Goede herfstsla telen
een goocheltoer?
leder jaar
stomen of ontsmetten
8
J. BIEMANS
Consulentschap voor de Tuinbouw
's-Hertogenbosch.
Sla telen voor de oogstperiode
november-december vraagt veel
vakmanschap. Op losse grond is de
teelt gedoemd te mislukken. De ste
vigheid van de grond is voor een
belangrijk deel bepalend voor de
stevigheid van het gewas. Het plant-
materiaal dient klein en stevig te
zijn. Een grote luchtingsmogelijk-
heid tijdens opkweek is gewenst.
Om de stevigheid van het gewas te
bevorderen dient er gedurende de
hele teelt 's nachts ruim te worden
gelucht, behalve tijdens vorst en
regen. Tijdens zonnig weer is het
in november-december gunstig om
zo vroeg mogelijk op de maximum
temperatuur van 20—30° C. te zit
ten. De planten kunnen dan zo lang
mogelijk op volle capaciteit produ
ceren. Tijdens donker weer is da
gelijks een temperatuurstoot ge
wenst. Dit bevordert de wortelak-
tiviteit en voorkomt glazigheid. Het
gewas wordt hierdoor steviger.
LIET merendeel van de tuinders behoort niet tot
de categorie van de goochelaars. Voor sommi
ge teelten zou echter een geringe aanleg van deze
komst goed van pas kunnen komen. Bij de teelt van
herfstsla b.v. is doorgaans wel enig kunst- en vlieg
werk nodig om de teelt tot een goed einde te bren
gen. De tuinder die er in slaagt in december goede
sla aan de veiling te brengen heeft een waar kunst
stukje uitgehaald.
De steeds slechter wordende groeiomstandigheden
plaatsen de herfstslateler voor grote teeltproblemen.
Het korter worden van de dagen, de verminderde licht
intensiteit, het geringe verschil tussen dag- en nacht-
temperatuur en de daarmee gepaard gaande geringe
luchtbeweging vormen een bron van moeilijkheden bij
deze teelt.
EEN GOED BEGIN
UET grootste probleem bij herfstsla is de stevig-
heid van het gewas. Alle maatregelen dienen
er op te zijn afgestemd om de stevigheid van het ge
was te bevorderen. Hiermee dient begonnen te wor
den vóór de aanvang van de teelt. Aan het klaar ma
ken van de grond dient veel aandacht te worden be
steed. Herfstsla groeit het beste op flink aangedrukte
en goed gesloten grond. Op diep gefreesde grond, ko
men veel mislukkingen voor. Uitsluitend aanrollen
van de grond is doorgaans niet voldoende. Hierbij
wordt slechts de bovenlaag aangedrukt. Men mist
dan de noodzakelijke aansluiting met de ondergrond.
Een ondiepe grondbewerking van b.v. 10 cm is voor
herfstsla het meest ideaal. Is een diepe grondbewer
king noodzakelijk dan is spitfrezen beter dan frezen.
De grond hoort dan niet zo los te liggen. Aandruk
ken van de grond is noodzakelijk om een vlak en
stevig plantbed te krijgen. Op de meest vaste grond
groeit de beste herfstsla. Met deze stelregel dient
men bij het klaarmaken van de grond rekening te
houden. Het plantmateriaal moet gelijkmatig en ste
vig zijn. Planten voor een herfstteelt dienen te wor
den uitgezet in een ruimte met een grote luchtings-
mogelijkheid.
De voorkeur gaat hierbij uit naar een tweezijdige
luchting. Zodra de plantjes er op staan is zo ruim
mogelijk luchten gewenst. Dit bevordert de stevig
heid van de plant. Inregenen dient uiteraard te wor
den voorkomen. Het tijdstip van uitplanten moet
nauwkeurig worden bepaald. Het uitplanten mag
geen groeiremming opleveren, dit gaat ten koste van
de gelijkheid en de kropvorm. Wortelbreuk dient te
worden voorkomen. Het is daarom van belang reeds
uit te planten vóór de wortels uit de potkluit komen.
Zaai- en plantdatum dienen om deze reden nauw
keurig op elkaar te zijn afgestemd. Een plant met
een leeftijd tussen 14 dagen en 3 weken is in dit ge
val de meest ideale leeftijd.
