DE RIJTOER DOOR OOST ZUID-BEVELAND
DE
„Het Landbouwwerktuig"
BIJLAGE TENTOONSTELLINGSNUMMER VAN 7 JUNI 1963
|E route van de rijtoer door onze kring wordt bepaald door
het feit dat Rijksweg 54 en de spoorlijn Roosendaal-
Vlissingen zich broederlijk naast elkaar door de „pijpensteel" van
Oost Zuid-Beveland wringen. Het is om deze reden, dat wij ge
noodzaakt zijn geweest orn deze twee belangrijke verkeersaders
zoveel mogelijk te mijden en slechts bij hoge uitzondering deze
Rijksweg kruisen. Geeft deze rijtoer dus misschien niet een juiste
indruk van de kring, toch zijn wij niettemin van mening er in
geslaagd te zijn een mooie en interessante tocht uit te stippelen.
Het beginpunt van onze rijtoer is op de markt van de bloeiende
centrumgemeente van O.-Z.-Beveland, tevens domicilie van onze
Kring Kruiningen, dat in het verre en nabije verleden zo dikwijls
door het water werd overspoeld en na de laatste 2 overstromingen
van 1940 en 1953 door ruilverkaveling en deltadijken wel voor
goed van zijn erfvijand verlost schijnt te zijn.
i/AN Kruiningen, dat reeds in de 13e eeuw als een vrije heer-
lijkheid bekend stond, rijden we over de Rijksweg naar het
vriendelijke dorpje aan de Westerschelde, Waarde dat als het
ware tegen zijn hoge zeedijk schijnt aan te leunen. De 900 ha
grote polder van deze naam werd na de ramp van 1953 herver-
ka vela, zo rfjden we dus over nieuwe rechte wegen door dit veelal
klein-landbouwbedrijfgebied, met zijn specifieke teelten van uien,
gladiolen en wijnpeen, naar het gehucht Gawege, dat voor de
helft gemeentelijk aan Waarde voor de andere helft aan Krabben-
dijke hoort. Van Gawege over de Gaweegse Dijk door de bijna
100-jarig; bijna 100 ha grootte Emmanuel polder (ze werd n.l. in
1864 door Baron Emmanuel v. d. Linden Hoogvorst bedijkt, naar
de Frederikapolder. Deze ruim 300 ha grote Frederikapolder is
na de Bathpolders het grootste landbouwbedrijf van O.-Z.-Beve
land.
IY7 IJ volgen de weg dwars door deze polder langs de Zeeuwse
boerderijen, die tot deze Naamloze Vennootschap behoren
en slaan bij de laatste boerderij links af om dit grote gemachani-
seerde bedrijf voorlopig te verlaten en Reygerbergse polder bin
nen te rijden. Deze, tegen het einde der 18e eeuw bedijkte polder,
waarin zich ook het mooie dorp Rilland-Bath bevindt en waarvan
de bedijking nog al moeilijkheden gaf, getuige de opstand die
onder de dijkwerkers uitbrak, is met zijn ruim 100 ha, hoofd
zakelijk groot-bedrijf, met zijn mooie boerderijen één van de
mooiste polders uit onze kring. Wij zien er slechts een klein
gedeelte van, want via de 1ste weg, de Hoofdweg, de 2de of
Klooster weg verlaten wij deze polder weer om via de jonge
Zimmermanpolder voor de 2de maal de Frederikapolder binnen
te rijden. Wij zien dan het bekende veredelingsbedrijf „Pedigré",
van de firma v. d. Have en vervolgens dwars door de 90 ha grootte
Valckenissepolder naar Gawege.
Namen, die ons herinneren aan een verleden; in januari 1682
n.l. ging de heerlijkheid Valckenisse ten onder en bleef alleen
Waarde over, de dikke hoge toren van het dorp Valckenisse
diende nog wel een halve eeuw als baken. De ingezetenen van het
dorp Valckenisse vestigden zich gedeeltelijk op de noordrand van
de vroegere heerlijkheid, waaruit het gehucht Gawege ontstond.
Een gedeelte van de verloren gegane gronden van de vroegere
heerlijkheid, met die van Maire werd in 1694 bedijkt in de tegen
woordige Valckenissepolder.
