KRUIDENTEELT
Dit Kerstnummer 1962
Prettige Kerstdagen
Gelukkig Nieuwjaar
m
Het Secretariaat en
de Redactie
wensen alle lezers en lezeressen
en een
ZEEUWS LANDBOUWBLAD
Als ick bij wijlen lees,
wat groote Meesters schrijven,
Van dingen, niet geschat
om sieckten weg te drijven,
Dan stae ick als verbaest
van al het vreemt bedrijf,
Dat yeder onderneemt om
dit bouwvallig lijff.
CATS.
CATS was een goed opmerker en wat hem zo opviel in het goede des
dagelijksen levens noteerde hij in rijmregels.
Hierboven staat een versje, gewijd aan de zorg, welke de mens ook in de
Gouden Eeuw had voor zijn gezondheid. Het bouwvallig lijf moest met kunst
en vliegwerk in stand gehouden worden. En dat is nóg zo. Alleen is tegen
woordig het „kunst- en vliegwerk" wetenschappelijk verantwoord in de
meeste gevallen, zulks in tegenstelling tot wat men in Cats' tijd voor „weten
schappelijk"' hield. Geneesmiddelen waren in vele gevallen echt vieze spullen.
Een uitzondering daarop maakte de oudste soort geneesmiddelende kruiden.
Er waren in vroege tijde al lieden, die een grote kennis van kruiden had
den. Of in verstaanbaar Nederlandser waren toen mensen, die planten-ken-
niers waren. Ze verzamelden ook planten en plantendelen, omdat in de loop
der tijden proefondervindelijk was vastgesteld, dat sommige planten (al of
niet nog op bijzondere wijze toebereid) geneeskrachtige waarde hadden.
Natuurlijk was dit niet altijd wé&r en berustte de bewering dan op fantasie.
Maar de kruidenzoekerij en kruidenkennis is toch wel de grondslag van onze
tegenwoordige kennis dei- natuur, van de hedendaagse pharmacopie en zelfs
van de geneeskunde.
CRUYTBOECKEN
IYE uitvinding van de boekdrukkunst maakte een meer systematisch
onderzoek mogelijk doordat alle opgedane ervaringen toen vastgelegd
konden worden en dus ook anderen er hun kennis mee konden vergroten. De
„Cruytboecken" werden gedrukt ook wel bekend als pharmacopee en
het zijn deze geschriften, waaraan de stand der kruidenkennis in een bepaald
tijdvak is af te lezen.
In deze tijd werden ook de geneeskrachtige-kruiden-tuinen aangelegd. Zulk
een tuin, meestal behorend tot een klooster, kasteel of aan een stad of uni
versiteit, heette „Hortus Botanicus" of ook wel „Hortus Medicus". In enkele
steden, zoals Leiden en Amsterdam, vindt men deze oude kruidentuin nog.
In het Openluchtmuseum te Arnhem is een keurige kruidentuin volgens
oud model aangelegd en in kuituur gebracht. Men moet bij een bezoek aan
dat prachtige museum dat iedere plattelander gezien behoort te hebben
beslist ook de kruidentuin even gaan zien.
MODERNE TEELT
I\E ouderwetse kruidentuinen bestaan tegenwoordig niet meer. Hoog-
stens hier en daar een „hortus" in het klein van een particuliere lief
hebber of een kruidenhoekje in de moestuin, waar de huisvrouw, die „werk"
maakt van haar maaltijden, haar keukenkruiden teelt.
De teelt van kruiden is nu gewoon in het kuituurschema van vele kleine
boerebedrijven op het zand opgenomen. Men zou zich kunnen afvragen of
men hier nu met akkerbouw of met tuinbouw heeft te maken. We geloven
wel, dat deze nogal arbeidsintensieve kuituur tot de tuinbouw gerekend mag
worden, al komt het dan bij uitzondering al voor, dat van een bepaald
„kruid"' enige hectaren tegelijk door één ondernemer verbouwd worden.
Kruidenteelt is specifiek geschikt voor het kleine bedrijf. Voor het gezins
bedrijf, evenals aspergeteelt en die van aardbeien dat zijn. Evenals trouwens
de gehele tuinbouw dat is.
