Enkele aspecten van de peulvruchtenverbouw in Zeeland*
14
ZEEUWS LAND- EN TUINBOUWBLAD
floor ir R P T animors (PSC)
door ir. R. P. Lammers (PSC)
Zeeland is de belangrijkste provincie voor wat betreft de voortbrenging van
ronde groene erwten, schokkers en bruine bonen. Ruwweg waren in 1963 de
geproduceerde hoeveelheden van deze soorten resp. 55°/o, 75 ®/o en 95°/« van de
landelijke produktie.
Het is de bedoeling om in dit artikel vooral met betrekking tot de erwten,
en daarbij worden ook de gele erwten gevoegd, enkele problemen te schetsen
die zeker de Zeeuwse telers zullen interesseren.
RONDE GROENE ERWTEN
De consumptie van deze groene erwten vertoont in het algemeen en met name in het belangrijkste
afnemersland West-Duitsland een afname. Dit hangt samen met de sterke welvaartsontplooiing, hetgeen
leidt tot een verfijnde en luxueuzer menu. Deze welvaart leidt er ook toe dat de consument hogere eisen
stelt aan de kwaliteit.
Men kan zich ook afvragen hoe het staat met de concurrentie van andere landen. Hierbij dient aller
eerst gelet te worden op Frankrijk, een land waar men zich de laatste jaren bijzonder is gaan inspannen
om de landbouw op hoger peil te brengen.
Er zijn aanwijzingen en schrijvers waarnemingen in Noord-Frankrijk bevestigen deze, dat Frankrijk
de erwtenproduktie opvoert. Hoeveel is niet goed bekend, omdat de Franse statistiek niet betrouwbaar
is. Weten wij het niet hoe het in ha's is, wel weten, wij dat men, met name in het Noordwesten, de
ha-produklie aanzienlijk verbetert door doeltreffende chemische onkruidbestrijding en insekten-
bestrijding'.
Ook dient Amerika hier genoemd te worden. Dit land is een zeer groot producent van een kleine
bleekgroene ronde groene erwt Alaska genoemd die als soeperwt weliswaar niet met, althans de
goedkokende, Hollandse groene erwten kan wedijveren in kwaliteit, maar die tegen, van jaar tot jaar
en van maand tot maand, weinig fluctuerende lage prijs op de markt wordt gebracht, waarbij dc kwali
teit qua droogte en piksel subliem is en qua kook zeer gelijkmatig. Gelukkig voor ons is de kwaliteit
voor soep minder goed doordat de smaak en moeisigheid minder zijn. Niettemin zijn er aanwijzingen dat
door de sterk fluctuerende prijzen van de Hollandse erwten, gevolg van de speculatie op de termijn-
markt, West-Duitsland ondanks de kwaliteitsbezwaren, toch wat meer Alaska's koopt.
Ook Engeland koopt de laatste jaren minder Hollandse ronde groene erwten tengevolge van de ver
vanging door Alaska's, die bijzonder geschikt zijn gebleken voor opgeweekte erwten in blik: „processed
peas" genaamd. Het zijn dezelfde Alaska's die ons zware concurrentie aandoen in de Engelse schokker
sector. Hierover straks meer. Tenslotte is er ook de binnenlandse markt die zeker ook kieskeuriger
wordt, met name wat de kwaliteit betreft.
De consequentie van de geschetste situatie is dat wij ons in sterke mate zullen moeten toeleggen op
kwaliteit met daarnaast ook op een lage prijs, die niet ten koste mag gaan van dc kwaliteit.
RASSENKEUZE, TEELT EN OOGST
1_I OOFDMOMENTEN hierbij zijn de rassenkeuze,
de teelt en de oogst. Wat de rassenkeuze be
treft hebbenwij de keuze tussen Rondo en Dik
Trom en voor de percelen waarin Amerikaanse
vaatziekte optreedt Rovar.