A7"AN Gawege uit over een nieuwe herverkavelingsweg, langs
de rand der polder Waarde, over de Rijksweg, via Oostdijk
(een gehucht dat gedeeltelijk half bij Krabbendijke, half bij
Kruiningen hoort) richting Yerseke over een dijk waar wij links
een mooi uitzicht hebben op dorp en polder Kruiningen en aan
onze rechterhand achtereenvolgens Nieuwlande, St. Pieters en
Olzendepolder zien, waarvan de St. Pieterspolder met zijn 87 ha
grootte één land en fruitbedrijf een waardevol kleinood is. In
Yerseke zoeken wij onze weg over de dijk achter het dorp langs en
hebben zo een uitzicht op de kweekplaatsen van de oesters, de
oesterputten. Het produkt waaraan Yerseke zijn welvaart te
danken heeft maar waarover zich ook donkere wolken samen
pakken. Hoe lang nog Yerseke Yerseke ontleent zijn naam aan
de Yerseke, een soort zeearm, die door de Yerseke dam werd
afgesloten en zo de 2 belangrijkste delen van Zuid-Beveland aan
elkaar werden gehecht, de Watering beoosten en bewesten
Yerseke. De Yerseke dam was reeds in 1195 een belangrijke tol,
waar alle in- en uitgaande schepen tol moesten betalen. Toen ten
gevolge van het veranderen der stromen deze tol verplaatst werd
bleef het, en is het nog steeds een overzetveer. Het was ook aan
deze ligging dat het dorp Yerseke zijn vroegere bloei te danken
heeft, want het kon in de 14e eeuw zelfs met Goes en Reimerswaal
in macht wedijveren.
yAN Yerseke gaat de tocht via de Yersekesche Postweg onder
langs de kanaaldijk naar Wemeldinge, hierbij komen we
voorbij de gebouwen en silo's van onze nog steeds groeiende
Coöperatie, waarover u elders in dit nummer een artikel zult aan
treffen. Wij passeren hier het kanaal door Zuid-Beveland dat in
oktober 1866 in gebruik werd genomen en een onderdeel is van
de scheepvaartverbinding tussen Antwerpen en Gent met de Rijn,
het heeft een lengte van ongeveer 7,5 km en werd aangelegd als
gevolg van de Kreekrak. Vanaf Yerseke bevinden wij ons tevens
in het vroegere Brede Watering bewesten Yerseke, die met zijn
ruim 9600 ha beschouwd kon worden als de vroegere kern van
Zuid-Beveland.
/ANUIT Wemeldinge over de mooie Wemeldingsche Zand-
weg met aan weerskanten veel fruit en klein-fruit, naar het
centrum van deze fruitteelt, Kapelle, dat met Biezelinge aan deze
fruitteelt zijn bloei ontleent. Hier bevindt zich ook Zeelands
grootste veiling en een tweetal conservenfabrieken en is vooral
ook bekend door zijn bramenteelt en opkomende kassenteelt. Van
af Kapelle over de rechte Postweg weer terug naar het kanaal door
Zuid-Beveland, hetwelk wij via de Postbrug passeren vervolgens
onder langs de Kanaaldijk, waar wij links de zgn. „Yersekesche
Moer", zien (de moerassen van de Yerseke), wat hoofdzakelijk
grasland is.
Y\^IJ rijden tenslotte via Zanddijk, kruising Rijksweg en spoor-
lijn terug naar het tentoonstellingsterrein waarmede dan
een einde komt aan de 60 km lange rijtoer door de Kring Oost-
Zuid-Beveland. Van deze plaats af wil ik nog een woord van
hartelijken dank brengen aan de heren van de Verkeersgroep
Middelburg van de Verkeerspolitie voor hun medewerking bij
het tot stand komen van deze tocht en eveneens aan het Dagelijks
Bestuur en technische dienst van het Waterschap de Brede Wate
ring van Zuid-Beveland voor hun medewerking bij het organi
seren van deze Rijtoer.
de 4E9groet
de bezoekers
van de Z.LM.
en hoopt hen
ook te mogen begroeten
in Amsterdam op
25 t/m 30 januari 1964
