EMU trekker van
jMMD?
krijgt een vol jaar
garantie/service mee
en nng veel meer....!
9C
zlm
Het boek
over H. D. Louwes
m
Wl iwlfj!. UOCUlHCilUilSC m'i °ar o^Q.aando foldermateriaal
H. i. HOEGEN DIJKHOF HANDELHIJ N.V
I
Naam
IT.a.v.
Adres J.
Plaats
Telefoon:.
fn gesloten envelop ronder postzegel verzenden
1 aan: H J. Hoegen Dijfchof Handetmij N.V„
1 Antwoordnr. 95. Doetinchem.
LEDEN
BEGUN
STIGERS
ABONNé'S
Geeft Uw
adresverandering
op aan
het Secretariaat
te Goes
Daar is
de administratie!
Landbouwhuis
Grote Markt 28
Tel 01100-5010
(Vervolg van pag. 17)
De eoöperator. Voorzitter van het Centraal Bu
reau (thans Cebeco) en het toplichaam der coöpe
raties, de N.C.R. Als coöperatievoorzitter hield hij
van zijn meest gebeeldhouwde redes.
De politicus. Vóór de Tweede Wereldoorlog 4
Jaar lid van de Tweede Kamer voor de Liberale
Staatspartij en na de oorlog van 19501960 lid
van de Eerste Kamer voor de V.V.D. Zelfstandig
denker, die enerzijds geen moeite had zich aan
de partijdiscipline aan te passen, anderzijds als
enkelganger niet onder dat juk onnodig doorging.
De Christenmens, begaafd en theologisch ge
schoold, kanselredenaar en hoofdbestuurslid van
de Vereniging voor Vrijzinnig Hervormden, die
na een week van reizen, trekken en vergaderen
's zondags tot tweemaal op uiteen gelegen plaat
sen voorging en preekte. De man, die theologisch
vrijwel „orthodox" geloofde, doch die in zijn ver
draagzaamheid niet anders kon dan zich vrijzin
nig opstellen.
De internationalist. De boerenvoorman, die al
vroeg wist en stelde dat onze menselijke en spe
cifieke verantwoordelijkheden niet bij de lands
grenzen ophouden en die bezield was door de ge
dachten van Richard Coudenihove-Calergi, de
ij veraar voor de Ver. Staten van Europa, waarin
Louwes een Benelux en E.E.G. incorporeerde.
De mysticus en profeet Van zijn persoonlijk
heid, schrijft Wiersma, ging gezag uit. Dat was zo.
Hij leerde met gezag en hoe scherp zakelijk
Groninger hij wist te denken en te argumen
teren (hij debatteerde in gezelschap vrijwel zon
der ophouden, als daarvoor de gelegenheid was),
hij ging uit van een aantal, noem het organische,
of zo men wil noem het irrationele verbanden, die
voor hem geloofswaarheden waren. Dat gaf zijn
woorden soms profetische allure wat daarmee
tevens de gegeven tegenstand opriep. Zo profe
teerde hp op de C.B.-vergadering in 1956: „De
kleine boer van China en India, van Afrika en
Zuid-Amerika blijft niet altijd de lamme goedzak
van voorheen; hjj gaat zijn armoede, zijn ellende
beseffen en alleen de allergrootste staatsmans
wijsheid en samenwerking in wereldwijd verband
zal hier een verdere, niet alle bestaande orde ver
storende ontwikkeling kunnen waarborgen." En
liet hij er op volgen:
„Als onze Westerse wereld het oude gebod uit
het boek Leviticus: Hebt Uw naaste lief als Uzel-
ve later opnieuw met nog grotere spanning in
het Evangelie doorgegeven niet weet toe te
passen op de wereld als geheel, dan ziet het er
somber uit.*
De reurïger. Niet alleen de eigen streek en het
eigen land kende Louwes van haver tot gort, hij
was een onvermoeid reiziger, die uit eigen aan
schouwing wenste waar te nemen en te door
gronden. Hij reisde uit hartstocht, zoals Wiersma
constateert. Daar hij zelf geen auto reed was hij
een ijverig treinreiziger. Naar Helsinki ging hij
met de trein heel Zweden door en om de Botni-
sche Golf heen terug door Finland. En ieder jaar
tegen de oogsttijd spoorde hij heen en weer naar
Nieuwe Schans om zich te verlustigen aan de
schone blik over de onafzienbare rijpende graan
velden van het Oldambt. Hij reisde naar Zuid-
Italië en Sicilië, Eboli wel en niet voorbij, om
zichzelf te overtuigen van de onhoudbaar ar
moedige plattelandstoestanden aldaar. Van hem
heb ik geleerd in zo'n vreemde streek een auto
te nemen en met een deskundige erbij de boer op
te gaan. Hij voer naar New York en reisde door
de Ver. Staten en Canada en de neerslag vinden
we bij
de schrijver. Ontelbaar zijn de artikelen die H.