TEMPERATUUR EN LICHT
DIJ de teelt van herfstsla moet tegen de stroom
worden opgeroeid. Weinig licht en groei zijn
met elkaar in tegenstelling. Hiermee heeft men bij
deze teelt te maken. Slechts bij een optimale benut
ting van het licht zal een goed resultaat te verwach
ten zijn. De teeltmaatregelen zullen op de weersom
standigheden en het jaargetijde moeten worden af
gestemd. De relatieve hoge nacht- en bodemtempe-
ratuur staan meestal een ernstige weggroei in de weg.
De bodemtemperatuur is nauwelijks te beïnvloeden.
Op de nachttemper atuur kan wel enige invloed worden
uitgeoefend door middel van luchten. Zo ruim mogelijk
luchten gedurende de nacht is voor herfstsla nood
zakelijk. Inregenen dient te worden voorkomen. Tij
dens nachtvorst worden de ramen gesloten. Bij alle
andere weersomstandigheden dienen de luchtramen
's-nachts op „hopglucht" te staan. Dit geldt voor de
hele teeltperiode, met uitzondering van het kropsta-
dium. In verband met het gewas voor kourand die
nen dan nachttemperaturen van minder dan 5° C. te
worden vermeden. Het luchten dient hierop te wor
den afgestemd. De dagtemperatuur dient aan de
hoeveelheid licht te worden aangepast. Deze kan va
riëren van 825° C.
De laagste dagtemperatuur geldt voor donker,
vochtig windstil weer. Bij zogenaamde „donkere da
gen voor Kerstmis" zijn lage dagtemperaturen ge
wenst. De hoogste dagtemperatuur kan worden aan
gehouden bij zonnig weer. Echte zonnige dagen ko
men echter in de herfst niet veel voor. Het is daar
om van groot belang van die enkele dagen te profi
teren. De temperatuur mag zonder enig bezwaar tij
dens zonnig weer oplopen tot 25° C.
Te vroeg luchten bij dit weertype zou men kunnen
betitelen als „weggegooide gróei". Dit is jammer om
dat we juist groei te kort komen in deze periode. Het
is zelfs gunstig om bij zonnig en helder weer het ge
was een handje te helpen. Hoe vroeger de optimale
temperatuur is bereikt hoe sneller het gewas groeit.
De kas 's morgens opstoken tot een temperatuur van
2025° C. is bij helder en zonnig weer beslist gun
stig voor de ontwikkeling van het gewas. Temeer
omdat dit weertype nagenoeg steeds gepaard gaat
met lage nachttemperaturen. Het mes snijdt dan van
twee kanten n.l. een snelle groei en 'n stevig gewas.
LICHTGEBREK; WAT DAN
IIET aantal dagen dat er te weinig licht is voor
een redelijke groei is in de herfst groot. Hierbij
denken we vooral aan donkere stille dagen. Dan zijn
de teeltproblemen het grootst. Groei en verdamping
stagneren. Het gewas staakt zijn activiteiten voor
een zeer groot deel. Groeibevorderende maatregelen
kunnen niet worden toegepast. Hiervoor is licht een
onmisbare factor. Een constante temperatuurverho-
ging heeft een verkeerde invloed op de kwaliteit en
stevigheid van het gewas. Bovendien neemt het ge
wicht van de sla niet toe. Er valt met een constante
temperatuurverhoging onder deze omstandigheden
niets te verdienen.
De enige maatregel waar men zijn toevlucht toe
kan nemen is de zgn. temperatuurstoot. Dit is het
enige middel om het gewas actief te houden. Door
toepassing van de temperatuurstoot wordt de ver
damping gestimuleerd en blijven de wortels aktief.
Een flinke wortelaktiviteit is belangrijk, ook tijdens
donker weer. Bij een te geringe verdamping worden
de wortels lui. Zij zullen bij gunstiger weersomstan
digheden dan traag reageren. Het is duidelijk dat de
grotere hoeveelheid licht dan niet voor 100 kan
worden omgezet in groei. Om deze reden is het ge
wenst het gewas actief te houden, door middel van
een temperatuurstoot. Daarnaast bevordert een tem
peratuurstoot de stevigheid van het gewas en wordt
glazigheid voorkomen. Tijdens een langdurige don
kere periode van b.v. 5 dagen of langer kan het nut
tig zijn de temperatuurstoot rond de middag te her
halen.
W. J. ALOFS,
Consulentschap voor de Tuinbouw
's-Hertogenbosch.
