Arbeidsrationalisatie-onderzoek en
perspectieven hiervan bij witlof
659
VRIJDAG 25 JUNI 1965
DOOR de toenemende loonkosten wordt het steeds moei
lijker bepaalde produkten met winst te telen. Dit geldt
in het bijzonder voor een arbeidsintensief gewas als witlof.
Voor elke ondernemer is het dan ook belangrijk te weten op
welke manier hij de verschillende werkzaamheden het best
kan verrichten, al of niet met inschakeling van machines,
werktuigen of andere hulpmiddelen. Wanneer dit hoge investe
ringen vraagt, die alleen bij grote oppervlakten of hoeveel
heden verantwoord zijn, dringt zich de vraag op, of alle
werkzaamheden zelf moeten worden verricht, of dat sommige
beter door derden kunnen worden gedaan.
Om dit proces, dat reeds jaren aan de gang is te kunnen
begeleiden zijn er gegevens nodig over de arbeidsprestatie bij
verschillende werkmethoden. Het verzamelen van deze ge
gevens is, wat de vollegronds groenteteelt betreft, in 1963
bij het Proefstation gestart met de witloftrek. Het is de be
doeling om van de verschillende bewerkingen de beste werk
methoden te vinden, waarbij onder verschillende omstandig
heden de arbeidstijd wordt besteed. Wanneer het er om gaat
of op een bepaald bedrijf een bepaalde investering is verant
woord, zijn deze gegevens onontbeerlijk. Bij het vaststellen
van een teeltplan kunnen zij helpen de arbeidsbezetting gelijk
matig over het jaar te verdelen.
In dit artikel willen we een aantal punten behandelen die
tijdens het onderzoek naar voren kwamen en waar u misschien
uw voordeel mee kunt doen.
door J. A. SCHONE VELD,
Proefstation voor de Groenteteelt
in de Vollegrond te Alkmaar
breken bij de kuilmethode zijn er per 10 kroppen gemiddeld nog 22 bewegin»
gen nodig. Dit komt neer op 550 uur inclusief het breken. Voor het scho
nen in de schuur, waarbij blaadje voor blaadje wordt afgepeld, wordt dit
gemiddeld 4 bewegingen per krop, wat neerkomt op 570 manuren. Vermeer
derd met de tijd voor het breken wordt dit 720 uur, Wanneer in de schuur
eerst onderlangs de krop wordt gesneden, raakt men veel vuile blaadjes
in één beweging kwijt en kost het 480 uur, vermeerderd met de uitbreek-
tijd 630 uur. Bij deze tijden is uitgegaan van een verpakking in dozen voor
de le kwaliteit, 6 kg bakjes voor de 2e kwaliteit en kisten van 12 kg voor
de 3e kwaliteit. Een andere vorm van verpakking kan een belangrijke in
vloed uitoefenen op de arbeidstijd. Ook is de opbrengst zeer hoog, n.l. 20
ton per ha.
Voor vergelijking tussen de verschillende methoden is dit geen bezwaar.
Het verschil tussen droog schonen en wassen ligt vooral in de presentatie
van het produkt. Wanneer het droog geschoonde lof hetzelfde uiterlijk zou
moeten hebben als het gewassen produkt, zou dit aanzienlijk meer afval
vragen en de arbeidsprestatie zou aanmerkelijk dalen. In bovenstaande
gegevens is uitgegaan van de presentatie zoals die in Nederland geschiedt:
gewassen lof droog en schoon, droog geschoond lof en droog maar smoezelig.
PERSPECTIEVEN
Door het arbeidskundig onderzoek wordt het mogelijk te wijzen op
bepaalde invloeden en werkmethoden die de arbeidsprestatie kunnen
verbeteren. Wanneer iemand hiervoor belangstelling heeft en in de
toekomst gaat letten op mogelijke verbeteringen, uan lijkt het moge
lijk om per man l>/2 ha goed witlof gedurende één seizoen te trekken
en aan te bieden in een aantrekkelijke verpakking.
DE INVLOED VAN DE PARTIJ PENNEN OP DE ARBEIDSPRESTATIE
HE hoedanigheid van de witlofpennen is bepalend voor werkmethode en
arbeidsprestatie. Het is niet moeilijk te begrijpen dat een partij waar
van de pennen allemaal even lang zijn (18 a 20 cm), waarin geen vertakte
pennen en weinig grond, blad en wortelresten voorkomen, zich goed en snel
laat opkuilen. Opvallend is dat hieraan nog zo weinig aandacht wordt be
steed.
Hebt u veel last van vertakte pennen, dan zal een ander perceel voor de
wortelteelt of een andere selectie gekozen moeten worden. Weliswaar kan
een dichte ondergrond meer vertakte wortels veroorzaken, doch vertakking
is ook een kwestie van de selectie. De lengte van de pennen kan door ge
bruik te maken van een goede lichter worden geregeld. Op de zwaardere
gronden kan men beter lichters gebruiken die één rij per keer rooien, dan
één die meerdere rijen tegelijk licht. De hoeveelheid blad en wortelresten
kan zonder prestatieverlies door een goede manier van rooien, afsteken en
opzoeken tot een minimum worden beperkt. De hoeveelheid grond is afhan
kelijk van perceelskeuze, een goede afrooier en het tijdstip van rooien.
