In het hart van Haarlem, in een aantal panden
aan het Klokhuisplein, die allesbehalve opvallend
zijn, gaat dagelijks voor miljoenen aan bankbil
jetten om. De postzegels, de waardepapieren als
aandelen en obligaties, of de bijzondere loten en
spaarzegels noemen we dan niet eens. Ook op die
terreinen van de grafische kunst zouden astrono
mische bedragen kunnen worden genoemd.
Het hoofd van de produktie, mr. A. W. Brandes,
zomede algemeen bedrijfsleider J. T. Kieboom,
spreken vóór de rondgang uit wat we later zelf
kunnen ervaren:
„Misschien alleen voor de buitenstaander sensa
tioneel of spectaculairWe beoefenen hier een
vakDuizend biljetten van 25 gulden of zelfs
duizend biljetten van 1000 gulden hebben voor ons
slechts de taal van een produkt.
De drie honderd mensen die er, in welk stadium
ook, mee omgaan, zijn alleen maar geïnteresseerd
in de kwaliteit".
OUDSTE LEVERANCIER VAN DE NEDER
LANDSE BANK
Van het einde van de achttiende eeuw af is in het
Huis Enschedé geldswaardig papier gedrukt. Vóór
de uitvinding van de fotografie, die ook in de druk
kerswereld een kettingreaktie van revoluties ver
oorzaakte, werd voor geldswaardig drukwerk het
gietsel gebruikt van de typografische muziek, die
door de reeds genoemde Fleischman was gecom
poneerd".
Met deze noten werden de randen en de patro
nen samengesteld, waarbij vervalsingen moeilijk, zo
niet onmogelijk werden gemaakt door het opzette
lijk aanbrengen van kleine onregelmatigheden.
Gedurende de negentiende eeuw is deze kant van
het grafische vak een van de specialiteiten en tege
lijkertijd een van de grote bedrijvigheden van de
firma geworden. De Nederlandsche Bank, die niet
lang na het ontstaan van het Koninkrijk der Neder-
bepallng dient te onderwerpen. Wordt er ten tijde
van uw bezoek een vermissing geconstateerd wat
betekent dat de betreffende afdeling hermetisch
wordt afgesloten, en er niet wordt gerust voordat
het manco is hersteld dan zult U zich bij een
eventuele fouillering moeten neerleggen".
IN EEN KOETSJE NAAR DE BANK
De tijd dat een van de Johannes-en zich met een
koetsje naar de directie van de Nederlandsche Bank
liet rijden om deze aan te zeggen dat er „nu wel ge
noeg" bankbiljetten waren gemaakt niet om
dat zijn bedrijf de volle capaciteit had bereikt i«
reeds lang voorbij.
De bescherming van de cliënt en van de opdrach
ten, welke deze verstrekt, houden voor het Huis
Enschedé echter wel in dat over de waarde van
het te drukken bankpapier nooit gesproken wordt.
Men kan uiteraard zelf zijn gissingen maken, doch
de buitenstaander slaat de plank altijd mis.
Als de Nederlandsche Bank in de weekstaten
aangeeft dat er op dit moment voor zo'n 9 miljard
gulden aan bankpapier in omloop is, kan op z'n
hoogst worden gesteld dat al deze biljetten in het
Haarlemse bedrijf vervaardigd zijn.
MODERNSTE BEVEILIGINGSMETHODEN
De rondgang start. Begeleiding en een pasje zijn
noodzakelijk, doch men krijgt bepaald niet het idee
in een citadel te zijn, waar topgeheimen worden
bewaard. Er knarsen wat sleutels; achter enkele
loketten en bureaus zitten geüniformde mannen,
die een omschreven bewakingstaak hebben. Er zijn
machines en persen, welke speciaal vervaardigd
werden en daarom uniek zijn. Voor het overige
heeft men hetzelfde gevoel als bij een excursie door
een melkfabriek.
Men vergisse zich echter niet. Op het gebied van
de getroffen veiligheidsvoorzieningen zal niemand
het achterste van zijn tong laten zien. Zeer terecht
n vel bankbiljetten heeft het begeven. Zelfs *t laatste
snippertje zal moeten worden opgezocht.
aan het werk.
IEDERE DAG MILJOENEN DOOR DE PERS
Terug naar het Huis Enschedé anno 1967, in het
bijzonder naar de geldswaardige sector, die, meer
dan de afdelingen, waar de „gewone" boekdruk,
offset en rasterdiepdruk worden beoefend, de aan
dacht prikkelt en daarom de show dreigt te stelen.
IZAAK ENSCHEDÉ
»68«—1761
Niet toelaatbare afwijkingen met één oogopslag opgespoord.
landen werd gesticht, heeft van stonde af aan het
drukken van al haar bankbiljetten aan de Ensche-
dé-dynastie opgedragen.
De circulatiebanken in de voormalige koloniën:
de Javasche, de Surinaamsche en de Cura?aosche
Bank, hebben dit moederlandse voorbeeld gevolgd.
Onderbrekingen hiervan zijn alleen in tijden van
oorlogen voorgekomen.
Op het ogenblik worden in het Huis Enschedé
de bankbiljetten van een tiental staten of gebieds-
gedrukt. Suriname en de Antillen behoren hierbij,
maar ook Portugal en enkele landen in het Midden-
Oosten.
Het vertrouwen, dat de firma van de zijde van
al deze opdrachtgevers geniet, kan groot, zo niet
onbeperkt worden genoemd.
Mr. Brandes: „Nee, de Nederlandsche Bank heeft
hier geen controleur rondlopen. Ik kan gerust zeg
gen dat we op dit punt tot de uitzonderingen van
de wereld behoren. Natuurlijk hebben we een eigen
bedrijfsveiligheidsdienst. En natuurlijk zijn alle
mannen en vrouwen, die in het bedrijf werken,
doorgelicht". Verduisteringen zijn er vrijwel niet.
Vermissingen daarentegen wel, maar de regelmatig
gehouden controle brengt dat ene, ontbrekende
bankbiljet, of dat ene vel, dat zoek is geraakt, altijd
wel weer te voorschijn.
Mr. Brandes: „Vóór U straks een kijkje gaat
nemen, moet ik U wel zeggen, dat U zich aan één
overigens, want anders hebben deze maatregelen
totaal geen zin.
Men kan er dan ook van verzekerd zijn dat het
insluipers niet gemakkelijk is gemaakt. Hetzelfde
geldt trouwens voor de honderden personen, die
met het vervaardigen van miljoenen hun brood
verdienen. (Zie verder pag. 13)
"wuBflcyrwr 'y/JAiJMmwAiwmmA.JiyJIWWW y?-v>"$yqy" --rs.f -
Geld tellen als beroep is geen spectaculaire of spanneate
bezigheid.
