GRAVEREN
EN
ETSEN
DE OPSTANDING
Het moeilijke offer
4
KUNSTVORMEN DIE LEIDDEN TOT
ONZE MODERNE TIJDSCHRIFTILLUSTRATIE
Toch zijn wij met de resultaten van de moderne cliché
tevreden, want het biedt ons de mogelijkheid om snel en
voordelig illustraties te vermenigvuldigen. Kunst is het
echter niet en deze vinden wij slechts bij de originele gra->
vure en ets, voorlopers van onze moderne tijdschriften-"
illustraties.
ZEER VELEN hebben wel van graveren en etsen ge
hoord, zonder eigenlijk te weten hoe een en ander in
zijn werk gaat. Vaak worden deze twee technieken met
elkaar verward.
Graveren en etsen zijn vormen van beeldende kunst,
die inderdaad sterk aan elkaar verwant zijn, namelijk in
beide gevallen komt het af te drukken beeld diep te lig
gen en wordt de koperplaat met een naald of steekijzer
bewerkt. Het verschil is echter, dat de gravure geheel
met de hand wordt vervaardigd en de ets gedeeltelijk.
Bij de laatste wordt namelijk een zeer belangrijk deel
van het werk gedaan door de etszuren.
GRAVEERKUNST
QMSTREEKS het midden van de vijftiende eeuw werd
in Duitsland, door middel van een burijn, oorspron
kelijk een edelsmidwerktuigje, gepolijste koperplaat ge
graveerd, met het doel hiervan afdrukken te maken.
Zo'n burijn is een vierkant stalen staafje, aan het einde
schuin afgesneden, zodat een zeer scherpe punt ontstaat.
Dit staafje is gevat in een houten heft, waarvan de knop
in de handholte past en het wordt bestuurd met duim en
wijsvinger.
Dringt de punt in het koper, dan ploegt het als het ware
een reepje uit. Het is mogelijk (met een burijn diep en min
der diep te steken, waardoor we op de afdruk bepaalde ef-
fekten krijgen. Het zetten van gebogen lijnen is bijvoor
beeld niet eenvoudig, want het graveerijzer wordt niet ge-
diraaid maar de plaat. Om dus een werkelijk behoorlijk
stuk werk te brengen, dient de graveur zeer geroutineerd
te zijn.
Is de gravure voor afdrukken gereed, dan geschiedt dit
als volgt. De plaat wordt met een vrij taaie inktsoort in
gesmeerd, terwijl de plaat verwarmd wordt om de inkt
vloeibaarder te maken. Deze inkt nestelt zich natuurlijk
ook in de groeven. Daarna wordt de plaat met doeken,
doch liefst met een betalkte hand schoongeveegd, dat wil
zeggen, de inkt wordt dan van de oppervlakte van de
plaat verwijderd, doch blijft in de groeven achter.
DE DIEPDRUK
gIJ het afdrukken wordt het papier dat de plaat raakt,
in de groeven gedrukt en neemt daar inkt aan. Dit
systeem van drukken heet daarom diepdruk, in tegenstel
ling tot hoog- en vlakdruk, waarbij het papier de inkt af
neemt van een reliëf dat beinkt is.
Het papier wordt 'behoorlijk vochtig gemaakt om vol
doende soepel en elastisch te zijn om de buiging, gepaard
gaande aan zware druk, te weerstaan. Diepe groeven ge
ven een fletsere afdruk, zodat de afdruk van een gravure
iets levends en warms krijgt. De samenstelling, kleur en
intensiteit van de inkt, de eigenaardigheden van verschil
lende papiersoorten, waarvan sommige heldere, sommige
doffere afdrukken geven, beïnvloeden sterk het resultaat,
waardoor het drukken van een gravure een werkje is,
waarbij van kunstenaar veel smaak en gevoel wordt ver
eist om tot een waar kunstwerk te komen.
De grootste kunstenaar op dit gebied was wel Albrecht
Diirer. Hij bereikte in de graveerkunst een hoogte, die na
hem niet meer bereikt is.
DE ETS
fJET etsen is een kunst op zich en deze techniek ver
eist een grote bekwaamheid, doch biedt schitteren
de mogelijkheden. Van alle grafische procédié's staat daar
om de ets het hoogst aangeschreven.
De koper- of zinkplaat wordt daartoe met een zoge
naamde „etsgrond" vernist. Deze etsgrond bestaat uit sa
mengesmolten hars en was, soms wordt ook asfalt ge
bruikt. Wanneer de plaat verhit wordt kan het vernis ge
makkelijk over de plaat worden uitgesmeerd. Daarna
wordt de etsgrond met een kaars zwartgewalmd, opdat
later goedi zichtbaar is waar getekend werd. Wanneer de
kunstenaar nu met een naald op de zwarte laag tekent
komt zijn beeld in glazend koper te voorschijn. Met de
naald haalt hij de etsgrond weg.
Is de tekening klaar, dan wordt de achterkant van de
plaat ook met een laag vernis bedekt, zodat slechts de in
gekraste lijnen bloot zijn. Wordt de plaat nu behandeld
met etswater, dikwijls salpeterzuur of zoutzuur, dan zal
dit het koper of zink in de open plaatsen wegbijten. Na
enige tijd haalt de etser de plaat uit het bad en ziet, dat
de lijnen ingebeten zijn. Alle lijnen zijn even diep en dit
is niet de bedoeling, aangezien er nuances moeten komen
om bepaalde effekten van licht en donker te kunnen be
reiden. Daarom zal die etser de delen, die voldoende uit
gebeten zijn, bedekken met etsgrond, waarna de plaat
voor de tweede maal in het bad gaat. Op deze wijze kan
hij verschillende diepten verkrijgen, door de plaat ver
schillende baden te geven en steeds een bepaald deel, dat
voldoende dnep geëtst is, te bedekken. Is het beoogde re
sultaat bereikt, dan kan met de plaat gedrukt worden op
dezelfde wijze als met de gravure.
