De arbeid op het grote
moderne rundveebedrijf
24
H. C. M. BOGERS,
Consulentschap Rundveehouderij
en Akkerbouw - Tilburg.
Bij een goede organisatie kunnen
op een gezins-bedrijf 50 a 60 melk
koeien gehouden werden. Wil men
de arbeidstijd verkorten en regel
matig vrije tijd hebben, dan biedt
in bepaalde gevallen samenwer
king een oplossing. Een samenwer
king van twee goede bedrijven met
een grote produktie-omvang geeft
een gedeeltelijke oplossing, vooral
ook omdat dezelfde technieken en
werkmethoden worden toegepast
als op het moderne gezinsbedrijf.
De voordelen van samenwerken
worden grotendeels bereikt op een
bedrijf voor drie personen.
De voordelen van samenwerken
zijn: lagere kosten per eenheid (per
kg melk)een betere taakverde
ling; een lagere arbe ids behoefte en
meer vrije tijd.
Hierover bijzonderheden in on
derstaand artikel.
DIJ de titel ,,De arbeid op het grote moderne rund
veebedrijf" komt direkt de grote vraag naar
voren, wat voor bedrijf hiermee wordt bedoeld. Ook is
het niet denkbeeldig dat men de woorden groot en
modern interpreteert als een fantasie-gegeven, waar
op kan worden door geborduurd, zonder met de prak
tische mogelijkheden rekening te houden.
Neemt men de structuurnota voor Noord-Brabant ter
hand, dan wordt daarin o.m. gezegd, dat de minimale
omvang voor een melkveehouderijbedrijf 4050 melk
koeien is. Te meer daar er reeds een flink aantal van
deze bedrijven zijn, kan een aantal van 50 melkkoeien
uitgangspunt zijn voor onze beschouwing over het
grote moderne bedrijf.
HET MODERNE BEDRIJF VAN NU!
1UE gaan nu eerst bezien hoe alles reilt en zeilt op
het moderne bedrijf van nu met 50 melkkoeien
en jongvee. Dit kan een bedrijf zijn van 20 ha gras
land met een ligboxenstal, die o.a. is ingericht met een
visgraatmelkstal. Derhalve een opzet, die, waar moge
lijk, door een jonge aktieve ondernemer zal worden
gerealiseerd en waarvan reeds vele voorbeelden in de
praktijk "zijn verwezenlijkt. De arbeidsbehoefte bij
efficiënte werkmethoden zal per iaar - .3.600 uren
vergen.
Arbiedsbehoefte voor een bedrijf van 50 melkkoeien
met jongvee in manuren per jaar
manuren
melken
1.260
35
voeren
289
8
reinigen
108
3
omweiden
107
3
verzorging
216
6
jongvee
540
15
voederwinning
288
8
grasland verzorging
252
7
algemeen werk
540
15
3.600
100
De werkzaamheden, die in de tabel zijn genoemd,
omvatten het gehele bedrijf. Bij de 1.260 uren per jaar,
die nodig zijn voor het melken van de koeien, zijn ook
■de bijkomende werkzaamheden ingecalculeerd, zoals
■het ophalen van de koeien, het schoonmaken van
melkstal en melkkamer en het werk dat voor de reini
ging nodig is. Ook al wordt de melkmachine en de
tank automatisch gereinigd, dan nog moeten heel wat
handelingen worden verricht. Het eigenlijke melken
van de koeien is hier berekend op 600 uren per jaar.
Men melkt dan per uur gemiddeld 50 koeien. Dit is
blijkens vele ervaringen een goed haalbare prestatie
in een visgraatmelkstal met 8 melkstellen en een goed
doordachte melkmethode. De inspanning van de mel
ker is hierbij niet groot.
HET GEBRUIK VAN DE MELKTANK
HET zal u opgevallen zijn dat ook bij het gebruik
van een melktank en automatische reiniging de
werkzaamheden rond het melken een belangrijke
plaats innemen. In ons voorbeeld zelfs meer tijd vra
gen dan het eigenlijke melken. Bij de keuze van het
type melkstal moet daar terdege rekening mee gehou
den worden. Het komt er op neer dat u dank zij grote
kosten een uur melkt en twee uur bezig bent. Het
woord doelmatig lijkt hier dan ook niet direkt op zijn
plaats.
