Die plaas in die Springbokvlakte
CONCENTRATIES
LONGTERM-CONTRACTEN AANTAI. HA PER STUKS VEE
TUSSEN DE RAILS
I
ZATERDAG 5 SEPTEMB EK 19 5 9
óii
Berichten in de pers wijzen op toenemende con
centraties in het Nederlandse Industriële vlak.
Firma's van naam «aan samenwerken met de
stellige bedoeling om daardoor hun economische
positie op de Euromarkt te versterken. Blijkens
een bericht in Economisch Statistische Berichten,
waarin een publicatie van het Economisch Insti
tuut voor de Middenstand wordt aangehaald, is
tussen de jaren 1950 en 1958 het aantal verkoop
plaatsen in de verschillende levensmiddelenbran
ches in ons land van 78.471 tot 72.991 gedaald. Het
aantal van deze verkoopplaatsen is in «lie periode
daardoor van ruim 78 tot bijna 66 per 10.001) in
woners gedaald. Niet alleen uit deze laatste cijfers,
maar vooral wel uit de werkelijke daling van het
aantal verkoopplaatsen, mag men concluderen, dat
in deze sector belangrijke concentraties opgetreden
zijn. Hoewel een verlaging van het aantal verkoop
plaatsen het economischer werken dus het beter,
vlugger, goedkoper bedienen van de consument
zeker niet uitsluit, heeft deze ontwikkeling ook
gevaarlijke kanten. De vraag naar de produkten
van de Nederlandse producent die hierbij toch in
belangrijke mate meespeelt, wordt immers gecon
centreerd in een kleiner wordend aantal afnemers.
Juist deze meer geconcentreerde vraag, gericht tot
een betrekkelijk groot aantal producenten kan
gevolgen voor de prijsontwikkeling van.de z.g.
vrije produkten inhouden.
Zuid-Afrikaanse indrukken
55
j^IET ver van Nijlstroom, een stadje gelegen in de nabijheid van de spoorlijn die, vanuit Preto
ria, dwars door Transvaal naar het noorden gaat, ligt het bedrijf van de heer 11. J. Scheele,
een in 1947 naar Zuid-Afrika geëmigreerde Zeeuw. De grond van de Springbokvlakte is
bijzonder vruchtbaar. Hier ligt een landbouwgebied van ongeveer 200 km lang en 50 km breed, daft
ruim zestig jaar gel'slen werd ontdekt en haar huidige naam dankt aan het grote aantal spring-
hokken. dat er toen huisde.
5t
I N die tijd vond men daar, zo weten de oudste
bewoners van de vlakte nog te vertellen, 7 a 8
voet boog, hard gras dat jaarlijks door de inheem
se bewoners de kaffers werd platgebrand.
Met de komst van de boeren hielden ook de jaar- -
lijkse branden op, waardoor de boomgre d een kans
kreeg. Wie nu dan ook een nieuw bedrijf wil be-
ginnen, moet eerst ontginnen. De grondsoort in
deze zacht glooiende vlakte met verschillende val
leien, behoort tot de vruchtbaarste ter aarde. Men
treft hier z.g. rode turf op rode leem gelijkende
grond en zwarte turfgrond aan. Deze laatste
grondsoort zou, blijkens uitlatingen van Ameri
kaans deskundigen, aldus onze zegsman, dezelfde
zijn als die van h«*t vruchtbare land van „de zwarte
aarde** in Rusland.
Het Landbouwschap heeft in een brief aan de
ministers van Landbouw, Buitenlandse Zaken en
Economische Zaken aandacht gevraagd voor onze
toekomstige agrarische exportpositie in het kader
van de Europese Vrijhandels Associatie. Het Land
bouwschap toont zich ernstig bezorgd ow*r de gang
van zaken. De door Denemarken op de Engelse
markt verkregen rechten vormen voor ons land
een duidelijke bedreiging en het Landbouwschap
acht dan ook compensaties binnen het kader van
de E. E. G. noodzakelijk. In het bijzonder wordt in
(leze gedacht aan verruiming van het handelsver
keer mei West-Duitsland. De toezegging die de
Bondsrepubliek aan Denemarken deed, waardoor
de Deense export geen wijziging zal ondergaan
ondanks de Deense toetreding tot Europese Vrij
handels Associatie, wekte onbehagen in Neder
landse kring. Het Landbouwschap acht dit dan ook
een onvriendelijke daad van West-Duitsland je
gens de Nederlandse landbouw.
Er staan hierbij grote exportbelangen op het
spel. Een verzwakking van de Nederlandse agra
rische exportpositie mag niet worden toegelaten
en men zal onze positie niet alleen moeten ver
dedigen, maar uitbouwen en versterken. Reeds in
zijn openingsrede voor de jongste Algemene Ver
gadering der Z. L. M. te Aardenburg vestigde ir.
