Langs de melkweg
(IX)
Melk in natuurlijke soorten
|S
18
3 H. LANTINGA
Consulentschap Akkerbouw
en Rundveehouderij Goes
Melk is het meest volmaakte voedsel. Het is ge
durende de eerste levensweken het aangewezen voed
sel van het jonge dier. Melk en de uit melk bereide
produkten zijn een belangrijk deel van ons dagelijks
voedselpakket. Reeds vanaf de vroegste tijden heeft
het mensdom bepaalde landbouwhuisdieren gehouden.
Het winnen van melk was daarvoor het voornaamste
doel, omdat het een overtreffende rol heeft bij de
voeding.
De runderen zijn verreweg de voornaamste melk-
leveranciers; ze worden hiertoe vrijwel over de ge
hele aarde verspreid gehouden. Het totaal aantal run
deren bedraagt thans ongeveer 1200 miljoen stuks.
Hiervan zijn er in Nederland 4 miljoen stuks, waarvan
1,8 miljoen melkkoeien.
Ruim de helft van onze rundveestapel bestaat dus
uit jongvee, mestvee en stieren. In ons land is melk
het voornaamste produktiedoel. Van de totale produk-
tiewaarde komt ongeveer 70 van de melk en 30
van het vlees. In sommige landen met een meer ex
tensieve veehouderij is de vleesproduktie sterk over
wegend.
Van de gewonnen melkproduktie ter wereld leve
ren de runderen rond 90 De overige 10 wordt
voortgebracht door meerdere diersoorten waarvan de
geit en vervolgens het schaap belangrijk zijn. Het
winnen van geite- en schapemelk vindt vooral plaats
in de landen rond de Middellandse Zee. Alleen in
Frankrijk is de totale jaarproduktie van geite- en
schapemelk 10 keer zo groot als de Zeeuwse koemelk-
produktie.
Voorts heeft de buffel, dié in Azië een groot ver
spreidingsgebied heeft, betekenis als leverancier van
melk. De Bedoeïnen in de woestijn winnen de beno-
digde melk van hun kamelen, terwijl in de Mongoolse
steppen ook van paarden melk wordt gewonnen. In
de landen rond de Middellandse Zee worden ook
ezelinnen gemolken, terwijl de Lappen in het hoge
noorden het rendier als melkleverancier benutten. De
laatste vijf genoemde dieren worden dus naast het
gebruik als trek- en lastdier en leverancier van vlees
ook benut voor de melkvoorziening.
VERSCHILLEN
Melk heeft een zwakke geur, die nauw verband
houdt met de diersoort, waarvan het afkomstig is.
Ook aan de weinig uitkomende smaak is de soort
melk te herkennen, hoewel het onderkennen van dit
verschil soms veel geringer is dan meestal wordt ver.
ondersteld. De melk heeft evenwel een eigen karak
ter, die gebonden is aan de diersoort. De samenstel
ling van de bestanddelen in procenten alsook de opr
bouw van de bestanddelen zelf vertonen een grote
variatie. Naast de verschillen, die per dier binnen de
soort voorkomen is de dagelijkse variatie soms groot.
Hoewel hier per bestanddeel een grote verscheiden
heid is, willen we volstaan met een enkel voorbeeld,
namelijk van het eiwit. De voornaamste eiwitten in
melk zijn de caseïne, die in opgezwollen toestand in
de melk voorkomt en de albumine, die opgelost is.
De verhouding daarvan geeft afhankelijk van de dier
soort een eigen kenmerk aan de melk. Bij een in ver
houding hoog percentage albumine is de melk minder
taai vloeibaar. Ook bij het vet zijn er grote verschil
len. Zo zijn bij de melk van de kamelen de vetbolle
tjes zo klein, dat van deze melk geen boter te berei
den is.
Boter en kaas bereid uit schapemelk zijn wit van
kleur, en van koemelk hebben deze produkten van
nature een iets gele tint. Dit vindt zijn oorsprong in
de aanwezigheid van caroteen in de vetbestanddelen.
Melk is wit van kleur; soms iets geelachtig. De
witte kleur ontstaat door de terugkaatsing van het
licht op de vetbolletjes en de caseïnedeeltjes.
GEMIDDELDE SAMENSTELLING
VAN MELK IN PROCENTEN
water vet suiker caseïne albumine asbe-
stand-
delen
koe
87,6
3,5
4,7
2,8
0,7
0,7
ezel
89,3
1,8
5,9
0,7
1,8
0,5
kameel
87,1
2,9
5,4
3,9
3,9
0,7
rendier
62,0
23,6
2,5
10,4
10,4
1,4
schaap
83,0
5,3
4,6
4,6
1,7
0,8
geit
85,5
4,8
4,0
3,8
1,2
0,7
mens
87,0
4,8
6,4
0,8
0,7
0,3
(Uit de Mokerei-Lexikon 1952 Kempten-Algëu)
De samenstelling heeft evenwel ook enige invloed
op de smaak, hetgeen meer aan het suikergehalte
merkbaar is. Behoudens een uiterst sporadische uit
zondering gebruiken de Nederlanders alleen koemelk
en is alleen deze smaak bekend. Het is bij ons dan
ook regel, dat met melk de koemelk wordt bedoeld.