Voor een goed ontsmettingsresul
taat moet men de juiste grondbewer
king uitvoeren. Zorg steeds dat de
achtergebleven wortels goed zijn ver
teerd. Zorg voor een droge grond bij
stomen en een vochtige grond bij ont
smetting. Laat van te voren de kwaal
vaststellen i.v.m. het kiezen van het
ontsmettingsmiddel. Alleen bij vol
doende hoge temperatuur kan een
chemische ontsmetting slagen. Laat
de chemische ontsmetting door een
erkende en vertrouwde firma uitvoe
ren.
De vraag of ieder jaar gestoomd of ontsmet moet
worden brandt bij vele tuinders op de lippen. Vooral
in een jaar als de financiële resultaten niet zo ge
weldig zijn blijkt deze uitgave nog eens als een zware
last op de schouders van menige tuinder te drukken.
Toch zal het in vele gevallen onmogelijk zijn een
goed gewas te telen zonder eerst een ontsmetting te
hebben uitgevoerd. Een ontsmetting kan op verschil
lende wijze worden uitgevoerd n.l. door middel van
stomen of door een chemisch middel. Ontsmetten is
nodig omdat bij iedere teelt plagen in de grond voor
komen die in vele gevallen ernstige groeistagnatie en
oogstreductie veroorzaken.
Enkele voorbeelden hiervan zijn, aaltjes worteldui
zendpoot bij verschillende gewassen, kurkwortel en
knol bij tomaat. En tenslotte knol, Tusarium en Pho-
mopsis bij komkommer.
STOMEN OF CHEMISCH ONTSMETTEN
Of men moet stomen hangt af van het gewas. Wan
neer men komkommers of augurken teelt zal men prak
tisch altijd moeten stomen omdat een chemische ont
smetting meestal onvoldoende resultaat geeft.
Wanneer bij een komkommergewas is gebleken dat er
vrij veel knol aanwezig is, zal men voor het planten of
tijdiens de teelt nog nemagon moeten toevoegen. Verder
spreekt het vanzelf dat iemand die zelf over de moge
lijkheid van stomen beschikt sneller tot stomen overgaat
dian ontsmetten, in vele gevallen zal hij ook economischer
werken dan wanneer hij een chemische ontsmetting laat
uitvoeren.
WAT IS BELANGRIJK BIJ HET STOMEN?
De goede ontwatering en structuur van de grond spe
len een 'belangrijke rol om een goed resultaat te berei
ken. De grond kan voor de behandeling het best gespit
worden. Door deze behandeling krijgt de grond de struc
tuur die belangrijk is voor een goede werking. De zeilen
moeten afhankelijk van de grond en de te dioden para
sieten 8 a 12 uur bol staan. Men moet zorgen dat de
grond niet te vochtig is, daar anders moeilijkheden op
treden bij het verdwijnen van het condenswater dat ge-
vormdi wordt door de stoom.
De beste en snelste werking krijgt men wanneer men
de behandeling uitvoert bij hoge temperaturen dus met
andere woorden in de zomer. Dit is in de praktijk vaak
moeilijk te verwezenlijken. Met als gevolg dat de behan
deling later moet plaatsvinden. Om toch een goed resul
taat te krijgen, doet imien er goed aan de temperatuur
voor de tijd wat op te stoken. Verder dient men er voor
te zorgen dat tijdens het stomen de luchtramen gesloten
zijn.
ONTSMETTEN MET CHEMISCHE MIDDELEN
Wanneer men tomaten teelt zal meestal volstaan kun
nen worden met een chemische ontsmetting. Er zijn een
groot aantal preparaten in de handel. De belangrijkste
zijn: Methyl-bromide, chloorpicrine, metamnatrium, D.D.
en E.D.B.
Evenals bij het stomen van de grond; spelen ook hier
ter verkrijging van een goed resultaat een aantal facto
ren een belangrijke rol. Zo zal de afdekking bij de mid
delen chloorpicrine en miethyl-bromide secuur moeten
gebeuren en de plastic rol de juiste dikte moeten hebben.
Het plastic dient langs de kant tot op 30 cm diepte
te worden ingegraven. Ook de afdekking rond de kas-
poten is van uitermate groot belang zeker bij het mid
del methyl-bromide. Om het middel goed te laten wer
ken moet ook hier de grond gespit worden. De oude
wortelresten moeten zoveel mogelijk verteerd zijn.
(Zie verder volgende pag.)