D. Louwes op een breed vlak, op de meest uit
eenlopende terreinen, in dag- en weekbladen en
tijdschriften gepubliceerd heeft. In 1947, bij Lou
wes aftreden als Voorzitter van de Groninger
Mij van Landbouw overhandigde zijn schoonvader
hem een gedenkboek, waarin opgenomen 57 rede
voeringen, inleidingen en voordrachten tussen
Jazakwwant ongeacht waar de
Carraro-trekker wordt gekocht hij
krijgt een héél jaar HOEGEN DIJKHOF-
GARANTIE/SERVICE mee.f
1 jaar lang garantie op onderdelen «n
arbeidsloon, 3 gratis service-beurten,
2 gratis inspectie-beurten.
En dan de prijzen van de Carraro-trek
kersheel erg goedkoop zijn ze, met
bovendien een extra lage prijs bij con
tante betaling, zonder inruil en zelf
afhalen van de trekker
Kent U de prijzen van de Carraro-trek-
kers alnee? vraag dan de speciale
Carraro catalogus aanwij sturen
hem U graag toe
b INFORMATIEBON
Industrieterrein
's Heer Arendskerke
Tel 01106 - 159?
1930 en 1941 gehouden. N. G. Addens had"'daartoe
de keuze uit 113 stuks
De mens en huisvader. De knaap die door een
oogziekte vroeg zijn ene oog verloor en zijn leven
lang beducht geweest moet zijn voor het verlies
van het andere overgeblevene; die nooit alkohoï
aanraakte of taalde naar rokerij. De man en va
der, die iedere avond naar huis belde, onverschil
lig waar, ook in 't buitenland, hij ach bevond.
Wij jongeren meesmuilden daar wel eens om; nu
denk ik er anders over. De man, die door de grie
vende bejegening die hij uit bepaalde kringen
der bedrijfsgenoten ondervond, aangeraakt was
en die een aantal jaren een psychiater raad
pleegde. x
I OUWES was een man van groot niveau. Een
k niveau waar zijn omgeving moeite mee had.
Zijn karakteradel vergeef mij de uitdrukking,
we leven in een tijd dat zelfs zo'n uitdrukking
verdacht is had voor velen iets onaards. Wiers
ma heeft dit goed beschreven. De auteur heeft
het niet gemakkelijk gehad. Uit de inleiding blijkt
dat hij H. D. Louwes enkele malen met grote tus
senpozen ontmoet heeft en ook een interview af
genomen, maar dus niet met hem heeft omge
gaan. Hei. moet dan ook een prestatie geacht wor
den uit die enkele indrukken en voorts uit vele
gesprekken over hem ook met de naaste familie
leden, uit zijn dagboek en voorts uit de overvloed
van geschreven materiaal van Louwes afkomstig,
dit portret van hem samen te stellen. Materiaal
genoeg, zal men zeggen, dus - dan moet de taak
toch niet zo moeilijk geweest zijn. Maar vergeet
niet dat onze Louwes in wezen een gecompliceerd
mens was. Hij was een diamant, waar telkens
weer een ander slijpvlakje van flonkerde. Het
flonkerde bijna altijd, maar juist daarom kon men
als waarnemer niet altijd er goed wijs uit. Ik ben
er nooit zeker \fan geweest in hoeverre een zeke
re romantische onderstroom het doen en laten
van Louwes toch niet beïnvloedde. Wiersma sig
naleert hoe hij zichzelf in 1959 van bepaalde
zienswijzen uit vroeger jaren distantiëerde, toen
hij met eigen woorden vaststelde: „Bij dat den
ken over het platteland hebben wij ons wel eens
aan romantiek overgegeven. Ik heb dat zelf in de
dertiger jaren ook vrij sterk gedaan en hét was
misschien ook niet helemaal ongerechtvaardigd."