Rondo is het standaardras voor Zeeland en be
hoeft geen nader commentaar. Dik Trom is een
nieuw ras dat in kookkwaliteit nog wat beter is
dan Rondo, in het bijzonder in omstandigheden dat
de kook aan de matige kant is. Gemiddeld kan dit
korte ras in Zeeland in opbrengst niet met Rondo
meekomen; op strox-ijke grond is het echter te ver
kiezen. Is resistent tegen de vroege verbruining. Is
voor opraapdorsen waarschijnlijk minder geschikt
omdat gemakkelijk bleke a gele korrels optreden.
Het ras Pauli acht ik niet aanbevelenswaardig
voor Zeeland vanwege de nogal eens optredende
minder goede kookkwaliteit; bovendien kwamen in
1962 vrij wat partijen met kwade harten voor. Men
tele liever in de plaats van Pauli de Dik Trom.
Wat de teelt betreft zou ik willen wijzen op het
feit dat het fosfaatgehalte van de erwt de belang
rijkste bepalende factor is voor de kookkwaliteit.
Het fosfaatgehalte van de erwten wordt vooral
bepaald door de fosfaatrijkdom van de grond, ter
wijl de vochtigheid van de grond mede bepaalt hoe
veel de plant kan opnemen.
Het jaar 1962, dat een zeer droge juni-maand
had, bleek nogal veel Zeeuwse partijen erwten op
te leveren, die slecht of matig in de kook waren.
Het bleek dat deze partijen een te laag fosfaat
gehalte hadden.
Aangezien de handel weinig doet aan kook-
onderzoek, ontstond najaar 1962 de situatie dat
exporteurs, die klanten hadden die goed kokende
erwten verlangden, veiligheidshalve voor die klan
ten partijen aankochten uit andere teeltgebieden.
In dit verband dient opgemerkt te worden dat met
name in Duitsland en Engeland door de handel
thans hogere eisen aan de kook worden gesteld dan
voorheen. Overigens kan de grotendeels matig -
slecht kokende oogst 1959 nog in de herinnering
worden opgeroepen. Naar verluidt zouden deze
erwten x-eeds voor het vijfde seizoen aan de markt
zijn Een goede fosfaat-toestand van de grond en
een ruime fosfaat-^ift is dus gewenst voor een
goede kook.
"P\E indruk bestaat dat bij optredende droogte een
voor optimale opbrengsten benodigde fosfaat
toestand en fosfaatbemesting dikwijls niet toe
reikend is voor een voldoende hoog fosfaatgehalte.
Het zal duidelijk zijn dat dit de teler voor een enigs
zins moelijke keuze stélt. Aangezien de handel en
coöperatie in het algemeen inzake de prijs geen
rekening houden met de kookkwaliteit zal een extra
fosfaatgift om te komen tot een goed fosfaatgehalte,
een gilt die echter geen meer-opbrengst geeft, niet
betaald wox-den. In verband met deze situatie is
door de Peulvruchten Studie Combinatie een meer
jarig fosfaatonderzoek geox-ganiseerd, waaraan naast
hel Instituut voor Bodemvruchtbaarheid, het rijks-
landbouwconsulentschap voor de Zeeuwse Eilanden
in belangrijke mate medewerking verleent. Het
Zeeuwse onderzoek beoogt om van een flinke serie
30) praktijkpercelen gedurende waarschijnlijk
«en vijftal jaren na te gaan hoe de groeivoorwaar-
Zeeland is het belangrijkste produktie -
gebied voor ronde groene erwten exx schok-
spectieven voor gele erwten,
kers. Voorts biedt het relatieve goede per-
Gezien de trend tot afnemende consumptie
en het feit dat men de erwten gaarne wil
handhaven in de vruchtwisseling, dient ge
streefd te worden naar lage kostprijs, maar
vooral naar prima kwaliteit.
Hier ligt voor het ogenblik een belangrijke
taak voor de telers, waarbij rassenkeuze,
vooral de fosfaatbemesting en de oogstmetho-
diek als belangrijk naar voren komen.