Er zijn natuurlijk factoren die niet te veranderen zijn of die men niet in
de hand heeft (weer), maar ze kan toch ook nog veel worden verbeterd. Dat
het niet om een futiliteit gaat kan worden geconcludeerd uit de gegevens
uit onderstaande tabel.
BENODIGDE TIJD VOOR HET OPKUILEN VAN WITLOFPENNEN
VAN VERSCHILLENDE PARTIJEN
Partij 1 lengte 18 a 20 cm, vertakkingen 20 en weinig vuil.
Werkmethode beide handen pakken 1 of 2 pennen en zetten deze voor
zich in de kuil.
Arbeidstijd 110 manuur per ha. (1 ha 180.000 pennen; 400 st/m2,
450 m 2 per ha).
Partij 2 lengte tamelijk ongelijk, vertakkingen 20 vrij veel vuil.
Werkmethode rechterhand pakt 1 pen en zet deze voor zich in de kuil,
de linkerhand breekt de puntjes en vertakkingen van de
pennen en verzamelt het vuil uit de kuil.
Arbeidstijd 190 manuur per ha.
DE WERKMETHODE BIJ HET UITHALEN
70ALS het opzetten verband houdt met de partij pennen is het uithalen
verbonden met het schoonmaken van het witlof. Er zijn verschillende
wijzen van uithalen.
In Noord-Holland, wordt bij het uithalen dikwijls meteen geschoond. Er
wordt dan zodanig gebroken dat de meeste vuile blaadjes aan de pen blijven
zitten. Dit is de snelste methode van uithalen en schoonmaken. De werk
omstandigheden zijn wat minder en meer dan 3 sorteringen kunnen niet
worden gemaakt. Elders in het land geschiedt het schoonmaken in een aparte
ruimte. Wanneer grond en lof het toelaten is de beste methode als volgt:
Met een greep steekt men onder in de pennen en licht ze op, zodat de
kroppen goed uit de dekgrond tevoorschijn komen. De ene hand pakt 2
kroppen en haalt deze naar zich toe. De andere hand pakt vervolgens de
pennen en breekt deze één voor één van de krop. Kroppen en pennen wor
den vervolgens in kisten gelegd. Bij „stoffige" gronden en los lof worden de
kroppen op deze manier vuiler dan wanneer niet wordt opgelicht, maar met
de hand wordt uitgehaald. Dit is geen bezwaar wanneer het lof wordt gewas
sen, wel wanneer droog wordt geschoond.
Een groot aantal kisten vuil staan bovenop de opgezette pennen.
Dit alles moet tijclens het opzetten van de pennen worden afge
broken en opgezocht.
Werkmethode voor het uithalen. Kroppen uit de dekgrond^ lich
ten met greep en dan 2 kroppen pakken en één voor één de
pennen afbreken.
WAT BEPAALT DE ARBEIDSPRESTATIE BIJ HET SCHONEN?
Zoals bij alle tuinbouwprodukten oefent ook hier de conditie van de partij
een grote invloed uit op de arbeidsprestatie. In het bijzonder speelt de
grootte der kroppen een rol, maar ook de hoeveelheid vuile blaadjes, de vast
heid van de kroppen en de rijpheid zijn mede bepalend voor de snelheid
van werken. Voor een teler is het moeilijk om dit helemaal in de hand te
krijgen. Toch zijn het vaak steeds dezelfde tuinders die een blanke, vaste
en gesloten krop telen, terwijl anderen vaak veel last hebben van smet,
bruine aanslag, zeer losse kroppen en een te rijp produkt wat veel afval
geeft en veel werk vraagt. Rassenkeuze, kwaliteit van de pennen, hygiëne
op het bedrijf en kwaliteit van de trekgrond zullen een belangrijke in
vloed hebben. De stuurmanskunst van de kweker is echter een nog belang
rijker factor.
De manier van werken biedt wél mogelijkheden om de arbeidsprestatie
op te voeren. Voor alle methoden, droog schonen in de kuil, droog scho
nen in de schuur of wassen in de schuur geldt: hoe meer schoonmaakbewe-
gingen per krop worden gemaakt, hoe langer het duurt. In de volgende
tabel is hiervan een overzicht gegeven.
Invleod van het aantal bewerkingen per krop op de tijd
Arbeidstijd Aantal bewegingen per krop
0 2 4 6 8
340 455 570 685 800
Wat echter niet voor alle methoden gelijk is, is het gemiddeld aantal
bewegingen dat per krop wordt gemaakt. Bij een goede manier van uit-
Methode van het „uitbreken" van de krop bij het schoonmaken
in de kuil.