Louwes was enerzijds zakelijk en nuchter, maai
bij was tevens zozeer gevoelsmens dat 'hij bij be
paalde zaken af en toe warm liep. Dan gebruikte
hij het woord „heilig". Dan greep hij naar .cita
ten, b.v. Goethe of de historie, niet als bewijs
materiaal, maar naar mijn gevoel als bezwerings
spreuken. Dat wil zeggen: voor hem was het on
getwijfeld bewijsmateriaal hij sprak dan uit
zijn „heilige" overtuiging voor ons onder zijn
gehoor was het niet altijd bewijsmateriaal. Gf
om zelf ook Goethe te citeren: Die Botschaft höi
ich wohl, allein mir fehlt der Glaube. Als in-
gelovig mens leefde hij uit het besef van een
mystieke saamhorigheid van alle gelovigen in
Christus. Ik had echter soms het gevoel dat hij
het eerste deel van voorgaande opvatting beleef
de als de mystieke saamhorigheid van alle agra
riërs. In deze tijd zou hij hebben kunnen consta
teren dat men om geheel andere redenen, voor
namelijk op pragmatische gronden en minder
dogmatisch gebonden, met dit denken in bredere
kringen parallel is gaan schakelen.
I OUWES had een zekere distantie over zich,
die niet iedereen lag. Wiersma vraagt zich
af of daarbij ook iets van ijdelheid in 't geding
was. In zijn vroegere periode heb ik hem niet ge
kend en acht ik het mogelijk; in de tweede helft
van zijn leven acht ik het meer de distantie van
de wijsheid, die in hem bezonken was. Op het
laatst is hij daarmee weer in een gèestelijk moei
lijker situatie in de knoop geraakt. De distantie
tot zijn direkte medewerkers was er, dacht ik,
niet in die mate. Hun Voorzitter stond namelijk
voor zijn mensen. Zelfs wanneer iemand het wat
verkorven had, dekte Louwes de betrokkene, zo
lang het kon. Intern betekende dat een grote
steun, maar extern en die externe wereld was
soms heel groot leverde dat wel spanningen op.
Ik heb bezwaren tegen een enkele opvatting die
de auteur heeft ontwikkeld. Daar is zijn mening
dat humor Louwes niet lag. Louwes was niet vat
baar voor gekruide moppen en hij kon niet tegen
grollen die ten koste van anderen gingen, zoals
ook Wiersma weergeeft. Hij kooi dan met een wat
samengeknepen mond recht voor zich uit staren.
Maar hij hield er wel dégelijk een eigen zij het
niet brede humor, op na en kon voorts bijzonder
smakelijk lachen over anekdotische verhalen be
treffende menselijke of maatschappelijke verhou
dingen. In mijn bezit is een waterschaps-cathe-
chismus die ik van hem gekregen heb, geschreven
door een andere (vroegere) volksvertegenwoor
diger uit de Westpolder, G. H. Zijlma. Laat ik
volstaan met de 7e vraag: Waarvoor dient het
(polder) bestuur? Antwoord: Het bestuur dient
om den ingeland zorgvuldig voor den overlast van
water ehde contanten te bewaren.
Neen, Louwes had misschien een beperkt ge
voel voor humor, maar hij was op dit punt niet
onderontwikkeld
(Wordt vervolgd.)