De teelt op moderne leest geschoeid van kruiden dateert eigenlijk
van n& de laatste oorlog. En het is o.i. zéér juist gezien, dat Nederland zich
inspant voor de kruidenteelt, omdat ons land in de eerste plaats in de toe
komst een land van veredelingsteelten zal zijn. Extensieve kuituur i's niet op
haar plaats in onze lage landen. Uit een kleine oppervlakte moet een flink
inkomen gehaald kunnen worden. En het ziet er wel naar uit, dat zulks met
de kruiden inderdaad ook mogelijk is. Het onderzoek van mannen als prof.
W. C. de Graaf en ir. v. d. Slikke heeft uitgewezen, dat alleen een produkt
van bijzondere hoge kwaliteit ons kansen op de wereldmarkt geeft. En in die
richting is men dan ook gaan werken. Minstens even belangrijk was, dat
men vanaf den beginne een juiste organisatievorm zag en ook tot stand
brachtde coöperatie. Er zijn in ons land 4 kruidencoöperaties, waarbij niet
minder dan 95 van alle Nederlandse kruidentelers rs aangesloten. Deze
4 coöperaties hebben zich weer verenigd in de V. N. K. (Verenigde Neder
landse Kruidencoöperatie) waar centraal de bouwplannen beraamd op en
de verkoop wordt geregeld.
GOEDE TOEKOMST
DE te telen kruiden worden bij ons verdeeld in medicinale (geneeskrach
tige) en keukenkruiden (aromatische). Natuurlijk worden alleen die
gewassen hier geteeld, welke in dit klimaat en op onze bodem ook inderdaad
goed gedijen kunnen. Als voornaamste noemen we: valeriaan, vingerhoeds
kruid. Chinese rabarber, driekleurig viooltje en het lobeliakruid, en als
keukenkruiden: dragon, marjolein, maggiwortel en de dille. Voorts als krui
den, welke niet tot één dezer beide groepen behorenangelica of engelwor
tel en de pepermunt.
De beheersing van het droogproces is bijzonder belangrijk. Daarvoor be
schikken de coöperaties over moderne installaties. Dit drogen beslist ten-
Slotte over de kwaliteit van het eindprodukt. Kleur, inhoudsstoffen en zui
verheid van de kruiden spelen hierbij de belangrijkste rol. Is het produkt
eindelijk klaar en staat het opgezakt gereed voor verzending naar het cen
traal magazijn, dan moet eerst door het Uitvoer Controle Bureau aan een
monster onderzocht worden of het produkt voldoet aan de strenge eisen,
welke de landbouwuitvoerwet aan kruiden stelt.
De verkoopsorganisatie neemt dan de goedgekeurde produkten over en
zo kan men eerste klasse-waar aan de buitenlandse afnemers leveren. Tachtig
procent gaat n.l. naar het buitenland en men teel't hier vnl. voor de grote
pharmaceutische industrieën, welke er hun dure preparaten weer van maken.
In 1961 bedroeg de produktie van de V. N. K. 500 ton droog produkt. De
omzet van 1962 zal in verband met de ongunstige weersomstandigheden een
lager cijfer aanwijzen.
De produktie neemt geleidelijk toe en wel naarmate onze gewassen op de
internationale markt door hun prima kwaliteit een steeds betere naam ver
werven. De goede naam, welke onze kruiden beslist hébben, is behalve aan
het wetenschappelijk onderzoek, waarmede men het gehalte aan inhouds
stoffen opvoerde, ook te danken aan de keuring voor uitvoer, welke aan de
afnemers een „gestandaardiseerde" kwaliteit garandeert.
Was aanvankelijk de kruidenteelt bedoeld om in sommige zandstreken en
vooral in de omgeving van Westergeest, Ommen, Doornspijk en Veghel de
kleine boerenbedrijfjes meer werk te verschaffen door arbeidsintensieve kui
tuur, in de loop der achter ons liggende 15 jaren is wel gebleken, dat ook bij
bestaande uit een tweetal katerns geeft in het eerste gedeelte,
naast de inleidingen gehouden op de Algemene Vergadering der
Zeeuwse Landbouw Maatschappij op maandag 17 december j.l.
door ir. 31. A. Geuze, dr. W. H. Kemmers en ir. J. W. Wellen, een
aantal bijdragen zoals kerstverhalen, recepten en algemene ar
tikelen. Achterin het specifieke Zeeuws Landbouwblad nieuws als
de Zeeuwse agenda, brouwgorstnieuws, markt- en andere be
richten.
