„DE PRIJS VAN ONZE WELVAART"!
Fluor en Zeeland
13
op onze vraag hoe zijnervaringen dit jaar zijn inzake fluorver-
giftiging bij landbouwhuisdieren in het zuidelijk deel van de
kanaalzone, antwoordde Dr. J. Tesink, directeur van de Gezond
heidsdienst voor Dieren in Zeeland, tevens voorzitter van de door
de Gewestelijke Raad van het Landbouwschap en de betrokken
fosfaatv erio erkende fabriek ingestelde Schadecommissie Vee
houderij Sas van Gent, als volgt:
De fluoruitstoot dit jaar is tot op heden, blijkens onze gegevens
verkregen uit analysen verricht op, met regelmatige tussenpozen,
genomen gras- en diermonstérs (urine, bot), van beduidende om
vang.
De financiële schade voor de eigenaars aan hun rundvee toege
bracht, d.w.z. te geringe produktie (melkschade) en achterblijven in
ontwikkeling en gewicht (vleesschade), is dan ook aanmerkelijk.
Op één bedrijf b.v. zal de gehele rundveestapel welke uit
sluitend uit melkvee bestaat binnenkort moeten worden ver
vangen wegens vermagering, kreupelen e.d.
Aan een aantal andere bedrijven werd reeds of dit zal binnen
kort geschieden een flink bedrag aan geleden vleesschade uitge
keerd.
Tot op heden 12 september is het aantal runderen dat zal
moeten worden vervangen of waarvoor vleesschade werd of
zal worden vergoed, te stellen op 50; te vrezen valt dat dit aan
tal nog zal stijgen.
Het is begrijpelijk dat de fabriek doende is maatregelen te
nemen om de fluoruitstoot zoveel mogelijk te beperken; verheugend
is het te fioemen dat deze fabriek terzake van de schaderegeling
een breed standpunt inneemt; immers de door de commissie ge
adviseerde vergoedingsbedragen zijn tot op heden alle vlot uit
betaald.
ERONTREINIGING
dit probleem zeer gecompli-
dat gebieden waar de lucht-
ijn voor de veehouderij, hoe-
obleem) weinig schade wordt
zekere apathie van de be-
door fluorver-
kan op betrekkelijk grote
de omgeving van fluorver-
fosfaatfabrieken
zaak zal het fluorgehalte
;ving van fluorverspreidende
wordt beschouwd. Door
tuur, de snelle groei van het
rdt bereikt dat de fluorver-
geconcentreerd. In ouder
r dan in jong gras.
fluor op de melkgift
mist, weinig wind, kun-
rieken de weiden met fluor
de deeltjes zijn ontzettend
zijn neergeslagen aan de
dan natuurlijk enige in-
op de voedselopneming is
volgens literatuur-opgaven
In Amerika is n.l. uit een
ld, onderzoek niet gebleken
zeelheden fluor de melkgift
'nvloed.
in de melk of ge-
opgeslagen in de
aanwezigheid van dit ele-
aelang.
van de fluorbesmetting op
het vlees
^oeit in een chronisch met
•ken van het definitieve ge-
ian tanden en kiezen waar-
Dudere dieren in zo'n om-
beenafwijkingen, al naar
de concentratie van het fluor in het voedsel. Er is weinig of geen
invloed op de melk- en vleesproduktie, indien de concentratie aan
fluor in het rantsoen geen zeer hoge waarden bereikt.
Het opgroeien van jongvee in een fluorgebied kan een schadelijke
post zijn voor de veehouders. De volwassen runderen voortgekomen
uit dit jongvee zullen, indien de besmetting ernstig is, geen grote
prestaties kunnen leveren.
De concentratie van fluor in het vlees bereikt zelf bij sterke be
smetting geen hoge waarden, zodat dit vlees voor de consumptie
niet schadelijk is.
Ik vermoed dat U als U een kopje thee drinkt (thee bevat veel
fluor) U meer fluor binnen krijgt dan wanneer U een hele biefstuk
eet van een koe afkomstig uit een fluorgebied.
Paarden en schapen zijn minder gevoelig dan runderen, al komt
er bij deze diersoorten ook fluorschade voor.
VRAAG: Over welke afstand van de bron kan zich de besmet
ting uitstrekken Zijn daar ervaringscijfers over
Dr. EISMA: Uit Engelse onderzoekingen in industriegebieden in
Engeland en Wales bleek dat tot op ca. 4 km van de verontreini
gingsbron verschijnselen van vrij zware tot zware fluorosis optrad.