Voor de toekomst ligt er een belangrijke
taak voor de kwekers.
den zijn geweest, vooral wat betx-eft de fosfaat- en
vochtvooi'ziening; daarbij wordt het vex-band be
studeerd tussen het fosfaatgehalte van het loof in
verschillende ontwikkelingsstadia en het fosfaat
gehalte van de geoogste erwten. Gesteld dat het
mogelijk zou zijn dat uit een laag fosfaatgehalte
van de plant in enig ontwikkelingsstadium voox--
speld zou kunnen wox-den dat de erwt te laag in
fosfaatgehalte zou uitvallen, dan kan waarschijnlijk
door een supex-fosfaatbespuiting (misschien bespui
ting met een ander fosfaat) alsnog gezorgd worden
voor een voldoend hoog gehalte van de erwten.
Eerder onderzoek heeft namelijk reeds de indi
catie gegeven dat een fosfaatbespuiting verhogend
kan wex-ken op het fosfaatgehalte. Vooral wanrxeer
deze bespuiting gecombineerd zou kunnen worden
met b.v. de bestrijding van wormstekigheid, zal men
er gemakkelijk toe overgaan.
Deze zaak zien wij als een collectief belang voor
de Zeeuwse erwtentelers, in die zin dat de teelt van
landbouwerwten slechts gehandhaafd kan worden
indien wij over de hele linie prima kokende par
tijen kunnen levex-en.
RONDE GELE ERWTEN
T~"\E teelt van x-onde gele erwten begint in Neder-
land op gang te komen. Een eerste begin was
reeds gemaakt met de contractteelt van Dlppe's
gele Viktoria, aanvankelijk voor zaaizaad, de laatste
jaren ook voor consumptie-export. Als de teelt van
dit ras redelijk slaagde, werd een partij erwten
verkx-egen die, qua consumptiekwaliteit, een goede
ontvangst kreeg in Duitsland. Gezien de lage proef
veld-opbrengsten in 1962 en 1963 zal dit ras een
hai'de dobber krijgen om zich te handhaven tegen
over de thans naar voren komende teelt van het
ras Flavanda, dat qua opbrengst op één lijn staat
met Rondo.
Zijn wij goed ingelicht dan zal Flavanda liet
volgend jaar op beperkte schaal op contract wor
den geteld voor consumptie, terwijl de vrije teelt
in 1965 een aanvang zal kunnen nemen.
De consumptiekwaliteit van dit ras is ï'edelijk
goed te noemen, terwijl de grofte goed met de
Dippe kan meekomen.
Voor wat de kookkwaliteit van gele erwten be
treft kan verwezen wox-den naar datgene wat ge
zegd is voor de kleine groene erwten. Wel zou ik
willen stellen dat, wil Nedex-land als nieuwe pro
ducent van gele erwten werkelijk een opvallend
debuut maken; het noodzakelijk is dat deze gele
erwten prima in de kook zijn. Dus extra aandacht
besteden aan de fosfaat-bemesting
Een apax-t punt is de uiterlijke kwaliteit en wel
met name de kleur. Gele erwten dienen beslist een
goede gele kleur te hebben willen ze afzet vinden
als gele erwt. Groenige partijexi worden niet ge-
accepteei'd, kunnen hoogstens tegen een lage prijs
in de split-sector wox'd.en opgenomen.
T TIT oogsttijden-proeven, ook in Zeeland, is dui-
delijk gebleken dat wil men een goede gele
kleur bereiken en dit geldt èn voor Dippe's Gele èn
voor Flavanda, het gewas goed rijp op stam moet
worden. Voorts zijn er aanwijzingen dat op zeer
opdrachtige grond, b.v. gescheux*de oude wei, het
ook dan nog moeilijk is om een goede kleur te ver
krijgen. Men vermijde dergelijke percelen liever
voor gele erwten.
1963 heeft geleex-d dat dit langer op stam laten
staan meer risico's inhoudt. Bij slecht weer treedt
meer vlek en schot, alsmede verlies door open
springende peulen op. Men zou kunnen zeggen dat
hierom gele erwten toch wel een premie moeten
maken boven de groene erwten. Anderzijds is dit
langer laten uitrijpen een goede aanloop voor het
uit het zwad opraapdorsen. Bij de huidige ronde
groene rassen wil men toch wel wat eerder maaien,
om zoveel mogelijk het verbleken tegen te gaan.