Het tweede gedeelte is dit jaar geheel gewijd aan de tuinbouw,
de bedrijfstak die vooral in Zeeland een steeds belangrijker plaats
gaat innemen. In samenwerking met de heer G. C. de Rijk, secre
taris van de afdeling Tuinbouw der Z. L. M., werd dit gedeelte
samengesteld. Gaarne betuigen wij onze dank aan de verschillen
de instanties en medewerkers die voor dit speciale gedeelte be
reid waren een bijdrage te verzorgen.
In dit Kerstnummer kunt U o.m. lezen:
ir Een artikel over Kruiden teelt, dat U hiernaast vindt.
De rede van onze Voorzitter Ir. M. A. Geuze op pag.
1051
1052
1053
Ar Een samenvatting van de rede van de Direkleur-
Generaal van de Landbouw Ir. J. W. Wellen, over
Landbouwvoorlichting en Landbouwpraktijk pag. 1054
ir Een samenvatting van de rede van dr. W. H. Kem
mers over de afzet van Groenten en Fruit in een
vergroot Europapag.
ir De Plattelandsjeugdpag.
Een Kerstverhaal „Het Bezoek"pag.
"Voor de Vrouw van het Platteland brengt even
eens een Kerstverhaal met enkele gedichten en
een aantal recepten voor Oudejaarsavond op pag.
ir Boerderijen bouwen in Ruilverkavelingen is een
belangrijke zaak. Hierover een uitvoerig artikel op pag.
ir Hoe belangrijk men het grondonderzoek acht,
blijkt uit een artikel hierover oppag.
ir Kort Verslag van de vergadering Dagelijks Be
stuur, de Zeeuwse Agenda, Wetenswaardigheden
voor werkgevers enzpag.
ir Marktoverzicht enz. oppag.
In het Tuinbouw gedeelte vindt U:
Een hoofdartikel van de Algemeen Voorzitter
Ir. M. A. Geuze over „De Tuinbouw drijft op eigen
wieken" pag.
ir Ontwikkeling van de oppervlakte Tuinbouw en een
artikel over het Tuinbouwonderwijs in 1962 pag.
Ir. Van Hennik, Rijkstuinbouwconsulent voor Zee
land en W. Noord-Brabant, behandelt in een uit
voerig overzicht de situatie van de tuinbouw in
Zeeland, oppag.
De Beveïandse Fruitteelt in cijferspag.
ir Kredietmogelijkheden in de Tuinbouwpag.
ir Bedrijfseconomische boekhouding in de Tuinbouw pag.
Ar Kassen voor intensieve Tuinbouwcultuur pag.
ir Een glastuinder als specialistpag.
ir Dingen van de weekpag.
Ar Het voorkiemen van pootaardappelen in geper
foreerde plastic zakkenpag. 1087
EN TENSLOTTE
ONS VOLGEND NUMMER ZAL IN VERBAND
MET DE KOMENDE FEESTDAGEN EERST IN
HET NIEUWE JAAR WEER VERSCHIJNEN
EN WEL OP VRIJDAG 4 JANUARI 1963.
1055
1056
1057
1058
1059
1060
1061
1063
1067
1071
1073
1074
1075
1076
1077
1078
1079
1080
1081
1083
déze teelten alleen een mogelijkheid van gezonde ontwikkeling bestaat wan
neer de produktiekosten laag gehouden kunnen worden. Daarvoor is mecha
nisatie bij planten, oogsten e.d. op niet te kleine percelen een voorwaarde.
Hiervoor zijn verschillende werktuigen ontworpen en geconstrueerd.
Er is inmiddels alweer een scherpe concurrentie van de landen vanachter
het IJzeren Gordijn gekomen, waardoor alle vraagstukken nog niet geheel
zijn opgelost. Vroeger leverden de Balkanlanden alreeds grote hoeveelheden
kruiden welke produktie na de oorlog vrijwel was uitgevallen en door onze
telers tendele kon worden vervangen.
In Zeeland worden tot dusver voor de V. N. K. nog geen kruiden geteeld.
De naastbijgelegen coöperatieve drogerij is jn Veghel en dat is te ver af om
een rationele produktie mogelijk te maken. Maar wat niet is kan nog komen
Er zullen ook in de landbouw in de volgende jaren nog wel meer
dingen opvallend veranderen, dunkt ons.
SLOB.