Hier speelt de overheersende windrichting en de geaardheid van
het terrein met hoogten en laagten een belangrijke rol.
VRAAG: Zijn er nog bepaalde luchtverontreinigingen die de
plant nadelig beïnvloeden Zijn deze ook schadelijk voor het dier
Dr. EISMA: De plant lijdt veel schade, voornamelijk de cul
tuurplanten. Men kan zich het geval indenken dat er in een goede
weide die recent onder afvalgas-invloed is gekomen, bepaalde gras
sen en kruiden bijzonder gevoelig zijn voor de verontreinigend
werkende stof. Deze grassen zullen nu verdwijnen of kwijnen en
verdrongen worden door ongevoelige planten. Hierdoor kan theo
retisch gesproken de opbrengst afnemen. Bij een goede weidever-
pleging is hierop echter weinig kans. Over 't algemeen valt de
schade door uitstoot van de industrie aan het dier mee. Incidenteel
kan b.v. door een technische fout wellens iets naars gebeuren. Zo
als destijds door het ontsnappen van een grote hoeveelheid van
het zeer giftige insecticide Telodrin.
VRAAG: 4cht U een schadevergoedingsregeling met de fa
brieken voor die gevallen van aanwijsbaar verminderde melkgift
of kwaliteitsverlies noodzakelijk
Dr. EISMA: Daar waar niet met absolute zekerheid een be
smettingsbron is aan te geven, is de regeling van schade moeilijk
te realiseren.
Indien meerdere industrieën dicht bij elkaar gelegen zijn, zal
het moeilijk zijn de dader aan te wijzen. Indien in een maagdelijk
gebied een industrie, die gevaarlijke afvalgassen de lucht inzendt,
wordt gevestigd, dan zal het van een juist beleid getuigen indien
men zich op de hoogte stelt van de toestand vóór het in werking
treden van de fabriek. In dat geval zal het ook mogelijk zijn claims
voor schadeloosstelling te stellen.
VRAAG: Acht U het van belang dat in het betrekkelijk
„schone" Zeeuwse industriegebied de normaal-waarden (O-factor)
worden vastgesteld, tenminste voor wat betreft fluor
Dr. EISMA: Zeer zeker is dit van belang. Voor de fabrieken
zelf is het van belang om de concentratie van de afgegeven schade
lijke stoffen zo laag mogelijk te houden om schade aan mens, dier
en plant zo gering mogelijk te doen zijn. Aan dit streven worden
enorme bedragen uitgegeven, zoals b.v. voor betere reiniging van
de afvalgassen en verhoging van de schoorstenen.
Gelukkig zijn de omstandigheden: in Nederland door het vlakke
land met over het algemeen veel wind en regen gunstig om een
flinke verdunning van de luchtverontreiniging te krijgen.
VRAAG: Is U iets bekend over de invloed van zout op de uit
laatgassen
Dr. EISMA: De zeewind in onze streken, tot diep in het land,
bevat een vrij grote hoeveelheid natrium-chloride. Van invloed op
het gehalte aan fluor waterstof kan dit evenwel niet zijn.
VRAAG: Met name moeten we dus in de dier sector oppassen
voor fluorose. Dat is het gevaarlijke punt. Dit houdt dus in dat aan
de fabrieken eisen moeten worden gesteld van voldoende reiniging
van de afvalstoffen in gasvorm en uitgestoten deeltjes als er sprake
is van luchtverontreiniging
Dr. EISMA: Ja Verder kan men trachten door het in be
smette omgeving grazende vee stoffen te verstrekken (koekjes) die
binding van fluor in het organisme verhinderen, z.g. alliviators.
Deze stoffen gaan de opslag van fluor tegen. Het is echter de vraag
of de kosten en moeiten gepaard aan deze preventieve maatregelen
opwegen tegen het profijt.
VRAAG: Dit houdt in dat de bedrijfsvoering voor een boer toch
wel erg. moeilijk wordt?
Dr. EISMA: De boeren in de omgeving van Vlaardingen zijn
met de luchtverontreiniging opgegroeid en gewend er mee te leven.
Deze veehouders zijn over 't algemeen geen fokkers, doch afmelkers.
De fokkers klagen wel eens dat hun vee minder goed gedijt. Het
zijn echter beslist geen fluorosedieren. Soms zijn er zwarte vlekken
op de tanden te zien, evenals geringe misvorming van het gebit.
Maar dat is dan ook wel het voornaamste. Toch heeft de fokker in
vergelijking met z'n buren de afmelkers naar mijn mening meer
zorgen.
(Zie verder pag. 15)
