenkorrel. Bij minder goede tomen wordt vooraf
een kunstmelkapparaat verstrekt en/of rond de speendatum dieet-startkorrel.
ARBEID
Arbeidstechnisch ziet de 'boer bij een omvang van ruim 100 zeugen geen pro
blemen. Ter verkrijging van arbeidsbesparing en arbeidsverlichting zijn een
aantal voorzieningen aangebracht, of worden bepaalde werkmethoden toegepast
o.a.:
centrale trogklepbediening
gebruik bulkvoer en voerwagen
uitloop voor guste en dragende zeugen
mechanische mestafvoer in de nieuwe stal
verbranden van de strorijke mest.
GRONDGEBRUIK
2 ha grasland wordt roulerend gebruikt als weidegang voor de zeugen. 2 ha
wordt gebruikt voor het weiden van jongvee. De overige grond 'heeft nog geen
vaste bestemming. Gedacht kan worden aan verpachten, ruwvoer winnen, dan
wel graan verbouwen i.v.m. de hoge aankoopprijs van stro voor de zeugen. Of
misschien verkopen als het bedrijf weer aanpassing behoeft? Dit laatste acht
v. d. Rijt op dit moment nog zeker niet nodig. In hoeverre echter een omvang
van 110 zeugen in de naaste toekomst weer om aanpassing vraagt, zal mede af
hangen van de technische vooruitgang in de varkenshouderij èn de marktontwik
kelingen in deze bedrijfstak.
Consulentschap
voor de Tuinbouw
„Goes"
J. RUISSEN
HET is al een aantal jaren geleden dat de laatste
kostenbegroting voor morellen door het L.E.I.
werd opgesteld, n.l. in 1965. In deze 6 jaar is er zeer
veel veranderd. Diverse kosten zijn gestegen, waarvan
met name de arbeidskosten zeer sterk. Werd in 1965
een uurloon berekend van 4,08, nu gaan we uit van
7,25 per uur. Daar staat tegenover dat het aantal
arbeidsuren sterk verminderd kon worden. De grond
bewerking verdween en daarvoor in de plaats kwam de
chemische onkruidbestrijding al of niet in combinatie
met groenstroken. Ook een aantal werktuigen dat toen
noodzakelijk was, bijv. verstekfrees, e.d. komt niet
meer op de bedrijven voor, zodat de totale werktuig-
kosten ook wat lager werden.
IÜTGAANDE van L.E.I.-rapport no. 152, aangepast
U aan teeltomstandigheden en kostenpeil van dit
moment, zal ik trachten ongeveer de kostprijs van dit
moment aan te geven.
Uitgangspunten voor de berekening zijn:
1. Plantafstand 4 X 4 m (d.i. 580 bomen per ha)
2. Stichtingskosten (zonder tussenteelt) 14.500,
per ha
3. Jaarkosten van de beplanting bestaande uit de ge
middelde rente van het geïnvesteerde bedrag, n.l.
8 van 50 van 14.500,en een afschrijving
van 7 (d.i. een periode van 15 jaar). Omdat bij
morellen regelmatig enkele bomen kunnen uitval
len, is bij de teeltkosten een bedrag per jaar op
genomen voor boetbomen.
4. Een uurbeloning van 7,25 per uur. Voor de pluk
is gerekend met akkoordloon.
5. Een kg-opbrengst van 10.000 kg per ha.
T\E gemiddelde kosten kunnen als volgt berekend
worden:
I. Duurz. prod. midd.
(Grond, plantopstand,
mach., gebouwen)
II. Teeltkosten
materialen bestr.m., kunstm.,
boetb., motorbr.st.) 442,
spreeuwen keren
(arbeid en mat.) 880,
arbeid 104 u. a 7,25 754,
III. Oogst- en afl. kosten
Plukken 10.000 kg a 30 ct. 3.000,—
Afleveringsk. 1.374,
IV. Overige kosten
Algemene kosten, verlet e.d.
Totale kosten
Bij de berekende kg-opbrengst en kosten betekent
dit dus een kostprijs van 95 ct. per kg.
VAN morellen kan de kg-opbrengst per jaar vrij
sterk uiteenlopen. Bij wisselende kg-opbrengsten
blijft een deel van de kosten constant. De kosten van
oogst en afzet blijven per kg gelijk en stijgen dus per
ha, naarmate de kg-opbrengst hoger wordt.
Het deel wat constant blijft (zie in het voorgaande
onder punt I 11 IV) is in bovenstaande berekening
5.126,per ha. Bij wisseldende kg-opbrengsten per
ha is de kostprijs per kg bij aanname van bovenstaande
kosten:
Constant deel v. d. produktiekosten 5.126,
Oogst- en afl. kosten 437,40/1000 kg
Constant Oogst afl. Produktiekosten
7.000 kg
8.000
9.000
10.000
11.000
12.000
13.000
14.000
15.000
deel
ƒ5.126,—
Totaal/ka
P*kg
f 1,17
1,08
1,01
„0,95
„0,90
„0,86
„0,83
„0,80
„0,78
2.700,—
2 076,-
4.374,-
350,-
9.500,—
3.062,— 8.188,—
3.499,— 8.625,—
„3.937,— 9.063,-
„4.374,— 9.500,—
„4.811,— 9.937,-
5.249,— 10.375,—
5.686,„10.812,-
6.123,1 „11.249,—
ƒ5.126,— „6.561,— „11.687,—
IJIT bovenstaande blijkt duidelijk de grote invloed
O van de kg-opbrengst op de kostprijs per kg. Dik
wijls wordt, m.i. ten onrechte, gemeend dat de sterk
gestegen loonkosten bepaalde teelten zoals morellen,
onmogelijk maken. Vergelijken we bovenstaande
cijfers met de L.E.I.-begroting, die ongeveer op de
zelfde wijze berekend is, dan is het kostenverschil ten
opzichte van 1965 ongeveer 15 ct. p. kg.
Wanneer deze cijfers worden toegepast op het oogst
jaar 1971 met een overwegend goede morellen-oogst,
kan geseld worden dat de teelt rendabel is geweest.
Over het algemeen zal de kg-opbrengst boven de ge
middelde norm van 10.000 kg per ha gelegen hebben.
De veilingprijs bedroeg bij de voorverkoop 95 ct.
Bij een lagere kg-opbrengst zou voor die prijs de ;eelt
beslist niet lonend zijn geweest.
In het algemeen heerst de mening dat de kostprijs
veel hoger zou zijn. De teeltkosten zijn echter vrij laag.
Buiten de oogst vraagt deze teelt weinig arbeid.
Zoals reeds werd gesteld kunnen de kosten per be
drijf vrij sterk uiteenlopen. Bovenstaande cijfers moe
ten daarom als gemiddelde norm worden beschouwd.
Voor de individuele teler krijgen deze cijfers pas
waarde als ze zo veel mogelijk worden aangepast aan
de werkelijke kosten en opbrengsten op het bedrijf.