M. A. Geuze de aandacht op het verschijnsel van
de contraeten op lange termijn toen Itij zei:
„Wanneer één en ander nu echter zou lei
den tot een situatie, waarin Nederland uiteindelijk
moet constateren dat vrijwel alle, of zeer vele goede
mogelijkheden, die er voor de Nederlandse prod uk-
tie gelegen waren in de Euromarkt ondertussen
via „longterm-contracten" door anderen zijn be
nut, dan geven we voor dit soort principieel stel
ling-nemen (tegen dergelijke contracten) niet te
veel en vragen wij ons af of een ..longterm-con
tract" voor boter met West-Duitsland niet meer
betekent, dan gelijkhehhen van eigen parochie uit.
geredeneerd".
En dat is nog onverminderd van kracht.
Op initiatief van de drie Centrale Landbouw Or
ganisaties heeft de redactie van het tijdschrift
„Tussen de rails" van de.N.V. Nederlandse Spoor
wegen een speciaal land- en tuinbouw nummer uit
gegeven. In dit goed verzorgde blad zijn een groot
aantal artikelen opgenomen die het belang van de
agrarische produktie onderstrepen en. mede door
het ruime fotomateriaal, begrip wekken voor dit
deel van het bedrijfsleven. Aan het nummer heeft
een groot aantal instellingen die op land- en tuin-
bouwterrein werken, medegewerkt. Daardoor
heeft de Nederlandse landbouw eensgezind
zich op verdienstelijke wijze aan ons vólk gepre
senteerd. Het is een lezensw aardig nummer gewor
den, dat zeker de aandacht zal trekken van hen die
lussen de rails zijn. Een initiatief overigens, dat
i alle navolging verdient.
IN dit gebied werden omstreeks het begin van
deze eeuw vierkante landbouwbedrijven gepro
jecteerd van ieder ca 2000 ha groot. De gemiddel
de oppervlakte van de rond 2000 bedrijven, die men
thans telt, bedraagt 500 a 600 ha. „Maar hierbij
moet men direct de Zuidafrikaanse omstandig
heden in ogenschouw nemen", aldus de heer
Scheele. En deze omstandigheden verschillen
nogal met de onze. Zo spreekt men o.m. niet van
het aantal stuks vee per hectare, maar van het
aantal hectaren per stuks vee. Dit vee leeft van
de van nature in de bossen groeiende grassen.
Het zoekt zijn eigen weg naar de drinkplaatsen
en wordt op de bedrijven zelf gefokt. ..Toch was
het de eerste jaren toen ik op zo'n bedrijf werk
te, moeilijk om voldoende melk voor de eigen
consumptie te krijgen, al liepen er op de 10.000
ha eerst 700 dieren en thans 2000 2500 dieren
rond." vertelt de heer Scheele verder. Dergelijke
typische, extensieve veebedrijven vindt men
echter niet meer in de Springbokvlakte, maar
meer naar het noorden tegen de grens met
Rhodesia in het z.g. „bosveld".
In de Springbokvlakte, waar het grootste be
drijf ca 4000 Tomvat, treft men thans veel ge
mengde bedrijven aan. Het gebied wordt door
sneden door de spoorlijn. De spoorwegen hebben
daar dezelfde functie als in ons land de bussen
in de plattelandsgebieden. Heeft men iets voor
de trein om mee te nemen, dan brengt men het
naar de stopplaats; heeft de trein iets voor de
bewoners, dan wordt het daar neergezet. Ge
middeld liggen de bedrijven ca 15 km van de
spoorlijn af. De grintwegen in de vlakte zijn van
goede kwaliteit.
Naar schatting hebben de boeren in de Spring
bokvlakte ongeveer 80 van de bedrijven in
eigen bezit. Zelf heeft de heer Scheele zijn be
drijf van ruim 600 ha bouwland en 100 ha gras
land, gepacht. Op deze 100 ha grasland grazen
ongeveer 90 dieren, een aantal, dat naar de r e-
ning van deze nog jonge boer, eigenlijk te groot
is. „Maar het bos wil ik toch produktief maken
en daar komt bij, dat ik in de wintermaanden
(mei, juni, juli) de dieren kan bijvoederen met
bijprodukten van het akkerbouwbedrijf. En al
zeggen „die slim mense" de wetenschaps
mensen, dat er in maisstro niet veel voederwaar-
de zit, de praktijk laat zien, dat de dieren er wel
vet van worden." Daarbij groeit er gras op de
wendakkers die niet geploegd worden, maar
draaiplekken voor de werktuigen zijn.
Het rundvee wordt niet gestald. De minimum
temperaturen zijn belangrijk hoger dan hier. al
is de koude vaak snerpend. Wel treedt nacht
vorst nogal eens op, maar ij: vorming op het
water komt maar eens in de 3 a 4 jaar voor. Bij
de kraal (mestput) waar ook de dieren worden
gemolken, zijn er afdakjes om onder te schuilen.