Het voeren vraagt veel minder tijd. Ook dit is in
de praktijk goed haalbaar, mits wordt uitgegaan van
een eenvoudig rantsoen, in ons geval voordroogkuil,
dat één of twee keer per week wordt uitgehaald en
een enkel bijprodukt met eventueel een basisrant
soen krachtvoer aan het voerhek. Ook de tijd, die het
voeren van 50 koeien in beslag neemt, is belangrijk,
Om het weérrisico te verminderen, moet men dan
ook slagvaardig kunnen zijn, d.w.z. gebruik maken
van werktuigen met een grote kapaciteit. De ver
hoging van de jaarlijkse kosten, die hiervan het ge
volg is, maakt slechts een zeer klein deel uit van de
totale bedrijfskosten.
De grasland-verzorging houdt direkt verband met
de voederwinning en de beweiding en bestaat vooral
uit de bemesting.
Het algemeen werk bestaat uit het onderhoud van
afrasteringen, sloten, dammen, paden, erf en gebou
wen. Ook de werktuigen vragen nogal wat tijd. Een
nieuw element in deze groep is de administratie- en
de informatieverwerking. Hoe groter het bedrijf, des
te meer tijd dit zal gaan vragen.
ZWARE TAAK
UIT het voorgaande zal duidelijk zijn geworden dat
de boer op een bedrijf met 50 melkkoeien en
jongvee een zware taak te vervullen heeft. De „nor
punt vrije tijd is nu nog niet geheel opgelost.
Wil een samenwerking op het punt van de arbeid
dan ook duidelijk tot zijn recht komen, dan moet in
dezelfde tijd meer worden geproduceerd dan op het
gezinsbedrijf en dient duidelijk meer vrije tijd be
schikbaar te komen. Een hogere produktiviteit ver
eist andere technieken. Daardoor wordt het bedrijf
kapitaalintensiever. Om de kosten laag te houden,
moet de produktie toenemen. Dit betekent in feite
meer melkkoeien. Terwille van de vrije tijd en de
bedrijfsgebondenheid zou dan de derde man op het
toneel moeten verschijnen.
Het bedrijf is dan ook zo groot geworden dat de
behoefte om eens „los" te zijn van het bedrijf duide
lijk aanwezig is. Dit betekent dan niet dat de interesse
in het bedrijf is gedaald of dat de arbeidsvreugde ver
minderd zou zijn.
Het driemansbedrijf heeft dus duidelijk voordelen,
te meer ook omdat er nu pas sprake kan zijn van een
zekere taakverdeling en omdat voor verschillende
werkzaamheden twee personen nodig zijn.
male" dag zal langer zijn dan 10 werkuren, het gehele
jaar door. Maar geen nood, de eerste hulp staat reeds
klaar: de boerin wil nog wel een handje helpen. Sinds
zij is geëmancipeerd, maakt hier niemand bezwaar
tegen. Men moet dan echter wel bedenken, dat zij in
een gezin met twee kinderen, reeds een werkweek
heeft van 50 a 60 uren.
We hebben nu een bedrijf bezien, waar alles op rol
letjes loopt en daarbij nog niet stil gestaan bij de zorg
die een dergelijk bedrijf vraagt en de tegenvallers en
financiële lasten, die zwaar op iemand kunnen druk
ken. Het zijn waarschijnlijk de besten onder ons die
dergelijke prestaties waar maken.
VERENIGING VOOR BEDRIJFSHULP
HOEWEL wat zwart-wit geschilderd, treft men dit
soort bedrijven veelvuldig aan. De problematiek
is 'hier niet meer in de eerste plaats de rentabiliteit,
daarom zijn zij juist gegroeid naar deze omvang, maar
de arbeid en de vrije tijd. Bij een goed inkomen ont
staat dan ook allereerst verandering in de arbeid. De
loonwerker wordt ingeschakeld bij de voederwinning
en de mestverwerking, 's Avonds en op zaterdagen wil
men goed betalen voor losse hulp.
Een gunstige ontwikkeling in deze richting is ook
de opfok van jongvee op gespecialiseerde bedrijven.
De boer gaat nu meer optreden als organisator en
verdeelt taken aan andere bedrijven, die werk voor
hem kunnen doen. Zijn bedrijf wordt nu meer leefbaar
en de arbeidsvreugde zal daardoor ook toenemen.
