Oude Boerderijen
in Zeeland
(XXVI)
De hoeve „Kwistenburg"
in de Middelzwake
te 's-Gravenpolder
12
W. E. P. VAN YSSELDIJK
De hoeve gezien vanaf de Zwaakse
HE niet zo grote hofstede „Kwistenburg" in de
Middelzwake ligt ten zuidwesten van 's-Gra
venpolder en gezien vanaf de weg naar Ovezande links
aan de overzijde van de Zwaakse Weel. Deze, ook wel
Kwistenburgse Weel genoemd, is een restant van de
vroegere Zwake, een vaarwater dat in de middel
eeuwen de verbinding vormde tussen de Honte (Wes-
terschelde) via de Schenge en het Sloe. Het
scheidde toen de Breede Watering bewesten Yerseke
van de eilanden Borsele en Baarland. Langs de randen
van de Zwake ontstonden reeds in de 14e eeuw en
kele bedijkingen, o.a. de Heer Geertspolder (1363) en
de Korenpolder (13401363) aan de noordkant en de
Slabbekoornpolder (onbekend) aan de zuidkant. Door
steeds toenemende verlanding in de 14e en de 15e
eeuw konden naderhand een aantal kleine polders
aan de zuidkant van de Zwake tot stand komen, zoals
vis, terwijl er ook steeds een zekere legendarische
betekenis aan wérd toegekend.
VOLKSVERHALEN
70 werd de weel voorheen als een heilig water
beschouwd, waaruit het gebruik voortkwam, dat
alle doden die eertijds in Hoedekenskerke werden
begraven, over de weel werden gezet, of ze nu uit
Baarland dan wel uit Hoedekenskerke afkomstig wa
ren. Volgens anderen zat er in de weel een kwade
geest. Men beweerde dat er in de tijd dat hier nog
een openvaarwater was nogal wat schepen om die
reden vergingen. De plaats waar dat bij voorkeur
geschiedde was in de buurt van de latere tweede
dam, dus waar nu de weel is. Daar zou een paaltje
gtaan (gestaan hebben) bij de heul onder de dijk,
waar die rampen plaats vonden.
voorzien van een nieuwe baksteenlaag, die op de
hoek inpast in het daar nog aanwezige oude muur
gedeelte, dat in kleine gele Ysselsteen is uitgevoerd.
De zuidgevel is voorzien van één raam links van
de deur en twee ramen rechts daarvan. Ze zijn ge
moderniseerd en niet meer voorzien van de vroeger
gebruikelijke kleine ruiten. Aan de achtergevel is
dat bij de daar aanwezige ramen wel het geval.
De indeling der woning is met een gang over de
breedte, met van zuid naar noord aan de linkerzijde
een slaapkamer en daarachter de keuken. Aan de
andere zijde ligt de huiskamer, door kasten afgeschei
den van de hoger liggende opkamer aan de achter
kant. De opkamer is met enkele treden vanuit de
keuken bereikbaar en daarnaast bevindt zich de in
gang tot de kelder, die met schuin aangebrachte lui
ken is afgesloten. Deze kelder is van zeer dikke wan
den voorzien, terwijl de vloer uit de 17e eeuwse on-
Het woonhuis van „Kwistenburg" (De schoorsteen rechts is later aangebouwd).
De achterzijde van de schuur met mestput en varkenshok. Opvallend is het
lager doorlopende rieten dak.
de Oude- en Nieuwe Hoondertpolder, de Vlieguitpol-
der, de Hugo-, Jan Vierloos-, Kaneel-, Fiernis- en Oude
Vreelandpolder (alle omstreeks 1472).
De aanslibbingen maakten het mogelijk dat in 1445
ten westen van de Korenpolder de 1e dam in de Zwa
ke werd gelegd (tussen 's-Gravenpolder en de Nieu
we Hoondertpolder). Dit gebeurde op bevel van Philips
van Bourgondië en het had als gevolg dat de Zwake
in twee delen werd gescheiden, de Middelzwake en
de Oosterzwake.
Een tweede dam werd in 1474 gelegd tussen de
Vlieguitpolder en het Rondepoldertje. Direct ten zui
den van deze dam is nu de Zwaakse Weel te vinden.
De Middelzwakepolder werd dus in 1474 gevormd
en omstreeks 1500 zullen daar zeker landbouwgron
den zijn geëxploiteerd, ofschoon een waterpartij tot
in onze dagen bleef bestaan en met de aanwezigheid
van opgaand geboomte, struikgewas en rietkragen
zorgde voor een uniek landschappelijk geheel, dat
zeker één der fraaiste plekjes op Zuid-Beveland ge
noemd mag worden. De weel zelf was steeds rijk aan
Eens, zo luidt het verhaal, verging er een schip
met een rijke lading goud en zilver. Zwemmers be
weerden, dat er eens iemand bij het duiken de res
ten van een schip bij die heul dus op de bodem
zou hebben aangetroffen.
DE GEBOUWEN VAN „KWISTENBURG"
ZOALS bij vele oude Zuid-Bevelandse boerderijen
zijn ook hier woning en schuur aaeenge-
bouwd. Het woonhuis is gemetseld in baksteen, wel
ke aan twee zijden niet meer zichtbaar is, daar men
ze met specie heeft bepleisterd. Dit komt helaas meer
voor en had tot doel de oude gevels, waarvan het
voegwerk door de tijd had geleden, wat op te knap
pen en het vocht beter tegen te houden. (Spouwmu
ren waren in de bouwperiode niet bekend.)
Vergeleken bij het karakteristieke en soms zelfs
artistieke metselwerk, was dit bepleisteren een ver
arming, zij het dan wellicht een noodzakelijke.
De achtergevel (noordzijde) geeft de baksteenmuur
te zien, doch dit is niet het oorspronkelijke metsel
werk. Hier is de gevel, hoewel reeds lang geleden,
geglazuurde bruinrode plavuizen bestaat. Deze ruim
te is niet vochtig, zoals als elders nogal eens voor
komt. Dit valt wel op, gezien de op enkele tientallen
meters afstand aanwezige Zwaakse Weel.
In de keuken bevindt zich een achterdeur, die toe
gang naar buiten geeft via 2 zware hardstenen tre
den, die mogelijk hier niet oorspronkelijk zijn. Eén
der treden is voorzien van enkele gaten, waarin res
tanten van een afgezaagd ijzeren hekwerk zijn te
zien. Een andere deur in de keuken geeft toegang
tot de landbouwschuur.
De huisaolder, via een trap in de keuken bereik
baar, geeft geen reden tot opmerkingen, behalve dan
dat de zolderdelen duidelijk de bij de bouw aange
brachte zijn, en dus nimmer zijn vernieuwd.
Om van dit huis de bouwtijd te bepalen zijn de
weinige in de gang en in één der kamers aanwezige
oude wandtegels wel doorslaggevend. Deze tegels
komen voor langs de onderrand van de muur en zijn
voorzien van afbeeldingen met vogels en bloemen in
enkele kleuren, terwijl de hoekvullingen zgn. osse-
hoorns zijn. Ze werden gemaakt in de tweede helft
der 17e eeuw. Ook zijn nog wat blauwe en enkele