Gezien het gemiddelde klimaat in Zeeland (1963
was toch wel een uitzondex-ing om de regel te
bevestigen) is deze px-ovincie te beschouwen als een
van de betex-e teeltgebieden voor gele erwten. Daar
bij zal het westen nog weer beter zijn dan het
oostelijk deel.
Voor wat de toekomst betreft bestaat er goede
hoop dat onze kwekers zullen zox-gen voor rassen
die gemakkelijker op kleur komen en die tevens
nog beter van kookeigenschappen zijn dan de hui
dige rassen.
Het begin is er en verder zal het waarachtig wel
gaan, al kan er geen prognose worden gegeven van
de omvang van de toekomstige export van gele
erwten. Wel kan men zeggen dat naarmate de kwa
liteit beter is de mogelijkheden groter zijn.
SCHOKKERS
'"POEN na de oorlog bleek dat Japan niet langer
schokkers exporteex-de en de Engelse teelt niet
kon concurrex-en met de Nedex-landse, leek het ex-
voor onze schokker-afzet naar Engeland florissant
uit te zien. De Amerikaanse Alaska's hebben, men
kan wel zeggen plotseling, deze illusie wreed ver
stoord.
Zoals reeds gezegd zijn deze erwten constant
goed van kwaliteit, in het bijzonder voor inblikken,
en constant van vrij lage tot lage prijs.
Er bleef voor de Hollandse en de Engelse schok
kers een beperkte markt over: een kleine afzet voor
inblikken en een wat grotere voor vex-koop als droge
erwt, al of niet verpakt. Dc jaarlijkse behoefte zou
ei-gens tussen de 30.000 en 35.000 ton kunnen liggen.
Hierbij spelen de Engelse schokkers mee.
In 1962 was het Engelse schokker-ai'eaal plm.
6.000 ha; in 1963 mogelijk plm. 9.000 ha. De hoge
prijs heeft, en dat behoeft geen verbazing te wek
ken, ook de Engelse telers meer doen uitzaaien. Het
is moeilijk om iets verstandigs over de toekomst
van de schokker-afzet naar Engeland te zeggen.
Niet alleen zijn er de Engelse schokkers, maar ook
wordt de consumptie van, in de winkel gekochte,
droge schokkers mogelijk geringer door de concur
rentie van de ingeblikte schokker, de blikdop-
erwten, de vriesdoperwten en de gedroogde dop
erwten. Dit alles zijn duurdere produkten, maar de
koopkracht in Engeland stijgt ook
Hoe dit ook zij wij dienen te streven naar schok
kers van goede kwaliteit en tegen concurrerende
prijs.
Voor de droge verkoop is een egale groene kleur
even belangrijk als een goede gelijkmatige kook.
terwijl zo weinig mogelijk kwade harten dienen
voor te komen.
Het nieuwe ras Maro is zowel wat opbrengst als
wat kwaliteit betreft als een verbetering van Big
Ben te beschouwen. Toch blijft het vei-bleken van
onze schokkers een bezwaar. Ook de regelmaat van
kook en de hardheid van de schil zijn niet wat het
zou moeten zijn.
De Emigrant, die het in 1963 qua opbrengst op
merkelijk goed heeft gedaan, is wat kleur betreft
wat beter dan Big Ben en Maro, maar de vorm van
de erwt en de kook is minder in trek. Een en ander
resulteert in een wat lagere prijs.
Met het oog op de i*egelmatige kook zal ook bij
de schokkers de fosfaatvoorziening prima in orde
dienen te zijn, terwijl in vei-band met de kleur het
opraapdorsen wel bijzondere moeilijkheden lijkt op
te levex-en. In elk geval zal men indien men dat
toch wil doen eerder vroeger moeten maaien dan
de x-onde groene erwten, terwijl de periode dat het
gewas in het zwad ligt beperkt blxjve. Dat be
tekent dat men met vrij hoog vochtgehalte zeer
voorzichtig zal moeten dorsen.
Bewerking van de in juni te Kortgene gehouden
voordracht tijdens de zomervergadering van de
P.S.C,