De volgende stap is de vrije tijd. Dit is mogelijk
door lid te zijn van een Vereniging voor Bedrijfshulp.
Meer dan enkele vrije dagen is échter nog moeilijk te
verwezenlijken. Veel verder kan een gezinsbedrijf
zonder personeel niet gaan. De bedrijfsgebondenheid
blijft en een regelmatige werkweek met vrije dagen
is nog niet te realiseren.
SAMENWERKING OPLOSSING
|VE oplossing om dit gehele sociale leefklimaat te
verbeteren is samenwerken. De totale samen
werking met grond, kapitaal en gebouwen komt
slechts langzaam op gang. Een samenwerkingsvorm
van b.v. twee bedrijven moet bestaan ffit bedrijven,
die op zichzelf ook reeds levensvatbaar waren. Nemen
we het moderne gezinsbedrijf, dat onder redelijke om
standigheden 50 a 60 melkkoeien kan houden, dan
betekent dit bij een samenwerken met een soortgelijk
■bedrijf minstens 120 melkkoeien. De voordelen liggen
dan in het financiële vlak, gebouwen, werktuigen,
financiering en in het sociale vlak arbeid en vrije
tijd. De arbeid wordt per man slechts weinig minder,
omdat dit bedrijf dezelfde technieken en werkmetho
den toepast dan het moderne gezinsbedrijf. Ook het
vooral als men bedenkt dat deze tijd uitsluitend in
de winterperiode verbruikt wordt. Dit betekent dan
nog altijd 1 uur en 30 minuten per dag en, let wel, ook
weer bij een efficiënte wijze van werken.
Het reinigen en het omweiden in de zomerperiode
vragen elk slechts 3 van de totale tijd. Het reinigen
van gangen, voergoot en boxen is een klusje, dat vaak
wordt vergeten.
Vooral in de drukke perioden is dit vaak het geval.
Een nette werkomgeving bevordert echter het over-r
zicht over het werk en heeft ook invloed op een betere
kwaliteit. Denk hierbij aan het regelmatig schoon
houden van de boxen, wat zeer bevorderlijk is voor de
zuiverheid van de dieren. Hiervan hebt u bij het mel
ken het grootste gemak.
DE VERZORGING VAN HET VEE
|\E tijd die nodig is voor verzorging van de dieren
laat men vaak onder het hoofdstuk allerhande
vallen. Dit omdat het zo bijzonder moeilijk is hierin
een vaste lijn te ontdekken. Het zal echter wat duide
lijker worden als u weet wat bij de berekening van de
arbeidsbehoefte onder de dierlijke verzorging wordt
verstaan. Dit is o.a. de controle op tochtigheid en ge
breken met de verzorging hiervan, hulp bij de ge
boorte en eventueel de hulp aan een dierenarts, zoals
bij inspuitingen. Ook een karweitje als de klauwver-
zorging valt hieronder. Het zijn derhalve werkzaam
heden, waar de melkveehouder meestal zelf bij moet
zijn en bovendien van groot belang, omdat bij ver
waarlozing dit direkt veel geld gaat kosten. Het is dus
weer een kwaliteitsaspekt, dat hier om de hoek komt
kijken.
Het jongvee vraagt in deze rij 15 van alle werk
zaamheden. Behalve de grote hoeveelheid tijd, die het
jongvee vraagt, is ook de organisatie van dit werk
niet eenvoudig. De oorzaak hiervan is dat er veel
groepen zijn die dan ook nog uit te weinig dieren be
staan om enigszins rationeel te kunnen werken. Ook
bij de huisvesting is dit een groot bezwaar.
WEERRISICO VERMINDEREN
HOEWEL de moderne voederwinning op een gras-
landbedrijf het hete hangijzer is, lijkt er dit met
7 van de arbeidsbehoefte toch niet op, terwijl in
deze 252 uren toch 20 a 25 ha voordroogkuil in eigen
beheer kan worden gewonnen. Behalve de korte
periode, waarin dit moet gebeuren, is ook de weers
gesteldheid vaak de spelbreker. Nog te vaak wordt
gegokt op goed weer en als dit tegenvalt, is het tevens
de oorzaak van mindere kwaliteit voer. Het is jammer
dat onze boeren nog zo weinig op vakantie gaan, dan
zouden zij wellicht nog beter gebruik maken van mooi
weer.