Melk van andere dieren wordt met de naam van het
diersoort verbonden. Deze laatste zijn vrijwel niet
bekend en worden daarom, overigens ten onrechte,
gewantrouwd.
Zoals bekend zal zijn is de consumptiemelk in Ne
derland, die uitsluitend afkomstig is van koemelk
gestandaardiseerd, sinds juni 1968 op een vetgehalte
van 3,20 vet.
(Vervolg van
van het landbouw-inkomen. Het hoofdbestuur be
sprak de mogelijke akties ter ondersteuning van het
programma 1970 van het Landbouwschap. Het
hoofdbestuur stelde vast, dat het blijkende onbe
hagen in het bijzonder nog gevoed is door onlangs
verschenen artikelen in enkele vooraanstaande
weekbladen, publikaties waarin de landbouw en
de boer ten onrechte in een ongunstig licht werden
geplaatst.
Gekonkludeerd werd dat de georganiseerde land
bouw zich terdege moet beraden hoe zij in het vlak
van de beïnvloeding van de publieke opinie zo goed
mogelijk weerwerk kan leveren.
AKKERBOUW
Wat het E.E.G.-prijzenoverleg betreft stond het
hoofdbestuur in het bijzonder stil bij de verminde
ring van het basis-produktiequotum, dat laatstelijk
in bespreking was. Voor een dergelijke maatregel
voor oogst 1970 is het al te laat; ook is overstappen
op het kontraktenstelsel, dat dan onverkort toege
past zou moeten worden, voor dit jaar onmogelijk.
Aan het binnenlandse front kregen de aardappelen
nogal wat aandacht. Het hoofdbestuur was alles
behalve gelukkig met het onder vergunning bren
gen van een groot deel van onze export. De over
heid zal, als ze daadwerkelijk de export gaat be
lemmeren, waarborgen moeten geven voor hand
having van het prijspeil, dat bij afkondiging van
het vergunningenstelsel gold.
Het uitstel van de prijsbesluiten in Brussel ver
traagt mede de totstandkoming van de E.E.G.-vlas-
pag. 2)
regeling. Daarom is voortzetting van de nationale
regeling op een met het Commissievoorstel verge
lijkbaar niveau, noodzakelijk geworden.
VEEHOUDERIJ
Niet minder speelt, naar de mening van het
hoofdbestuur, de kwestie van een deugdelijk ver
vangend nationaal beleid in de veehouderij. Nu het
er steeds meer op gaat lijken, dat het E.E.G.-melk-
en zuivelbeleid in feite onveranderd zal worden
voortgezet per 1 april a.s., mag verlangd worden
dat in Nederland enkele onbillijkheden worden af
geschaft. De indertijd vanwege de BTW toegepaste
verlaging van de boterprijs voor de veehouderij
moet verdwijnen, terwijl de prijsbewaking voor
konsumptiemelk moet en kan worden beëindigd.
Het hier en daar feitelijk bestaande monopolie
van dierenartsen inzake de toediening van genees
middelen en de dierenartsentarieven passeerden
ook weer de revue. Het hoofdbestuur was het met
de veehouderij-commissie eens, dat alvorens wets
wijzigingen te overwegen een gesprek tussen Land
bouwschap en Mij. voor Diergeneeskunde over de
werkwijze van de dierenartsen in een moderne
veehouderij gewenst is.
Het hoofdbestuur sprak tenslotte de hoop uit dat
het eerste rapport van de Commissie Organisatie
Slachthuiswezen nu snel mag leiden tot afschaffing
van de z g. nadere keuring van vlees. Al te lang is
een zo efficient mogelijke slachting en vleeshandel
hierdoor tegengehouden.
VOORJAARS-MOND- EN
KLAUWZEERENTING 1970
De voorjaarskoppelenting tegen mond- er
klauwzeer dient plaats te vinden in de periode
van 1 februari tot 15 april 1970.
Bij deze enting moeten alle runderen, welke
ouder zijn dan 4 maanden, worden betrokken.
Wanneer een rund aan uw veestapel wordt
toegevoegd nadat de enting als bovenbedoeld
heeft plaatsgevonden en indien uit de verklaring
zou blijken dat dit rund in bovenvermelde pe
riode nog niet tegen mond- en klauwzeer is
geënt, moet een dergelijk rund vóór 15 april
nog bij-geënt worden.
Wanneer dit niet zou gebeuren, kan uw be
drijf na 15 april niet meer als een tegen mond
en klauwzeer geënt bedrijf worden aangemerkt
en moet derhalve blokkering ten aanzien van
het verkrijgen van verklaringen plaatsvinden.
De kosten voor de voorjaarskoppelenting wor
den door de Gezondheidsdienst met uw dieren
arts verrekend. Eventuele na-entingen dient u
rechtstreeks met uw dierenarts te verrekenen.
Bij de voorjaarskoppelenting verstrekt de
dierenarts u een zogenaamd entbewijsje. Be
waar dit zorgvuldig en wanneer u naar de zit
dag gaat voor een verklaring, vergeet dan niet
het entbriefje mee te nemen.
Gezondheidsdienst voor Dieren
in Noord-Brabant.,