TIJDSCHRIFTENILLUSTRATIE
yROEGER werden de illustraties voor boeken en der
gelijke alles op dezelfde wijze verkregen en we be
grijpen dat dit een kostbare geschiedenis werd, waar veel
tijd en moeite mee .gepaard gingen. Natuurlijk zocht de
mens naar eenvoudiger en sneller methoden.
Voortbouwende op het principe van de gravure en de
ets kwam de moderne techniek tot fotografische repro-
dfuktiemethoden, die ons langs machinale en chemische
weg een soort etsen bezorgt, die zeer geschikt is om als
illustratie te dienen. Het principe van de koper- of zink
plaat, alsmede van de druk is gehandhaafd, ook het etsen
van het beeld door middel van bijtende zuren vindt plaats
volgens het moderne procédé, doch alles is gemechani
seerd.
Het gevolg is, dat een dergelijke reproduktie geen en
kele kunstwaarde heeft en dikwijls koud en vlak aandoet.
Een dergelijke afdruk kan geen gloed of warmte hebben,
als de met de handgedrukte plaat, gemaakt van een gra
vure of ets, die geheel door de kunstenaar werd vervaar
digd.
Zij stonden tezamen aan 't heilige graf,
de steen lag terzijde; zij vroegen zich af
of één hier binnen dorst te gaan.
Maar engelen kwamen in blinkend gewaad:
„Wien zoekt gij, Maria? Gij zijt reeds te laat,
want heden is Hij opgestaan!"
De vrouwen, zij werden ten zeerste bevreesd;
zij wisten, dat Jezus, in 't graf was geweest,
maar 't lichaam was daar thans vandaan
Gedrieën zo stonden de moeders ontsteld,
maar d'engelen spraken: „Het is u voorspeld
en heden is Hij opgestaan".
Zij waren ontzet, doch zij loofden den Heer
en daalden gehaast van de heuvel terneer.
Zij hadden God's boodschap verstaan:
gekruisigd werd Hij, de mensheid tot schuld,
en derde dag is uw verlossing vervuld
en daarom is Hij opgestaan!
ELLEN EECKHOFF.
Toch wilde het beeld van de zieltogende Jezus op dit
moment niet uit David's verbijsterde geest wijken.
Terwijl hij zo verslagen temeer lag, bemerkte hij, dat
het geklaag der vrouwen plotseling verstomde. Allen
zagen angstig op naar de hemel, die onverwachts ver
donkerde, terwijl de zon als met een zwart scherm werd
behangen. Geen vogel zong meer en grote stilte, diep
als het heelal, vervulde de aarde. Zij hoorden alleen nog
het suizelen van de eeuwigheid, alsof tijd en ruimte op
gelost waren.
Tot de aarde dreunde en schudde en de golven der
zee oprezen als bergen en de zwarte hemel besprongen.
Jahwè sprak in donderslagen, zoals zelfs de oudsten
onder hen nimmer gehoord hadden. De wereld waggel
de en de aarde scheurde met vreselijk geweld. God was
vermoord en de hel triomfeerde. „Dit is het einde, waar
over de profeten van ouds hebben gesproken", dacht
David en het beroerde hetm nauwelijks. Verwezen als
een dronkeman staarde hij naar het gelaat voor hem.
N. de vreselijke spanning van deze ogenblikken, dat
de wereld om hem heen uiteen viel, leek het hem
of de natuurkrachten die zich openbaarden zelfs de dood
(Vervolg van pag. 3)
in beroering brachten, want tot twee maal toe zou hij
hebben kunnen zweren, dat er een trilling voer door de
strakke trekken van de dode. Met een kreet sprong hij
op, toen hij in het felle bliksemvuur haar hand zag be
wegen. (Hij greep die hand en boog zich over Ruth heen.
Toen sloeg zij haar ogen op en zag hem met grote ver
wondering aan. „Ik moet 'lang geslapen hebben, mijn
liefste. Maar in die slaap is alles goed geworden. Jehova
heeft mij de zekerheid in het hart gelegd. Zie mij rus
tig." Maar David antwoordde nog niet. Haj nam haar in
zijn armen en voelde hoe zij warm en levend werd.
Nog zat hij zo, toen die klaagvrouwen met de armen
boven de hoofden geheven binnen traden en riepen:
„Wee ons, de doden verrijzen uit hun graven, wij heb
ben ze gezien nu het licht weer in de zon teruggekeerd
is." Inmiddels was de zonverduistering voorbij en het na
tuurgeweld verstomd en zagen zij ook Ruth. „Ook, gij,
ook gij", fluisterden zij ontzet. Toen begreep Ruth dat
zij opgewekt was uit de slaap des doods en verwonderde
en verblijdde zich met allen die in het huis waren. Doch
David trad in de eenzaamheid en dankte Jahwè voor het
wonder.
Hij verstond dat Jezus eerst sterven moest om de dood
te kunnen overwinnen en als heerser over leven en dood
een eeuwig rijk zou bouwen, waarin ook Israël te zijner
tijdi een plaats zou krijgen.