De werktuigen worden in open schuren opgesla
gen. De temperaturen gaan 's zomers in dit
subtropische klimaat tot 37 a 38 C, maar deze
warmte is niet ondraaglijk, aldus de heer Schee
le.
De hoeveelheid neerslag, vallend in de maan
den november tot mei, komt overeen met die in
ons land. Het kan echter soms weken lang droog
DE heer R. J. Scheele, een in 1947 ge-
emigreerde Zeeuws-Vlamingvertelde ons
tijdens een kort bezoek dat hij aan ons land
bracht, een en ander over zijn ervaringen
in Zuid-Afrika. De eerste drie jaar van zijn
verblijf in Transvaal werkte hij op een
veebedrijf. De veebezetting was daar één
dier per zes a zeven ha. Na deze drie jaar
pachtte hij zelf een bedrijf, waar de vee
houderij bijzaak is. Over dit bedrijf en
over de landbouwkundige toestanden in de
omgeving, wordt in bijgaand artikel ver
teld. Hoewel hiermede geenszins een volle
dig beeld is gegeven van de landbouw in
Zuid-Afrika, menen wij toch zijn ervarin
gen aan onze lezers niet te mogen onthou
den.
W
blijven totdat het soms plotseling op één dag zo'n
150 mm regent. Op deze grillen van de nacuur
moet de Transvaalse boer bedacht zijn en hij
neemt daar dan ook, zo goed en zo kwaad dat kan
in niet geïrrigeerde gebieden, zijn maatregelen
voor. Totale misoogsten ten gevolge van de droog
te zijn echter geen zeldzaamheid.
ZAAI HET MINIMUM; RIJENAFSTAND 90 OM
IET belangrijkste produkt van de Springbok-
vlakte is mais een gewas dat vrij gemak
kelijk geteeld kan worden, al is het op bepaalde
momenten zeer droogtegevoelig. Daarnaast wor
den als hoofdprodukten ook olienootjes, zonne
bloemen. sojabonen en kafferkoren verbouwd.
Dit laatste produkt wordt in ons land wel ge
bruikt als veevoeder; bij onze tegenvoeters is het
de grondstof voor het kafferbier.
Afhankelijk van het tijdstip waarop de regen
in het voorjaar valt, wordt er gezaaid. Is dit
vroeg in de tijd (eind september), dan wordt in
gedeelten gezaaid cm, zoals de Zuid-Afrikaners
zeggen „niet al je eieren tegelijk in je mandje
te leggen". Een gewenste verdeling van de werk
zaamheden wordt daarmede tevens bereikt. Het
zaaiseizoen kan twee maanden duren maar
valt de regen laat, dan is het zaak. binnen een
week alles gezaaid te krijgen met precisie-
zaaimachines met een rij-aïstand van 90 cm- De
capaciteit moet daarop dus zijn afgestemd.
Enerzijds wordt met, deze grote rijenafstand
bereikt, dat mechanische bewerkingen gemak
kelijk uitgevoerd worden, anderzijds wordt hier
door bereikt dat een minimum aantal planten
wordt uitgezaaid. ,,Er komen hier namelijk meer
droge dan natte jaren voor en het is dus nood
zakelijk om de ontwikkeling mogelijkheden voor
de planten, zo gunstig mogelijk te maken."
Na liet zaaien volgt het uitvoeren van chemi
sche onkruidbestrijdingen (ongeveer 3 a 4 dagen
nadat liet zaad aan de grond is toevertrouwden
het. schoffelen. De chemische insectenbestrijding
gebeurt veelal met vliegtuigen. Er zijn heel wat
boeren die al een eigen landingsbaan van zo'n
600m lang hebben, er is immers grond genoeg
en er worden geen buitensporig hoge ei en aan
zo'n „langdinsstrip" gesteld.
MECHANISATIE
F>E oogst is gemechaniseerd o.m. met com-
bines. De mechanisatie gaat ook bij ons steeds
verder. In de afgelopen 20 jaar maar vooral
sedert 1945 is er zeer veel veranderd. Ik heb
drie Fordsontrekkers en reken ongeveer een trek
ker te kunnen exploiteren op een oppervlakte
van 150 ha. Men treft hier vrijwel alle ook in
Nederland bekende merken aan. Natuurlijk
moeten wij zeif meer aan reparaties doen dan
de Nederlandse boer, omdat de afstanden zo veel
groter zijn. Overigens kan men stellen dat aan
machinerieën voor een bedrijf van 600 ha in de
Springbokvlakte ongeveer evenveel geïnvesteerd
moet "worden als op een Nederlands bedrijf van
(Zie verder pag. 637)
(Advertentie).
X"' jl' - v* - 'v - j, b 1 v/ 1 Ar" t '*■*£7 .•-*
KORTENAERKADE' 1, 'S-GRAVÈNHAGE BIJKANTOREN AMSTERDAM, 'ARNHEM, E mp-HOViN^GRA VENITAG
